بریده‌هایی از کتاب آسیاب کنار فلوس

نمی‌توانم خوشی‌ای را برای خود بخواهم که از رنج دیگران نتیجه شده است.

حالا دیگر دیر شده است که بگوئیم میشد که فلان طور عمل کنیم یا باید فلان طور عمل می‌کردیم. آن چه را که شده است باید به عنوان حقیقت پذیرفت، و براساس آن عمل کرد. وضعمان حالا دیگر فرق کرده است؛ مسیر درست حالا دیگر آن مسیری نیست که سابق بود. باید عواقب کارهایی را که کرده‌ایم بپذیریم و زندگی را از نو از آن‌ها آغاز کنیم.

ما نمی‌توانیم خواه برای خود یا دیگران سعادت را انتخاب کنیم، ما نمی‌توانیم تشخیص بدهیم که این سعادت در چیست. ما فقط می‌توانیم در این باره تصمیم بگیریم که از لحظه حاضر استفاده کنیم و خوش باشیم یا این‌که به اطاعت از صدایی یزدانی، که در درون ما است، به حکم وفاداری به همه آن احساسات و انگیزه‌هایی که زندگیمان را تقدیس می‌کنند، از آن چشم بپوشیم.

«ماگی، جان شیرینم! اگر دوستم داری، مال من هستی. چه کسی می‌تواند حقی بیش از من بر تو داشته باشد؟ زندگی من به عشق تو بسته است. چیزی در گذشته نیست که بتواند حق ما را نسبت به هم از بین ببرد، این نخستین بار است که هر کدام از ما از تمام دل عاشق شده است.»

وفاداری و ثبات، جز انجام آن چه برای خود ما آسان‌تر و خوش‌تر است، به مفهوم چیزهای دیگر هم هست. به معنای چشم پوشیدن از هر چیزی است که با اعتمادی که دیگران به ما دارند برخورد پیدا کند ـ هرچیزی که موجب درد و اندوه در کسانی شود که جریان زندگی ما موجب شده است به ما اعتماد کنند.

«اما پیوندهایی هست که به صرف تصمیم نمی‌توان آن‌ها را نگه داشت. وفاداری به صورت ظاهر به چه معنا است؟ وفاداری تو خالی و بدون عشق چه فایده دارد؟»

اگر بنا باشد که گذشته ما را موظف نکند آن وقت وظیفه کجا خواهد رفت؟ آن وقت دیگر قانونی بجز تمایل آنی نخواهیم داشت.

ما نشان داده‌ایم که نمی‌توانیم به این تصمیم عمل کنیم. نشان داده‌ایم که احساسی که نسبت به هم داریم قوی‌تر از آن بوده که بتوانیم سرکوبش کنیم، که قانون طبیعت بر هر قانون دیگری غلبه می‌کند، جلو برخوردش را با سایر احساس نمی‌توان گرفت.

چیزی که خیال آن جانش را به فغان می‌انداخت رنجی بود که باید به او بدهد. اما از همه وحشتناک‌تر این بود که نباید آخر سر وا بدهد، وحشتناک‌تر که مبادا وجدانش از نو کرخ شود و او وقتی به خود بیاید که دیگر دیر شده است. دیر! حال هم دیر شده بود، دیگر جلو بیچارگی و بدبختی را نمی‌شد گرفت ـ دیگر برای همه چیز دیر شده بود، مگر برای فرار از آخرین فرومایگی، دنائت تمتع از خوشی‌ای که باید از قلوب شکسته دیگران در کشد.

اگر نمی‌توانست در ازاء هر اندازه تحمل رنج درون وضع را دگرگون کند، آن وقت می‌توانست با احساسی از آرامش در زیر

می‌ترسید چیزی بگوید، یا حرکتی بکند که سرزنش یا امتناع و انگار دیگری را موجب شود. زندگی بستگی به موافقت او داشت، هر چیز دیگری، بیچارگی و رنجی درمانده و آشفته و دل آزار بود.

این سرزنش چیزی تحمل‌ناپذیر نبود؛ بدتر از جدایی از او این بود که احساس کند با او چنان که باید رفتار نکرده است.

پس آن همه سوابق کوشش‌های اولیه ـ آن همه رحم و رأفت نسبت به درد و رنج دیگران، که طی سال‌های عشق و محبت و محنت در او برومند شده بود، آن همه احساس ملکوتی و درک چیزی برتر از خوشی و لذات، که قداست به زندگی می‌داد، چه می‌شدند؟

اذهانی که مشخصه آن‌ها کیفیات منفی و مثبتی است که سختگیری را می‌آفرینند، کیفیاتی نظیر نیروی اراده درستی آگاهانه منظور، کم دامنگی عرصه خیال و خرد، خویشتنداری زیاد، و تمایل به اعمال سلطه بر دیگران، تعصب را با آغوش باز می‌پذیرند.

بسیاری چیزها برای من نامفهوم و دشوارند، اما این یک چیز را به روشنی می‌بینم، می‌بینم که نباید و نمی‌توانم، سعادتم را به بهای فداکردن دیگران بجویم.

اگر زندگی، مانند زندگی در بهشت، ساده و آسان بود و همیشه همان کسی را می‌دیدم که نسبت به او، منظورم این است اگر زندگی پیش از آمدن عشق وظایفی را برای ما به وجود نمیاورد، در آن صورت بروز عشق علامتی بود که اعلام می‌کرد دو نفری که به هم علاقه‌مندند متعلق به یکدیگرند. ولی میبینم... احساس می‌کنم که حالا این‌طور نیست. چیزهایی هست که باید در زندگی از آن‌ها چشم بپوشیم: بعضی از ما باید از عشق چشم بپوشیم.

اوه، سخت است، زندگی بسیار سخت است! گاهی اوقات فکر می‌کنم که درست این است که از قوی‌ترین احساسمان پیروی کنیم...

«تو خودت به این حرف عقیده نداری... این احساس حقیقی تو نیست. تو هم مثل من احساس می‌کنی، احساس می‌کنی که پیوند حقیقی در احساس و انتظاراتی است که در ذهن دیگران برانگیخته‌ایم. اگر نه، اگر کیفری خارجی نبود همه قول‌ها را میشد زیرپا گذاشت. آن وقت دیگر چیزی به نام وفاداری وجود نمی‌داشت.»

رشک هرگز جز به نوعی آگاهی همه جانبه که ظریف‌ترین چین‌های دل را اکتشاف کند و بکاود، به چیز دیگری خرسند نیست.

«من رفته‌ام، می‌روم، همیشه می‌روم. من جز گذشته چیزی ندارم که با آن زندگی کنم.»