بریده‌هایی از کتاب کویر

«جوانی من از کودکی یاد دارم.»

در آسمان سرگرمیهای بسیاری است برای این نگاه‌های اسیر و محرومی که همه شب از پشت‌بامهای گل‌اندود ده به سوی آن پرواز می‌کنند. من نیز همچون همۀ کودکان کویر آسمان را دوست می‌داشتم و ستاره‌ها را می‌شناختم و هر شب از روی بام، چشم بر این صحنۀ زیبای پر از شگفتی و سرگرمی می‌دوختم و ساعتی، ساعتهایی با خویش یا با همبازیها و بزرگ‌ترهایم، نگاه‌های کودکانه‌ام را به باغ خرم آسمان می‌فرستادم تا با ستارگان به بازی مشغول شوند.

وای که نفهمی هم چه بد است!

گاه در صبر و سکوت بر سر درد، قدرتی است که در بیتابی فریاد نیست.

«وقتی عشق فرمان می‌دهد، «محال» سرتسلیم فرود می‌آورد.»

«بکوش تا عظمت در نگاه تو باشد، نه در آنچه می‌نگری.»

انسان عبارت است از یک «تردید»، یک «نوسان» دایمی. هر کسی یک سراسیمگی بلاتکلیف است.

«چه بسا روحهایی که در آن جهان با هم آفریده شدند، اما با هم به این جهان نیامدند.»

روح انسان: حسرت از گذشته، بیزاری از حال و انتظار مسیحی در آینده.

اما کوری را هرگز به خاطر آرامش تحمل مکن.

عشق بینایی را می‌گیرد و دوست داشتن می‌دهد. عشق خشن است و شدید و در عین حال ناپایدار و نامطمئن و دوست داشتن لطیف است و نرم و در عین حال پایدار و سرشار اطمینان. عشق همواره با شک آلوده است و دوست داشتن سراپا یقین است و شک‌ناپذیر. از عشق هر چه بیشتر می‌نوشیم سیراب‌تر می‌شویم و از دوست داشتن هر چه بیشتر، تشنه‌تر. عشق هر چه دیرتر می‌پاید کهنه‌تر می‌شود و دوست داشتن نوتر. عشق نیرویی است در عاشق که او را به معشوق می‌کشاند؛ و دوست داشتن جاذبه‌ای در دوست، که دوست را به دوست می‌برد.

کویر، این هیچستان پراسراری که در آن، دنیا و آخرت روی در روی هم‌اند. دوزخ، زمینش و بهشت، آسمانش. و مردمی در برزخ این دو، پوست بر اندام خشکیده، بریان؛ پیشانی هماره پُرچین؛ لبها همیشه چنان که گویی مرد می‌گرید یا دلش از حسرتی تلخ یا از منظره‌ای دلخراش می‌سوزد؛ ابروانی که چشمها را در دو بازویشان می‌فشرند و پنهانشان می‌کنند و پلکهایی که همواره از ترس خود را از هر دو سو به هم می‌خوانند و بر روی چشمها می‌افکنند تا پنهانشان کنند؛ و چشمها که همواره گویی مشت می‌خورند و به درون رانده می‌شوند و نگاه‌های ذلیلی که این چشمهای بی‌رمق و به گود افتاده کتمانشان می‌کنند و.

انتقادی که «اهل قاعده» بر آن دارند که غزل «یکدست نیست و در هر بیتی به شاخه‌ای می‌پرد و موضوع واحد و یکپارچۀ بیان را فاقد است.» از اینجاست که غزل یک بیان عالی و بالذات است و نه آلی و بالاعتبار؛ و معانی در آن به زنجیر علیت منطقی به هم بسته نیستند و ارادۀ صاحب غرض، آنها را به ترتیب معنی برای رساندن نتیجه‌ای به مخاطب، مقدمه‌وار کنار هم نمی‌چیند؛ بلکه «حرف» ها خود به سائقۀ آشنایی و همدردی، پیوند تناقض و همانندی و همجواری، یکدیگر را می‌خوانند و با این تداعیهای آزاد و فطری است که در خلوت ضمیر گرد هم می‌آیند؛ چه آدمی بخواهد، چه نخواهد، چه بداند و چه نداند.

من ساحل نیستم، موجم. ‫هستم اگر می‌روم، گر نروم نیستم. ‫«ما پرندۀ موهومی هستیم که در عدم پرواز می‌کنیم»؛ پس ما چه هستیم؟ هیچ! هیچ! تنها و تنها پرواز!

«وجودم» تنها یک «حرف» است و «زیستنم» تنها «گفتن» همان یک حرف؛ اما بر سه گونه: سخن گفتن و معلمی کردن و نوشتن. آنچه تنها مردم می‌پسندند: سخن گفتن و آنچه هم من و هم مردم: معلمی کردن و آنچه خودم را راضی می‌کند و احساس می‌کنم که با آن نه کار، که زندگی می‌کنم: نوشتن!

یک «شهید»! نمی‌بینی که چه شیرین و چه آرام می‌میرد؟ برای آنها که به «روزمرگی» خو کرده‌اند و با خود ماندگارند، مرگ فاجعۀ هولناک و شومِ زوال است، گم شدن در نیستی است. آن که آهنگ هجرت از خویش کرده است، با مرگ آغاز می‌شود. چه عظیم‌اند مردانی که عظمت این فرمان شگفت خداوند را شنیده‌اند و بدان کار بسته‌اند که: «بمیرید، پیش از آن که بمیرید!»

من از میان همه نعمتهای این جهان، آنچه را برگزیده‌ام و دوست می‌دارم تنهایی است

چه هراسی بالاتر از این که کسی خود را در درون خویش گم کرده باشد؟ چه پریشانی‌ای بیشتر از این که کسی بیگانه‌هایی را در درون خویش،... چه می‌گویم؟ در خودِ خویش به چشم ببیند که چنان با خودِ خویش در هم آمیخته‌اند و خود را همانند او نموده‌اند که اکنون من نمی‌دانم خود در آن میانه کدامم. چه وحشتناک!

اما آنچه در کویر زیبا می‌روید، خیال است!

چه فاجعه‌ای است در آن لحظه که یک مرد می‌گرید!... چه فاجعه‌ای!...