بریده‌هایی از کتاب توتالیتاریسم

تناقض توتالیتاریسم در رأس قدرت، عملاً در این است که در اختیار داشتن همه ابزارهای قدرت حکومتی و خشونت در یک کشور، ترکیب سهل و ممتنعی نیست. ادامه بی‌اعتنایی جنبش به واقعیت‌ها و هواداری سرسختانه‌اش از قواعد یک جهان ساختگی، بیش از پیش دشوارتر و از سوی دیگر، ضروری‌تر می‌شود.

بگذریم از این‌که چگونه توهّم این نخبگان در مورد توانایی همه‌جانبه و سازمانی بشر شکست می‌خورد، نتیجه عملی این توهّم آن است که اطرافیان رهبر در موارد عدم‌توافق با او هرگز به عقاید خودشان اطمینان نکنند، زیرا آن‌ها صادقانه باور دارند که عدم موافقت‌شان در حقیقت هیچ اهمیتی ندارد و حتی جنون‌آمیزترین تدبیر اگر خوب سازمان داده شود، کاملاً بخت توفیق دارد.

آن‌ها با اعتماد به این‌که قدرت سازمان می‌تواند قدرت مادی را نابود کند ــ همچنان‌که خشونت یک دسته راهزن که خوب سازمان‌یافته باشد می‌تواند مرد ثروتمندی را که بد محافظت شده باشد غارت کند ــ پیوسته قدرت مادی اجتماعات پایدار را دست‌کم می‌گیرند و نیروی محرکه یک جنبش را بیش از حد برآورد می‌کنند. از این گذشته، از آن‌جا که آن‌ها به وجود واقعی توطئه جهانی علیه خودشان باور ندارند، بلکه از آن تنها به‌عنوان یک تدبیر سازمانی استفاده می‌کنند، نمی‌توانند دریابند که توطئه خودشان ممکن است سرانجام سراسر جهان را علیه آن‌ها به اتحاد کشاند.

ماهیت جنبش توتالیتر این است که وقتی رهبر سکانِ رهبری را در دست می‌گیرد، سراسر سازمان جنبش، خود را با او کاملاً یکی می‌سازد، تا آن‌جا که پذیرش یک خطا یا از دست دادن یک سِمت از سمت‌های رهبری، ممکن است افسون خطاناپذیری را که پیرامون رهبر دمیده شده است، باطل کرده و همه وابستگان جنبش را دچار مصیبت کند. این نه حقانیت گفته‌های رهبر، بلکه خطاناپذیری اعمالش است که پایه ساختار سازمانی توتالیتر را می‌سازد.

آنچه بلندپایه‌ترین رده سلسله‌مراتب توتالیتر را مشخص می‌کند، همین رهایی از قید محتوای ایدئولوژی است. این مردان، هرچیز و هرکسی را برحسب سازمان در نظر می‌گیرند و حتی خود رهبر را نیز نه یک طلسم الهام‌بخش و همیشه برحق، بلکه نتیجه طبیعی این گونه سازمان می‌پندارند. آن‌ها به رهبر نه به‌عنوان یک شخص، بلکه به مثابه یک کارکرد نیاز دارند و از این دیدگاه است که وجود رهبر برای جنبش، اجتناب‌ناپذیر می‌شود.

برخلاف دروغ‌های تاکتیکی جنبش که هر روزه از بیخ و بن دگرگون می‌شوند، دروغ‌های ایدئولوژیک را نظامِ ساخته و پرداخته‌ای از دلایل «علمی» پوشانده است که هرچند لازم نیست برای آن‌ها که هیچ تعهدی به جنبش ندارند قانع‌کننده باشد، اما بایستی از طریق «اثبات» فروپایگی نژادی یهودیان یا بینوایی مردمی که در یک نظام سرمایه‌داری زندگی می‌کنند، روحیه دانش‌دوستی عامیانه را تا اندازه‌ای ارضا کند.

یکی از عمده‌ترین گرفتاری‌های جهان خارج در برخورد با نظام‌های توتالیتر، بی‌اطلاعی از همین شیوه و روابط درونی این نظام بود. بنابراین تصور می‌شد که دروغ‌های عجیب و غریب رهبران توتالیتر، موجب بی‌آبروییِ آن‌ها خواهد شد و می‌توان یک رهبر توتالیتر را از طریق گفته‌هایش گیر انداخت و وادارش ساخت که علی‌رغم نیات اصلی‌اش به تعهداتش عمل کند. متأسفانه نظام توتالیتر علیه چنین نتیجه‌گیری‌های معقولی گواهی می‌دهد، زیرا اصالت چنین نظام‌هایی دقیقا در حذف آن واقعیتی نهفته است که می‌تواند نقاب از روی دروغگو بردارد و وادارش کند تا از دروغ خویش دست کشد.

نتیجه چنین نظامی این است که زودباوری هواداران، دروغ‌های جنبش را برای جهان خارج باورکردنی جلوه می‌دهد و درضمن، دیرباوری درجه‌بندی‌شده اعضا و لایه‌های نخبه جنبش، موجب می‌شود که رهبر ناچار نباشد که به زور تبلیغات گفته‌هایش را اثبات کرده و برای خود آبرومندی دروغینی بتراشد.

ارزش عمده ساختار سازمانی جوامع سرّی یا توطئه‌پرداز و معیارهای اخلاقی آن‌ها در جهت سازمان دادن توده‌ها، حتی در تضمین‌های ذاتی تعهد و وفاداری بی‌چون و چرای اعضای این جوامع و تجلی سازمانی دشمنیِ بی‌قید و شرط آن‌ها نسبت به جهان خارج نهفته نیست، بلکه این ارزش را باید در توانایی آن‌ها در امر استقرار و نگه‌داری یک جهان ساختگی از طریق دروغ‌گویی مداوم، جست‌وجو کرد.

این مسئولیت تام رهبر در مورد هر عملی که در جنبش انجام می‌گیرد و این یکی شدن کامل او با هر یک از کارگزارانش، عملاً چنین نتیجه می‌دهد که هیچ‌یک از اعضای جنبش، در موقعیتی نیست که مسئول اعمالش باشد و بتواند دلایلی برای اعمالش بیاورد. از آن‌جایی که رهبر، حق توجیه اعمال جنبش را به انحصار خود در آورده است، برای جهان خارجی چنین می‌نماید که او تنها کسی است که می‌داند چه می‌کند؛ یعنی تنها نماینده جنبش و تنهاکسی که هنوز می‌توان به زبانی غیرتوتالیتر با او گفت‌وگو کرد و در صورت قرار گرفتن در تنگنا، نمی‌تواند بگوید که چرا از من می‌پرسی، از رهبر بپرس.