بریده‌هایی از کتاب رهایی از گناه

خیلی کم داریم؛ مجالسی که ذکر ما «یابن‌الحسن» باشد و اینکه آقا ما را ببخشید. در آخرِ زیارت جامعهٔ کبیره می‌خوانیم که آن گناهانی که در رابطه با دستورات خدا انجام داده‌ایم، خداوند آنها را نمی‌بخشد مگر اینکه ائمه (ع) از ما راضی بشوند. خدا امر خلقش را به این بزرگواران واگذار کرده است. وقتی گناه کردیم باید برویم درِ خانهٔ امام زمان (عج) و بگوییم: «یابن‌الحسن! من ناراحت نیستم از اینکه شما به من فرمان می‌دهید؛ اما اشتباه کردم، خطا کردم، ببخشید...» اهل‌بیت (ع) هم واقعاً بخشنده و مهربان هستند، کمی که ناله بزنیم، بیشتر از ما، خودِ آنها درِ خانهٔ خدا ناله می‌زنند و شفاعت ما را می‌کنند.

شما اگر یک فرزندتان خلاف بکند، شما شرمنده‌اید. اگر این نوکر شما خلاف بکند، شما شرمنده‌اید. در جامعه انسان شرمنده می‌شود که پسرش این کار را کرده یا نوکرش این کار را کرده، یا اتباعش این کار را کرده. من خوف این را دارم که کاری ما بکنیم که امام زمان (سلام الله علیه) پیش خدا شرمنده شود.»

بهترین راه برای اینکه مردم گناه نکنند، و شیعهٔ واقعی شوند و اطاعت از ولیّ خدا در آنها افزایش یابد و از گناهان خودشان توبه کنند این است که به آنها گفته شود: «شما که با گناه خودتان به خدا ضرری نزده‌اید، اما دلِ امام زمان را شکستید، با این چه می‌خواهید بکنید؟»

محبت امام زمان (عج) به ما؛ تسهیل‌کنندهٔ فرمان‌بری خیلی‌ها می‌گویند: «بهشت و جهنم که نقد نیست، دور است، به این راحتی روی ما تأثیر نمی‌گذارد که بخواهیم از گناه دوری کنیم.»

کند. اما تکبرش را چه باید بکند؟ با جلوهٔ اجتماعیِ تکبر یعنی «حسادت» خودش چه باید کند؟ هردویِ اینها باید ذبح شوند و از بین بروند. و این اتفاق تنها با قرارگرفتن تحت فرمان ولیّ خدا و پذیرش اصلِ این مسئله صورت می‌گیرد که: «ولیّ خدا بر ما برتری و فرماندهی دارد».

اگر کسی به منفعت کم قانع باشد، او را به بردگی می‌کشند! بنابراین باید گفت «می‌خواهم خیلی خوش بگذرانم، می‌خواهم عالی‌ترین لذات عالم را ببرم!» کسانی که می‌گویند: «ما را به بهشت ببرند؛ اگر جاهای پایین بهشت هم بود مهم نیست!» به این‌قبیل افراد می‌گوییم: جهنمی‌های بهشت! چنین افرادی پایهٔ تربیتی درستی ندارند. تنها کسی پایهٔ تربیتی درستی برای دین‌داری دارد که منفعت‌طلب باشد و به کم قانع نشود.

انسان نباید به‌دنبال منفعت کم باشد و منفعت زیاد را نادیده بگیرد. باید همهٔ انواع منافعمان را بخواهیم و بیشترین منفعت‌طلبی را داشته باشیم، هر چیزی را که در عالم به‌نفعمان است، آن را بخواهیم. از یک‌ذره از منفعت هم چشم‌پوشی نکنیم، وگرنه به همان نسبت قسی‌القلب و سیاه‌دل خواهیم شد!

امام رضا (ع) می‌فرماید: «تلاش کنید برای اینکه زمان خودتان را به چهار قسمت تقسیم کنید؛ ساعتی را برای مناجات با خدا اختصاص دهید. ساعتی را برای پول درآوردن، ساعتی را برای معاشرت با رفقا و برادران دینی مورد اطمینان و کسانی که عیب‌های شما را به شما می‌گویند و خیرخواه شما هستند قرار دهید.» یعنی باهم سخن بگویید، عیب‌هایتان را به همدیگر بگویید و در این معاشرت، رشد پیدا کنید، نه اینکه حرف‌های بیهوده بزنید. سپس می‌فرماید: «ساعتی را هم برای لذت‌های غیرحرام قرار دهید و از این ساعتِ لذت‌بردن خودتان استفاده کنید برای اینکه انرژی بگیرید برای آن سه ساعت دیگر.»

