بریده‌هایی از کتاب نه فرشته، نه قدیس

محبوبم به خاطر خدا یاد بگیر شاد باشی. این تنها آرزوی من است برای تو، و غیر از عشقت هیچ چیزی زیباتر از شادی‌ات نمی‌توانی به من بدهی.

راستی بر سر مردمی که زندگی‌شان را با ترس از ابراز عقیده سپری می‌کنند چه می‌آید؟ چه بسا یا از فکر کردن دست می‌کشند یا به گفت‌وگوهای توخالی اکتفا می‌کنند.

شوهر سابقم می‌گفت چشم‌هام به رنگ آبی آسمان است، ولی آسمان چه رنگی است؟ آسمان تغییر می‌کند و رنگش بستگی دارد به محل و به باد و به موقع روز، اما چشم‌های من همیشه آبی است، هم صبح و هم شب، هم موقعی که شادم و هم موقعی که غمگینم.

هشدار می‌داد و می‌گفت: ــ این آدم هیچ آرمانی ندارد. پیش خودم فکر کردم بهتر است هیچ آرمانی نداشته باشد تا آرمان‌هایی داشته باشد مثل آرمان‌های تو.

برای من هیچ اهمیت نداشت که میلیاردها سال پیش چه اتفاقی افتاده و اصلاً زمان شروع شده یا نه. فقط عمر خودم برایم مهم بود و زمان هم که تا به حال عشق را از من گرفته و چین و چروک نصیبم کرده و در هر گوشه و کناری در کمینم نشسته، به‌سرعت پیش می‌تازد و به درخواست‌های من توجهی ندارد. به خواست و میل هیچ‌کس توجه نمی‌کند. فقط زمان بی‌طرف و عادل است. عدالت غالباً بیرحم است.

محبوبم به خاطر خدا یاد بگیر شاد باشی. این تنها آرزوی من است برای تو، و غیر از عشقت هیچ چیزی زیباتر از شادی‌ات نمی‌توانی به من بدهی

این چه اخلاق و چه طرز فکری است که کسی یقین پیدا کند و بگوید به حقیقت رسیده و بنابراین حق دارد دربارهٔ دیگران داوری کند، برای‌شان تصمیم بگیرد و هر چیزی را که نمی‌پسندد و با آن سازگاری ندارد ممنوع کند؟

برای آن‌که مردم به صورت توده‌ای عظیم و بی‌فکر و مطیع و مُنقاد درآیند و گوش به فرمان رهبران‌شان باشند لازم است اعتقادی عمیق به چیزی داشته باشند که فوق بشری و نجات‌بخش باشد.

چون زمان تصفیه حساب نزدیک است.

حرف‌های پدرم تلخ بود و آکنده از این اندیشه که گلهٔ انسان‌ها را باید در مسیری واحد و به سوی هدفی واحد هدایت کرد و این هدف را هم کسانی معین می‌کنند که می‌دانند بهشت را در کجا می‌توان بنا کرد

چهره‌اش زیباست، سیمایی که نه سیگار به آن آسیبی رسانده و نه بوسه‌ای بر آن زده شده.

فراموش کردن گذشته، که اغلب مردم این کشور چنین می‌کنند، پدیده‌ای خطرناک است.

آسان‌ترین کار این است که به کسانی صدمه بزنیم که هرگز آن‌ها را ندیده‌ایم، گرچه بیشتر اوقات به کسانی صدمه می‌زنیم که از همه به ما نزدیک‌ترند.

گاهی پیش می‌آید که آدم در یک لحظهٔ شفاف و درخشان به کشف چیزی نائل می‌شود که سال‌ها بیهوده در پی یافتنش بوده. نکته این‌جاست که ما نباید پیش از فرا رسیدن آن لحظهٔ خجسته خود را نابود کنیم.

برای آن‌که مردم به صورت توده‌ای عظیم و بی‌فکر و مطیع و مُنقاد درآیند و گوش به فرمان رهبران‌شان باشند لازم است اعتقادی عمیق به چیزی داشته باشند که فوق بشری و نجات‌بخش باشد.

اکثر مردم به ایمان احتیاج داشتند. به مقدسینی برای پرستیدن احتیاج داشتند. به خدا و به مناسک و به شعائر مذهبی نیاز داشتند. بنابراین شرایط برای پیدایش کیش‌هایی تازه، خشن و بی‌خدا، و ظهور جنبش‌های غیردینی بزرگ فراهم شده بود. احزاب نازی و کمونیست، هر دو، رهبران خود را تا مقام خدایی بالا بردند

چرا در قرن بیستم نظریه‌هایی دربارهٔ ملعونان و نفرین‌شدگان پدید آمد که بر اساس آن باید میلیون میلیون از آن‌ها را کشت؟ و چه شد که توده‌های وسیع مردم از این نظریه‌ها استقبال کردند؟

همگی ما به این نتیجه رسیده بودیم که کمونیسم یک انحراف است، اما در مورد موضوع های دیگر اتفاق نظر چندانی وجود نداشت. در واقع نگرانی‌ام این بود که آرمان نداشتیم.

هر روز که می‌گذشت علاقه‌ام را به خواندن تاریخ بیشتر از دست می‌دادم، مخصوصاً به روایت مارکسیستی‌اش که به ما درس می‌دادند و سعی می‌کردند چند قانون قابل اندازه‌گیری و بسیار پیش پا افتاده را طوری فرمول‌بندی کنند که همهٔ پدیده‌ها را دربربگیرد.

به مادرم نگفتم که آن روزها مردم هنوز از هم نمی‌ترسیدند. در طول جنگ مردم از این‌که عقیده‌شان را ابراز کنند می‌ترسیدند، می‌ترسیدند به قیمت جان‌شان تمام بشود.