بریده‌هایی از کتاب شهریار

مردم از آزار کسی که مورد علاقه‌شان است ابایی ندارند اما از آسیب رساندن به کسی که از او می‌ترسند پروا دارند.

((بگذار زبانت از رحم و شفقت سخن گوید اما دلت از بدی و شرارت لبریز باشد.))

آن کس که علت بزرگی دیگران می‌شود خود سرش بی‌کلاه می‌ماند.

نیکی‌ هرگز ثمربخش نیست و شرافت بدترین سیاست‌هاست.

آرزوی کسب جاه و مقام در میان افراد بشر حسی طبیعی و مشترک است و به جای آنکه سرزنش بار باشد مورد تحسین و تمجید قرار می‌گیرد اما هنگامی‌که کسی توانایی کسب دستاوردهای بیشتر را به هر قیمتی که باشد ندارد آنگاه به خاطر خطاهایش شایسته سرزنش می‌شود.

اگر مشکلات از قبل بخوبی بررسی شود یافتن چارۀ آن سهل است اما اگر منتظر بمانید تا خود را نشان دهد دیگر دیر شده و بیماری غیر قابل درمان می‌شود.

هرگاه یک دولت خارجی قدرتمند به کشوری حمله می‌کند نیروهای ضعیف‌تر به حمایت از او بر می‌خیزند، زیرا از حکومت فرمانروای خویش در رنج‌اند.

کشوری در امن و امان خواهد بود که ارتشی از مردم و شهروندان خود داشته باشد در غیر اینصورت، به هنگام جنگ سربازان وفاداری نخواهد داشت و باید در انتظار یاری بخت بنشیند.

شهریار هرگز نباید با کشور قدرتمندتر از خود هم‌پیمان شود مگر در صورت لزوم، چرا که در صورت پیروزی اسیر وی خواهید شد شهریار باید تلاش کند تا تحت سلطه دیگران درنیاید مگر اینکه ناچار شود.

باید اقداماتی به عمل آورد تا از حمله همسایگان خارجی که قدرتی همسان با وی دارند پیشگیری کند.

پادشاهی‌های مذهبی (کلیسایی) در اینجا فقط گفتگو در مورد پادشاهی روحانیون باقی مانده است، در این‌گونه حکومت قبل از رسیدن به قدرت دشواریهای بسیاری به‌وجود می‌آید. زیرا یا از روی قدرت و لیاقت به‌دست می‌آید یا به یاری بخت، اما برای حفظ آن به هیچ یک نیازی نیست. زیرا پس از کسب قدرت کارها به دست سازمانهای مذهبی و مطابق دستورات مذهبی اداره می‌شود و طرز زندگی و رفتار فرمانروا تأثیری نخواهد داشت. این پادشاهان مالک کشوری هستند که از آن دفاع نمی‌کنند، بر کسی حکومت نمی‌کنند، کسی هم کشور را از آن‌ها نمی‌گیرد. مردم نیز از این بابت نگرانی به خود راه نمی‌دهند زیرا امیدی به براندازی آن ندارند. تنها این نوع پادشاهی شاد و در امن و امان است.

یکی از حکمرانان معاصر که بهتر است نامش را نیاوریم همیشه فقط در مورد صلح و ایمان موعظه می‌کند و خود دشمن هر دو است. اگر قرار بود به این دو عامل ایمان داشته باشد تاکنون چندین بار موقعیت و کشور خود را از دست داه بود.

هم مردم به او علاقه‌مند باشند و هم از او بترسند. اما از آنجائیکه ترکیب این دو احساس بسیار دشوار است بهتر است که مردم از او وحشت داشته باشند. زیرا بطور کلی می‌توان گفت انسان موجودی ناسپاس، چاپلوس، دروغگو و فریبکار است. آنان به هنگام خطر می‌گریزند و تا زمانی که رفتاری نیکو داشته باشید در پی سودجویی می‌باشند.

حق با قوی است. بنابراین اقویا باید بر قدرت خویش پافشاری کرده و قوانینی وضع کنند که حافظ آن‌ها در برابر عصیان ضعفا باشد.

یگانه شعار سیاسی او این بود که شاه فوق تمام قیود و الزامات مردم عادیست.

می باید روباه بود و تله‌ها را شناخت؛ می باید شیر بود و گرگها را از ترس رماند

کدام تغییر است که تغییرات بعدی را به همراه نداشته باشد؟

مشورت خوب، از طرف هرکس که باشد، بستگی به فراست و زیرکی پادشاهی دارد که در جستجوی آن است نه اینکه زیرکی پادشاه به خوبی مشاوره بستگی داشته باشد.

اما اگر پادشاهی از زیرکی کافی برخوردار نباشد و با چند تن از وزرا مشورت کند هرگز قادر نخواهد بود به رای واحدی برسد و نظرات آن‌ها را با هم یکی کند. هر مشاوری در جستجوی منافع خویش است و شهریار نمی‌داند چگونه عقاید مختلف را با هم سازگاری دهد.

مگر اینکه اختیار خود را به‌دست فرد خردمند و زیرکی دهد که مراقب تمام امور مملکتی باشد. در اینصورت نیز پادشاهی وی چندان دوام نخواهد آورد و کسی که به جای وی حکومت می‌کند وی را سرنگون خواهد کرد.