بریده‌هایی از کتاب مثنوی معنوی

منبسط بودیم و یک گوهر همه بی سر و بی پا بُدیم، آن سر همه ۳۳.۱۱ یک گهر بودیم، همچون آفتاب بی گره بودیم و صافی، همچو آب ۳۳.۱۲ چون به صورت آمد آن نور سره شد عدد، چون سایه های کنگره ۳۳.۱۳ کنگره ویران کنید، از منجنیق تا رود فرق از میان این فریق

چونکه گل بگذشت و، گلشن شد خراب بوی گل را، از که جوئیم؟ از گلاب

هر که او بیدارتر، پُر دردتر هر که او آگاه تر، رخ زردتر ۲۹.۳۶ گر ز جبرش آگهی، زاریت کو؟ جنبش زنجیر جباریت کو؟ ۲۹.۳۷ * بسته در زنجیر، شادی چون کند؟ چوب اشکسته، عمادی چون کند؟ ۲۹.۳۸ * کی اسیر حبس، آزادی کند؟ کی گرفتار بلا، شادی کند؟

این نه جبر، این معنی جباری است ذکر جباری، برای زاری است ۲۹.۲۴ زاری ما شد، دلیل اضطرار خجلت ما شد، دلیل اختیار ۲۹.۲۵ گر نبودی اختیار، این شرم چیست؟ وین دریغ و خجلت و آزرم چیست؟

گفت لیلی را خلیفه: کان توئی؟ کز تو مجنون شد پریشان و غوی؟ ۱۷.۲ از دگر خوبان تو افزون نیستی گفت: خامش، چون تو مجنون نیستی ۱۷.۳ * دیدۀ مجنون اگر بودی تو را هر دو عالم بی خطر بودی تو را ۱۷.۴ * باخودی تو، لیک مجنون بیخود است در طریق عشق بیداری بد است

* نیم جان بستاند و، صد جان دهد آنچه در وهمت نیاید، آن دهد ۱۰.۲۵ گر ندیدی سود او در قهر او کی شدی آن لطف مطلق قهر جو؟

چون کسی را خار در پایش خلد پای خود را بر سر زانو نهد ۷.۱۰ وز سر سوزن، همی جوید سرش ور نیابد میکند با لب ترش ۷.۱۱ خار در پا شد چنین دشوار یاب خار در دل چون بود؟ واده جواب

چون کسی را خار در پایش خلد پای خود را بر سر زانو نهد ۷.۱۰ وز سر سوزن، همی جوید سرش ور نیابد میکند با لب ترش ۷.۱۱ خار در پا شد چنین دشوار یاب خار در دل چون بود؟ واده جواب

خوشتر آن باشد که سرّ دلبران گفته آید در حدیث دیگران

عقل در شرحش چو خر در گِل بخفت شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت ۶.۱۷ آفتاب آمد دلیل آفتاب گر دلیلت باید، از وی رو متاب

هر که را خواهی تو در کعبه بجو تا بروید در زمان پیش تو او

بند بگسل، باش آزاد، ای پسر چند باشی بند سیم و بند زر ۱.۲۸ گر بریزی بحر را در کوزه ای چند ُگنجد؟ قسمت یک روزه ای ۱.۲۹ کوزۀ چشم حریصان پُر نشد تا صدف قانع نشد، پُر دُرّ نشد ۱.۳۰ هر که را جامه ز عشقی چاک شد او ز حرص و عیب کلّی پاک شد

محرم این هوش، جز بی هوش نیست مر زبان را مشتری، جز گوش نیست

گفت پیغمبر: هر آنکو سر نهفت زود گردد با مراد خویش جفت

* صبر تلخ آمد، ولیکن عاقبت میوۀ شیرین دهد، پر منفعت

ای همیشه حاجت ما را پناه بار دیگر ما غلط کردیم راه

جان من سهل است، جان جانم اوست دردمند و خسته ام، درمانم اوست

آن یکی خر داشت، پالانش نبود یافت پالان، گرگ، خر را در ربود ۲.۱۰

تا تو بودی آدمی دیو از پیَت می دوید و می چشانید او میَت ۹۸.۳۰ چون شدی در خوی دیوی استوار می گریزد از تو دیو ای نابکار

ای زبان هم گنج بی پایان تویی ای زبان هم رنج بی درمان تویی