بریده‌هایی از کتاب مثنوی معنوی

جان من سهل است، جان جانم اوست دردمند و خسته ام، درمانم اوست

قدر پشه میخورد آن پیل تن!

* باده از ما مست شد، نی ما از او

منگر اندر نقش و اندر رنگ او بنگر اندر عزم و در آهنگ او ۱۴۳.۴۹ گر سیاه است و هم آهنگ تو است تو سپیدش دان که هم رنگ تو است ۱۴۳.۵۰ * ور سفید است و ورا آهنگ نیست زو ببر کز دل مر او را رنگ نیست

هر که را جامه ز عشقی چاک شد او ز حرص و عیب کلّی پاک شد

گر چه شد معنی در این صورت پدید صورت از معنی قریب است و بعید ۱۳۲.۲۹ در دلالت همچو آبند و درخت چون به ماهیت روی، دورند سخت ۱۳۲.۳۰ * دانه بین کز آب و خاک و آفتاب چون درختی گشت عالم در شتاب ۱۳۲.۳۱ * ور به ماهیت بگردانی نظر دور دورند این همه از یکدگر

چون که روغن را زآب اسرشته اند آب با روغن چرا ضد گشته اند؟ ۱۲۷.۲۸ چون گل از خار است و خار از گل چرا هر دو در جنگند و اندر ماجرا ۱۲۷.۲۹ یا نه جنگ است این برای حکمت است همچو جنگ خر فروشان صنعت است ۱۲۷.۳۰ یا نه این است و نه آن، حیرانی است گنج باید جست، این ویرانی است ۱۲۷.۳۱ آنچه تو گنجش توهم میکنی زآن توهم گنج را گم می کنی

جان من سهل است، جان جانم اوست دردمند و خسته ام، درمانم اوست

نفست اژدرهاست، او کی مرده است؟ از غم بی آلتی افسرده است ۴۱.۸۸ گر بیابد آلت فرعون او که به امر او همی رفت آب جو ۴۱.۸۹ آنگهان بنیاد فرعونی کند راه صد موسی و صد هارون زند

* صبر تلخ آمد، ولیکن عاقبت میوۀ شیرین دهد، پر منفعت

من به هر جمعیتی نالان شدم جفت بَد حالان و خوش حالان شدم ۱.۶ هر کسی از ظنّ خود، شد یار من از درون من نَجَست اسرار من ۱.۷ سِرّ من از نالۀ من دور نیست لیک چشم و گوش را آن نور نیست

ترک خشم و شهوت و حرص آوری هست مردی و رگِ پیغمبری

در غم ما روزها بیگاه شد روزها با سوزها همراه شد

گر خِضر در بحر کشتی را شکست صد درستی در شکست خضر هست

کرده تمساحی دهان خویش باز گرد دندانهاش کرمان ِ دراز ۱۱۷.۳۰ از بقیۀ خور که در دندانش ماند کرمها روئید و بر دندان نشاند ۱۱۷.۳۱ مرغکان بینند کرم و قوت را مرج پندارند آن تابوت را ۱۱۷.۳۲ چون دهان پُر شد ز مرغ، او ناگهان در کشدشان و فرو بندد دهان ۱۱۷.۳۳ این جهان ِ پُر ز ُنقل و پُر ز نان چون دهان ِ باز آن تمساح دان

با سیاستهای جاهل صبر کن خوش مدارا کن به عقل ِ من لدن ۶۸.۶۷ صبر با نااهل، اهلان را جلاست صبر صافی میکند هر جا دل است ۶۸.۶۸ آتش نمرود ابراهیم را صفوت آیینه آمد در جلا ۶۸.۶۹ * صبر با نامرد بدهد مردِ حق تا چو نیکان بر همه یابد سَبق ۶۸.۷۰ جور و کفر ِ نوحیان و صبر نوح نوح را شد صیقل مرآتِ روح

او ز ننگ عاقلان دیوانه شد

ای رفیقان، راهها را بست یار آهوی لنگیم، و او شیر شکار

حَسرتِ آزادگان شد بندگی بندگی را خود تو دادی زندگی ۱۴۵.۵ مؤمن آن باشد، که اندر جزر و مد کافر از ایمان ِ او حسرت خورد

بار دیگر آمدم دیوانه وار رو رو ای جان، زود زنجیری بیار ۷۷.۲۸ غیر آن زنجیر ِ زلفِ دلبرم گر دو صد زنجیر آری بَر دَرم