ما برای اینکه انسان‌های خوبی بشویم به این دنیا نیامده‌ایم، حتی ما برای اینکه خطا نکنیم هم آفریده نشده‌ایم! ما برای اینکه در زندگی موفق شویم هم آفریده نشده‌ایم؛ انسان به این اهداف قانع نمی‌شود. بعد از اینکه به یک موفقیت برسیم، می‌بینیم که خبری نیست و کم‌کم از آن دل‌زده می‌شویم. دلیل افسردگی دانشجویان بعد از قبول‌شدن در کنکور نیز همین است؛ انسان وقتی به یک موفقیت می‌رسد به خودش می‌گوید: «خُب که چی؟!»

گناه یعنی کسی خطایی کرده و مرحله‌ای از مسابقه را از دست داده است. اگر اهل مسابقه باشیم می‌فهمیم که چه خسارتی کرده‌ایم و آنجاست که خدا آن گناه را برایمان جبران می‌کند.

تا وارد مسابقه نشویم خداییِ خدا را درک نمی‌کنیم

دلیل اول برای اینکه خداوند کاری را که در اصل به‌نفع خودمان است، به «فرمان دینی» تبدیل می‌کند و برایش ثواب و عقاب سنگین می‌گذارد، این است که اگر انسان را رها کند، او از سر تنبلی و راحت‌طلبی دنبال نفع خودش نمی‌رود و بعضاً حتی نمی‌فهمد نفع خودش در چیست.

وقتی خطا می‌کنیم با دو وضعیت مواجه هستیم: یکی با آثار سوئی که این خطا برای خود ما به‌دنبال دارد، و دیگری با ترک امر و فرمان خداوند.

امام باقر (ع) می‌فرماید: «خدا از بندگانش دو انتظار بیشتر ندارد؛ یکی اینکه وقتی نعمت به آنها داد، به این نعمت اقرار کنند (یعنی بفهمند که این نعمات به‌نفع آنهاست)، دیگر اینکه وقتی گناه کردند، به گناه خود اقرار کنند (یعنی بفهمند که گناه به ضرر آنهاست).»

روح انسان به هدفی نیاز دارد که وقتی عمیقاً به آن فکر می‌کند، قلبش نیز آن هدف را حس کند. هر هدفی که انسان بتواند عمیقاً به آن فکر کند، قلبش نیز آن را حس خواهد کرد، اما اهداف کوچک و سطحی چنین ظرفیتی را ندارند، یا به صورتی بسیار کم و گذرا دارند. اگر انسان به بالاترین هدف، یعنی خدا، عمیقاً فکر کند، کم‌کم خدا را می‌بیند؛ یعنی با قلبش خدا را حس می‌کند. این خداست که می‌توان خیلی عمیق و مستمر به آن فکر کرد، هر هدفی چنین ظرفیتی ندارد.

وقتی خدا کسی را بندهٔ خودش می‌کند، به او قدرت و عظمت می‌دهد، اما وقتی دیگران کسی را بندهٔ خود می‌کنند، او را خوار و ذلیل می‌کنند؛ ابلیس پس از آنکه کسی را بندهٔ خودش کرد،

چرا دین را به‌صورت عقیدتیِ صرف معرفی کرده‌ایم که بعضی بهانهٔ بی‌دینی‌شان این باشد که: «هرکسی عقیدهٔ خودش را دارد»؟ این نوع معرفی دین باعث سوءتفاهم و سوءبرداشت از آن شده است. بله، هرکسی عقیدهٔ خودش را دارد، اما هنگامی‌که چراغ راهنمایی قرمز است، همه باید پشت چراغ بایستند؛ کسی این اجازه را ندارد که شهر را به هم بریزد. کسی که در بزرگراه با سرعت بالای ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کرده است، نمی‌تواند به پلیس بگوید: «من معتقدم تا سرعتِ ۱۴۰ کیلومتر بر ساعت اشکالی ندارد!» همان‌گونه که این مسائل به عقیدهٔ شخصی افراد بستگی ندارد، دین‌داری در اجتماع هم ربطی به عقیدهٔ شخصی ندارد. دین ضامن منافع انسان‌ها است.

یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از عُجب، این است که با گناهکاران مهربان باشیم و آنها را سرزنش نکنیم. اگر یک انسان گناهکار دیدیم یاد گناهان و اشتباهات خودمان بیفتیم و بگوییم «من که از او بدتر هستم، او گناهش آشکار است ولی گناه من پنهان است». باید بسیار مراقب عُجب خودمان باشیم، یکی از چیزهایی که ما را دچار عُجب می‌کند این است که دیگری را گناهکارتر از خودمان ببینیم. درحالی‌که چه‌بسا آن انسان گناهکار به‌خاطر گناه بزرگش بخشیده شود، اما گناهِ کوچک من، بخشیده نشود!

«مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَساءَ فَعَلَیها؛ هرکس کار خوبی انجام دهد به‌نفع خودش است و هرکس کار بدی انجام دهد علیه خودش کار کرده است.» (فصلت/۴۶)

به مردم بگو که حق از جانب پروردگار شما آمده است، هرکس هدایت پیدا کند به‌نفع خودش است و هرکس هم گمراه شود به خودش ضرر زده است و من وکیل و نگهبان شما نیستم!» (یونس/۱۰۸)