بریده‌هایی از کتاب مهاتما گاندی

آزادی در فضای بی کران از منزوی شدن در پیله خوش تر است

«بیماری نه فقط نتیجۀ اعمال بلکه نتیجۀ افکار ما نیز هست»

باید همیشه بر امیال حیوانی خود ولو در خیال نظارت داشت؛

ای هندوان و ای مسلمانان، به بدگمانی خود نسبت به هم خاتمه دهید! ضعف ما در ترس است و ترس ما در بدگمانی. بیایید تا هر دو ترس های خود را به دور بریزیم! حتی اگر فقط یکی از ما دیگر نترسد ما همه از جنگیدن با هم دست خواهیم کشید.

ضعیف ترین زن خواهد توانست شرافت و حیثیت خود را حفظ کند؛ فقط کافی است که بداند چگونه بمیرد

«مجاز نیست که مردم را با زور تطهیر کرد».

انتخاب کیش و آیین ما نیز مانند پدر و مادر یا خانواده یا کشور ما به دست خود ما نیست. ما چاره ای جز این نداریم که آنچه را که از طرف خدا به ما مرحمت شده است قبول کنیم و موظفیم آداب و سنن خود را به مثابۀ یک ودیعۀ الهی بپذیریم، و تکلیف بی چون و چرای ما این است که خویشتن را با آن آداب و سنن تطبیق دهیم.

مگر دانش آموزان برای خاطر چه چیز حاضر به فداکاری می شوند؟ البته نه به خاطر تعلیم و تربیت کامل تر بلکه به خاطر عدم تعلیم و تربیت…

بازی مضحک تقدیر را نگر که من به این سوی دریاها آمده ام تا برای همکاری فرهنگی شرق و غرب تبلیغ کنم و حال آنکه درست در همین ساعت در آن سوی دنیا تبلیغ عدم همکاری می شود.

ایمان که برای مشتی برگزیده آزادی بی حد و حصر است، برای ملت هایی که خواهان آن اند بردگی تازه ای است علاوه بر بردگی های دیگر.

در نظر پیروان جائینیسم، محبت راهی است که بیش از درایت رهنمون بشر به خداوند است. پدر مهاتما کمترین ارزشی برای پول قائل نبود و به همین جهت چون همۀ ثروت خود را در راه امور خیریه خرج کرده بود چیزی برای فرزندان خود به جا نگذاشت. مادرش که سخت مقدسه بود سنت الیزابت هندوستان به شمار می رفت و کاری جز روزه گرفتن و صدقه دادن و تیمار بیماران نداشت.

چه انگلیسی ها شخصاً شریر نیستند بلکه بیمار تمدن خویش اند

چه شاگردان وحشت انگیزی! هر چه خالص تر باشند شوم ترند. خدا چنین مرد بزرگی را از شرّ چنان دوستانی در امان بدارد که فقط قسمتی از افکار او را درک کرده اند!

من از مذهب بت نمی سازم و هیچ عمل بدی را که در لوای نام مقدس او انجام بگیرد نمی بخشم… هیچ اشتیاق ندارم که کسی را به دین خود بیاورم مگر آنکه بتوانم از عقلش مدد بگیرم. من حتی حاضرم کهنسال ترین خدایان «شاسترا» را چنانچه نتوانند عقل مرا مجاب کنند نفی کنم

گاندی با ایمانی راسخ به مذهب ملت خود، یعنی به هندوئیسم، معتقد است، لیکن نه مانند ملایی که پایبند به متون باشد و نه مانند خرمقدسی که چون و چرا نپذیرد و هر سنّتی را کورکورانه قبول کند. مذهب او دو ناظر دارد؛ یکی وجدانش و دیگری عقلش:

دولت هند با اطمینان به این تفرقۀ ابدی راحت می خوابید.

غرب ایمانی تزلزل ناپذیر به زور و به ثروت مادی دارد که خاص خود اوست. در نتیجه هر چه بیهوده برای صلح و خلع سلاح گریبان چاک بزند و فریاد کند خصلت درندگی او بلندتر از آن نعره خواهدکشید. حال او حال ماهی ای است که فشار آب مجروحش کرده است و می خواهد از میان آب بیرون بپرد. چه فکر بکری! ولی روی هم رفته عملی کردن چنین فکری برای ماهی غیرمقدور است.

«مجاز نیست که مردم را با زور تطهیر کرد».

این است مردی که سیصد میلیون انسان را برانگیخته و امپراتوری بریتانیا را متزلزل ساخته و در سیاست بشری، نیرومندترین جنبشی را که از قریب دو هزار سال به این سو واقع شده به وجود آورده است.

باید رژیم غذایی خود را تنظیم و تطهیر نمود، و به تدریج از خوردن غذاهایی که ضروری نیست اجتناب ورزید.