بریده‌هایی از کتاب مهاتما گاندی

هر فرد به مثابۀ نهری است و هر ملت به منزلۀ شطی.

برای بردۀ ستم امید نجات هست ولی برای بندۀ عشق نیست.

در پس پردۀ تمام جنایات، انگیزۀ کاملاً مادی آن به چشم می خورد. اروپا مسیحی نیست بلکه ابلیس را پرستش می کند

فقط کسی به سعادت می رسد که همّ خود را در ایفای وظیفۀ خاص خود مصروف دارد.

راه صلح از راه ضعف جداست. ما ضعف را بیش از زورگویی دشمن می داریم. هیچ چیز نه بدی و نه خوبی بدون قدرت ارزش ندارد.

گاندی می گوید که تمدن اسمی بیش نیست و به قول یک اصطلاح هندوئیسم همان «عصر سیاه» یا «عصر ظلمت ها» ست. به زعم این تمدن، مادیات فقط هدف زندگی است و در آن کم ترین اعتنایی به معنویات نمی شود. این تمدن، اروپاییان را دیوانه می کند و ایشان را بندۀ زر می سازد و برای استقرار صلح و صفا و حتی ادارۀ زندگی داخلی خود عاجز و ناتوان می کند. این تمدن جهنمی است برای ضعفا و برای طبقات کارگر، و نیروی حیاتی نژادها را تحلیل می برد. این تمدن شیطانی خود باعث نابودی خود خواهدشد.

من از مذهب بت نمی سازم و هیچ عمل بدی را که در لوای نام مقدس او انجام بگیرد نمی بخشم… هیچ اشتیاق ندارم که کسی را به دین خود بیاورم مگر آنکه بتوانم از عقلش مدد بگیرم. من حتی حاضرم کهنسال ترین خدایان «شاسترا» را چنانچه نتوانند عقل مرا مجاب کنند نفی کنم…

«سیاست، کار سادهوها (روحانیان و قدیسان) نیست.»

باید آن کس را نیز که بدی می کند دوست داشت، و این به معنی چشم پوشی از بدی نیست.

راه صلح از راه ضعف جداست. ما ضعف را بیش از زورگویی دشمن می داریم. هیچ چیز نه بدی و نه خوبی بدون قدرت ارزش ندارد. و بدی کامل بهتر از نیکی ناقص است. صلح طلبی با عجز و ناله برای صلح مهلک است: در واقع بزدلی و بی ایمانی است. آنها که ایمان ندارند و یا می ترسند کنار بروند! راه صلح خود فداکردن است!

صلح طلبی با عجز و ناله برای صلح مهلک است

اروپای خون آلود که بر اثر جنگ ها و انقلاب ها مجروح و فقیر و خسته شده و در چشم آسیا که یک روز مورد شکنجه و تحقیر او بود حیثیت و اعتبار خود را ازدست داده است دیگر چندان نخواهدتوانست در سرزمین آسیا در برابر ملت های بیدارشدۀ اسلام و هند و چین و ژاپن پایداری کند.

میلیون ها هندی از کارخانه های انگلیسی، ورشکست شده و بسیاری از ایشان در صف «مطرودین» افتاده یا سرباز داوطلب شده اند و زنانشان به فحشا افتاده اند. پوشیدن این پارچه های جنایتکار همان و مرتکب گناه شدن همان!

گاندی با ایمانی راسخ به مذهب ملت خود، یعنی به هندوئیسم، معتقد است، لیکن نه مانند ملایی که پایبند به متون باشد و نه مانند خرمقدسی که چون و چرا نپذیرد و هر سنّتی را کورکورانه قبول کند. مذهب او دو ناظر دارد؛ یکی وجدانش و دیگری عقلش: من از مذهب بت نمی سازم و هیچ عمل بدی را که در لوای نام مقدس او انجام بگیرد نمی بخشم… هیچ اشتیاق ندارم که کسی را به دین خود بیاورم مگر آنکه بتوانم از عقلش مدد بگیرم. من حتی حاضرم کهنسال ترین خدایان «شاسترا» را چنانچه نتوانند عقل مرا مجاب کنند نفی کنم…

مگر دانش آموزان برای خاطر چه چیز حاضر به فداکاری می شوند؟ البته نه به خاطر تعلیم و تربیت کامل تر بلکه به خاطر عدم تعلیم و تربیت…

من می دانم که عدم زور بی اندازه بر زورگویی برتری دارد و بخشایش مردانه تر از کیفردادن است. بخشایش زینت سرباز است، لیکن خودداری از تنبیه بخشایش حساب نمی شود مگر وقتی که قدرت تنبیه موجود باشد؛ چه، بخشایش از طرف موجودی که قدرت ندارد بی معناست… من هند را بی قدرت نمی پندارم. صد هزار انگلیسی نمی توانند سیصد میلیون انسان را بترسانند… از طرفی نیرو در وسایل مادی نیست بلکه در ارادۀ سازش ناپذیر است.

هند، ماشینیسم و شهرهای بزرگ نخواسته است. گاو آهن کهنه و چرخ نخ ریسی و تعلیم و تربیت کهنسال بومی خرد و رفاه او را تأمین کرده است. ما باید به همان سادگی قدیم برگردیم، و این کار، بی شک نه در یک وهله بلکه به تدریج و با صبر و حوصله ممکن است، بدین طریق که هر کس بکوشد نمونه شود

صلح طلبی با عجز و ناله برای صلح مهلک است: در واقع بزدلی و بی ایمانی است

ایمان که برای مشتی برگزیده آزادی بی حد و حصر است، برای ملت هایی که خواهان آن اند بردگی تازه ای است علاوه بر بردگی های دیگر

باید با استبداد مخالفت کرد ولی نباید به مستبد آزار رسانید. باید او را با محبت مغلوب ساخت و از فرمان او تا دم مرگ سرپیچی کرد.