بریده‌هایی از کتاب بارون درخت‌نشین

شاید هیچ درختی به اندازه گردو درخت نیست! با چه نیرو و اطمینانی درخت بودن خودش را به رخ می‌کشد! با چه پشتکاری قد برمی‌افرازد و سخت و سنگین می‌شود؛ پشتکاری که در برگ برگش پیداست...

یعنی دوست توست؟ با هم بازی کرده‌اید؟ ــ بعضی وقتها بله، بعضی وقتها نه. ــ چرا بعضی وقتها نه؟ ــ بعضی وقتها چون من دلم نمی‌خواسته، بعضی وقتها چون او دلش نمی‌خواسته.

کوزیمو گفت: ــ یک نجیب‌زاده، چه بالای درخت و چه روی زمین، در هرحال نجیب‌زاده است به شرطی که رفتارش درست باشد.

هربار که می‌خواست کسی را به سختی سرزنش کند به او شما می‌گفت. اما آن‌بار، شمایش نشانه دوری و جدایی بود.

دستخوش شور و هیجان شگرفی بود که آدمی پس از نخستین پیروزی بزرگ زندگیش حس می‌کند، هنگامی که بهای پیروزی را می‌شناسد و می‌داند که از آن پس باید پیگیرانه بر یک راه پیش رود، و حتی فکر شکست را نپذیرد.

کارهای برجسته‌ای که آدمی به پیروی از وسوسه‌ای درونی می‌کند باید ناگفته بماند؛ همین که آن را به زبان بیاوری و از آن لاف بزنی چیزی بیهوده و بی‌معنی جلوه می‌کند و پست و بی‌مقدار می‌شود.

هنوز عشق را نمی‌شناخت. بی‌شناخت عشق، تجربه‌های دیگر به چه کار می‌آید؟ بدون شناختن مزه زندگی، به خطر انداختن آن چه سودی دارد؟

برای هر مادری بسیار سنگین است که فرزندی چنین شگرف داشته باشد، فرزندی که همه احساسهای یک زندگی معمولی را یکپارچه به دور اندازد؛ امّا مادرمان سرانجام برآن شد که کوزیمو را همانگونه که بود بپذیرد، و این را بسیار زودتر از ما کرد

سالهای سال است که من در این کارم، این کار وحشتناک، یعنی جنگ.... و تا آنجا که می‌توانم از خودم مایه می‌گذارم... همه این کار را هم برای آرمانی می‌کنم که حتی برای خودم نمی‌توانم توجیهش کنم...

هرگز هیچ تهدیدی نمی‌کرد: آدمی نبود که با دستاویزهای احساساتی باجگیری کند. هرآنچه را که شهامت انجامش را داشت می‌کرد... و اگر به زبان می‌آورد که کاری را خواهد کرد، به این معنی بود که آن را از همان زمان آغاز کرده است.

نگاهش به گونه‌ای آن دشت پست و بلند را درمی‌نوردید که گویی آرزو داشت هرگز خط افق را نبیند و می‌خواست سرزمینهای بسیار دور از آنجا را نیز تماشا کند. آن حالت نگاه کردن او نخستین نشانه راستین رنج دربه‌دری بود

مردمانی که برای آرمانی نه چندان روشن و مشخص مبارزه می‌کنند مجبورند برای جبران گنگی و سستی انگیزه‌هایشان ظاهری بسیار جدی به خود بدهند.

با خود اندیشیدم که همه‌مان همواره دور از پدرمان زندگی کرده بودیم؛ و آن فاصله چه از بالای درختان و چه از روی زمین یکی بود.

سرانجام، همان گونه که زندگی کرده بود درگذشت: با دلی پر از حسرت و کینه و ذهنی انباشته از خیال و وسواس.

ــ نام و نشانم را از یاد نبرده‌ام، پدر گرامی. ــ کاری می‌کنی که لایق این نام و نشان باشی؟ ــ هرچه از دستم بربیاید می‌کنم تا لایق اسم و مشخصات انسان باشم.

کوزیمو بعدها به این نکته پی برد که هنگامی که دیگر مسأله‌ای همگانی در میان نیست انجمنها مفهوم خود را از دست می‌دهند و در این صورت تنها بودن بهتر از رهبر بودن است.

سرانجام، پس از عمری که وقف ایمان خود کرده بود درگذشت بی‌آن که به درستی بداند به چه چیزی باید ایمان می‌داشت ــ ا مّا تا واپسین لحظه زندگی کوشید ایمانش راسخ باشد.

چرا رنجم می‌دهی؟ ــ چون دوستت دارم. آنگاه او خشمگین می‌شد. ــ نه. دوستم نداری. وقتی کسی را دوست داریم، خوشیش را می‌خواهیم نه رنجش را. ــ وقتی کسی را دوست داریم، تنها یک چیز را می‌خواهیم: عشق را، حتی به قیمت رنج. ــ پس، تو به عمد مرا رنج می‌دهی؟ ــ بله، برای این که از عشقت مطمئن بشوم.

مردمان اومبروزا آن را می‌دیدند و دلشان پر از درد می‌شد، به سیه‌روزی خود می‌اندیشیدند و فکر شورش به سرشان می‌زد. خلاصه این که ما نیز انگیزه‌های بسیاری برای انقلاب داشتیم. افسوس که در فرانسه نبودیم!

عشق فقط زمانی ممکن است که آدم خود خودش باشد، با همه نیرویش!