بریده‌هایی از کتاب آخرین انار دنیا

مظفر صبحدم، در دنیا هیچ چیز به اندازه شجاعت و ناامیدی به هم نزدیک نیست... می‌فهمی. انسان شجاع کسی است که ناامید است. همه آن کسانی که آرزویی دارند ترسو هستند، برای این بود که آخرین نفری بودم که سنگر را ترک می‌کردم. چون ناامیدترین آدم دنیا بودم

هیچ چیز مشکل‌تر از آن نیست که از ابتدا شروع کنی...

انسان دربند کسی است که از منافذ کوچک، امیال و آرزویش را برای زندگی برانگیزد.

«دو جور راز هست، رازی که دنیا را در ظلمت غرق و ما را نابینا می‌کند و راز دیگری که ما را عمیق‌تر و ژرف‌تر به پیش می‌برد. سریاس صبحدم اسرار کوچک به تنهایی فاقد ارزشند. آنچه با ارزش است کل معنایی است که از تمام اسرار کشف می‌کنی.»

من که بعدها اتاقش را دیدم فهمیدم که دیدگاه او در بارۀ ابرمردشدن تا اندازه‌ای به قدرت عضلات و ضرب سرپنجه‌های انسان بستگی دارد. او در روزگاری زندگی می‌کرد که ابرمردشدن برایش به معنی قدرتمند شدن بود. آن روز هم که می‌میرد مقتولِ تصوری است که می‌خواست از خودش نزد دیگران ایجاد کند و خودش را جوان باجربزه‌ای نشان دهد که از ترس و شکست واهمه‌ای ندارد.

انسان فقط در تحلیل و اندیشیدن در باره غم‌های خودش خلاصه نمی‌شود. می‌تواند شادی‌های خودش را تبدیل به تفكر و تأمل و خیال كند. تنهایی و زندان به انسان می‌آموزد که سماع را با اندیشیدن تغییر دهد.

زندان تا آن حد بر من تأثیر گذاشته بود که نتوانم با صدای بلند از شادی و غم‌هایم حرف بزنم.

آن سال‌ها که اسیری ناآزموده بودم و هفته‌ها و ماه‌ها را به رؤیای آزادی شماره می‌کردم... خیلی زمان می‌خواست تا یاد بگیرم انتظار نکشم... آه هیچ هنری از این سخت‌تر نیست که به خودت بیاموزی انتظار نکشی...

آدمی باید بداند راه‌های خودش کدامند، راه‌های خودش به تنهایی. راه‌هایی که هیچ‌کس دیگر امکان ندارد از آن‌ها بگذرد... بعضی راه‌ها در زندگی وجود دارند که آدمی حتا پس از مرگ هم شده باید از قیامت برگردد و از آن‌ها راهی شود.

چیزی به نام انسان وجود دارد. چیزی دل نازک و قوی، موجودی که باید به تمام همنوعانش وفادار باشد...

دوست داشتن دیرهنگام هم شبیه ترحم و پشیمانی است نه عشق.

همه آن چیزهایی که طبیعت به انسان می‌بخشد برای آن است که بتواند برای خودش خانه‌ای بسازد.»

انسان در دو وضعیت نیازمند هیچ نگهبانی نیست، وقتی آزادی در بیرون از خودش بی‌معنا می‌شود و آن دم که در زندان احساس آزادی می‌کند.

«اما زمین را دارم،‌ شب را دارم، روز و سایه و رمل را دارم، دنیا با همه بزرگی خودش مقابلم است. هزاران کشتزار هست که نانم می‌دهند، هزاران درخت هست که پنهانم دهند، هزاران گردباد هست که گمم کنند. من رفیق جهانم. دوست آسمان پهناورم، دوست مهتاب و رفیق گردبادم.

«اما زمین را دارم،‌ شب را دارم، روز و سایه و رمل را دارم، دنیا با همه بزرگی خودش مقابلم است. هزاران کشتزار هست که نانم می‌دهند، هزاران درخت هست که پنهانم دهند، هزاران گردباد هست که گمم کنند. من رفیق جهانم. دوست آسمان پهناورم، دوست مهتاب و رفیق گردبادم.»

اگر بیست و یک ‌سال در اتاقی در بیابان بمانی یاد می‌گیری چگونه روز خودت را پر کنی، چگونه برای خودت کاری درست کنی؛ مهم‌ترین نکته آن است که بتوانی به زمان نیندیشی. هر وقت توانستی به گذشت زمان فکر نکنی خواهی توانست به مکان هم نیندیشی. چیزی که مرد اسیر را از پای در می‌آورد فکر کردن مدام به زمان و دیگر جاهاست.

شهامت آن نیست که ترسی نداشته باشیم، آن است که در مقابل ترس‌هایمان مقاوم باشیم.

وقت توانستی به گذشت زمان فکر نکنی خواهی توانست به مکان هم نیندیشی. چیزی که مرد اسیر را از پای در می‌آورد فکر کردن مدام به زمان و دیگر جاهاست.

جنگ هر چند هم بر ضد خرابی‌ها باشد در آخر جور دیگری زمین را آکنده از درد می‌کند. اگر جنگ نهایت عدالت هم باشد همیشه زمین را لبریز غم می‌کند.

آخر سر باید کسی باشد که حکم کند، باید کسی که فرمان می‌راند از همه چیز بیزار باشد. باید توانایی حاشا کردن داشته باشد. بچه‌هایش را له کند و در سیاهچاله زندگی خودش حبس کند. این را حق خودش می‌داند که نگذارد کسی از آن سیاهچاله باخبر شود. حق دارد. حکم کردن بر دنیایی این چنین ناپیدا، حق بزرگی است و پاداش بزرگی است و پاداش بزرگی هم دارد.