بریده‌هایی از کتاب آخرین انار دنیا

، این خیال که مرده‌ای و دیگران بی‌تو زندگی می‌کنند و زندگی آن‌ها روال طبیعی خود را در پیش گرفته، آسودگی بزرگی به انسان می‌بخشد.

دیگر سکوت خواهم کرد

«نسیم با آن‌كه می‌دانم سر نداری اما به من گوش می‌دهی. چون می‌دانم بعضی مواقع انسان بی‌گوش هم می‌تواند بشنود، همانند من که خیلی وقت‌ها بی‌چشم می‌توانم ببینم.

انتظار نکشیدن، برای ابد پایان یافته است.

من فقط درون دفترها مرده‌ام، تنها در مقابل آن قانونی که بر دنیا حکم می‌کند مرده‌ام، من در مقابل گنجینه طبیعت نمرده‌ام، در حساب آب و پرنده و درخت و ابرها نمرده‌ام، از این جهان سهمی دارم، از آن گندمی که حالا در حال رستن است سهمی دارم، از این آبی که مورچه و کرم و گرگ در آن سهیمند، سهمی دارم، از آن اناری که در حال رسیدن است، از آن میوه‌های دوردست سهمی دارم،‌

«بیست و یک ‌سال است اسیرم... انسانی واقعی نیستم... شبحم. من نبوده و نیستم.»

آسمان هم گویا در دلم می‌گرید...

روزگار غریبی است، پدرها برای پسرهایشان غریبه‌اند

در زندان احساس آزادی می‌کند.

خونی که می‌داند فورانش حاصل شکستن قلب اوست.

بی‌آن‌كه متوجه باشد حقیقت تا چه اندازه مرگبار است

در زندگی آن‌ها آوازخوانی نوعی عبادت شده بود

او سال‌های سال است که مرا در خودم گم کرده است...

تو را از هر آلایشی پیراسته‌ام..

تو از خیلی پیش نامت در هیچ جا نمانده است

نفهمیدم منظورش از آزادی چیست؟ هیچ چیز از این بی‌معناتر نیست که بعد از بیست و یک‌ سال زندان، کسی از آزادی برایت صحبت کند، تنها آزادی بزرگ من برگشتن به دنیا نبود، بلکه آن بود که بگذارند در بیابان زندگی کنم.

من از هیچ آمده بودم و هیچ شده بودم.

وقتی از ویرانی بعضی جاها صحبت می‌کرد بلند می‌شدم و دودستی بر سرم می‌زدم، از ویرانی و کشتار غافلگیرانه تمام ساکنان آن جاها صحبت می‌کرد و من مثل دیوانه‌ای خودم را چنگ می‌زدم. نمی‌فهمید چرا من برای ویران شدن آن شهرها، برای ویرانی و کشتار و مرگ دسته‌جمعی مردمی که نمی‌شناسمشان سراسیمه می‌شوم، نه... نه دوستان... فکر نکنید اکرام کوهی پسر بی‌رحم یا سنگدلی بود. او مردی بی‌اندازه خونگرم و دوست‌داشتنی بود. جوان دل‌رحمی بود، به این آب قسم می‌خورم که هیچ عیبی در انسانیت او نبود. اما در روزگاری زندگی کرده بود که آدمی تعجب از فجایع را از دست داده بود...

اما من می‌دانستم انسان باید آن‌قدر صبور باشد تا بتواند منتظر مرده‌ها هم باشد. زندگی به من یاد داد منتظر مرده‌ها هم باشم.

مظفر صبحدم، در دنیا هیچ چیز به اندازه شجاعت و ناامیدی به هم نزدیک نیست... می‌فهمی. انسان شجاع کسی است که ناامید است.