بریده‌هایی از کتاب شهریار

چه بسا اتفاق افتاده است که مردم ناراضی به علت ترس یا جاه‌طلبی راه را برای حمله بیگانگان باز می‌کنند، همانگونه که آلتولیانها پای رومیان را به یونان باز کردند، و ساکنین مناطق دیگر نیز راه را برای حمله رومیان گشودند. همیشه چنین بوده است. هرگاه یک دولت خارجی قدرتمند به کشوری حمله می‌کند نیروهای ضعیف‌تر به حمایت از او بر می‌خیزند، زیرا از حکومت فرمانروای خویش در رنج‌اند. با حمایت نیروهای ضعیف غلبه بر آن منطقه کار دشواری نخواهد بود. مردم ناراضی از حکومت باید توجه داشته باشند که این گروهها بیش از حد قدرتمند نشوند و اختیارات را در دست نگیرند و خود ارباب آن کشور نشوند. در غیر این صورت هر آنچه بدست آورده‌اند از دست می‌دهند یا گرفتار مشکلات و رنج‌های بسیار خواهند شد.

تا وقتی بخت و طبیعت آدمی همسازند پیروزی وجود دارد و هنگامی که در تضاد باشند فرد با شکست مواجه می‌شود.

همان‌گونه که گفتم دو نفر با انتخاب دو راه متفاوت می‌توانند به یک هدف برسند اما از دو نفر که یک راه مشابه را برگزیده‌اند ممکن است یکی به هدف برسد و دیگری با شکست موجه شود. به همین علت است که خوشبختی بی‌دوام است. زیرا اگر کسی صبور و محتاط باشد و روح زمانه با روش او همساز باشد موفق خواهد شد. اما اگر زمانه و شرایط روزگار تغییر کند او نیز دچار تغییر می‌شود چون سیاست خویش را با زمانه هماهنگ نکرده است. هیچکس آنقدر زیرک نیست که بتواند روش کار خود را با روح زمانه تغییر دهد. زیرا یا نمی‌تواند خلاف شخصیت و خلق و خوی خویش عمل کند یا از آنجاییکه همیشه همان سیاست را بکار برده و موفق بوده است قادر به تغیر آن نمی‌باشد. بنابراین مرد محتاط وقتی شرایط روزگار بی‌پروایی می‌طلبد با زمانه ناسازگار است و محکوم به شکست می‌شود.

علت اصلی این‌ها چیزی جز سازگاری روش‌ها با ماهیت زمانه نیست.

این پادشاهان به هنگام سختی بیشتر از آنکه به ایستادگی فکر کنند در جستجوی راه فرار می‌باشند. امیدوارند که مردم بخاطر نارضایتی از پیروزمندان جنگ به ستوه آمده، شورش کنند و خواستار بازگشت آنان شوند.

وقتی افرادی وفادار و لایق باشند پادشاه نیز فردی عاقل و دانا است زیرا توانسته لیاقت آنان را کشف کند و آنان را نسبت به خود وفادار نگاه دارد. اما اگر چنین نباشند پادشاه مورد انتقاد قرار می‌گیرد چرا که اولین اشتباهش گزینش چنین وزیرانی است.

انتخاب وزرا ‌کار بی‌اهمتی نیست و ارزش آنان به فراست و درایت پادشاه بستگی دارد.

اولین نشانه هوش و تیزبینی پادشاه شخصیت نزدیکان او است.

هیچ دولتی نباید تصور کند راهی بی‌خطر برگزیده است. بلکه همیشه باید بداند که خطر کرده است.

باید در زندگی پاداش یا کیفر بگونه‌ای باشد که همه در مورد آن صحبت کنند.

وقتی مردم علیه شما سلاح در دست گیرند از کمک دشمنان خارجی بی‌بهره نخواهند ماند.

دژها از سویی سودمند و از سوی دیگر زیانبار هستند.

نیاز به‌وجود استحکامات در شرایط مختلف تفاوت دارد.

‌بسیاری بر این عقیده‌اند که پادشاه باید در فرصت مناسب و با روش زیرکانه دشمنانی برای خویش بیاید و با پیروزی بر آنان موقعیت خویش را بهبود بخشیده و آن را مستحکم سازد.

نفرت ناشی از ترس مورد انزجار مردم قرار گرفت.

ابهت او همیشه وی را در مقابل نفرت مردم حمایت می‌کرد.

اینجا باید یادآور شویم که انسان ممکن است به خاطر اعمال نیک مانند اعمال بد مورد نفرت دیگران قرار گیرد.

بدین جهت مجلس سومی تأسیس کرد تا جلوی اعیان را بگیرد و به نفع عوام کار کند، بدین ترتیب هیچگونه سرزنشی متوجه شاه نبود. کاری بهتر و خردمندانه‌تر از این نمی‌توانست بکند

تنها کسی می‌تواند وفادار باشد که دوست صمیمی توطئه‌گر یا دشمن واقعی پادشاه باشد. خلاصه می‌گویم پشتیبانی از توطئه‌گر چیزی جز ترس و رشک و مجازات به همراه ندارد و طرفداری از شهریار دورنمایی از قدرت و شکوه حکومت، قانون و یاران حامی پادشاه خواهد داشت اگر علاقه و نیت خیر مردم نسبت به پادشاه را به آن بیفزاییم کسی را یارای مخالف با شاه نیست.

یکی از حکمرانان معاصر که بهتر است نامش را نیاوریم همیشه فقط در مورد صلح و ایمان موعظه می‌کند و خود دشمن هر دو است.