بریده‌هایی از کتاب وقتی بدن نه می گوید

تجربهٔ استرس سه مؤلفه دارد. اولی رویدادی است -فیزیکی یا عاطفی- که ارگانیسم آن را به‌عنوان یک امرِ تهدیدکننده تفسیر می‌کند. این محرکِ استرس است که به آن، «عامل استرس» نیز می‌گویند. دومین عنصر سیستم پردازش‌کننده‌ای است که معنای عامل استرس را تجربه و تفسیر می‌کند. درمورد بشر، این سیستم پردازشگر، سیستم عصبی است؛ درواقع، مغز. آخرین عامل تشکیل دهنده، پاسخ به استرس است که انواع سازگاری‌های فیزیولوژیکی و رفتاری را در واکنش به تهدیدِ ادراک شده در بر می‌گیرد.

سلیه برای فهمیدن معنای تغییرات فیزیکی‌ای که در آزمایشات خود مشاهده کرده بود، در جستجوی واژه‌ای بود. او به‌طور تصادفی با اصطلاح «استرس» برخورد کرد که برای مدت‌های طولانی، در انگلیسیِ رایج و به خصوص در مهندسی، برای نشان دادن اثرات نیرویی که در برابر مقاومت عمل می‌کند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. او مثالی از تغییرات ایجاد شده در کش پلاستیکی کشسان یا فنر فلزی تحت فشار ارائه می‌دهد. این تغییرات هم ممکن است با چشم غیرمسلح ملاحظه شوند و هم امکان دارد فقط در آزمایشات میکروسکوپی بارز باشند. قیاس‌های سلیه به نکتهٔ مهمی اشاره می‌کنند: استرسِ بیش‌ازحد زمانی اتفاق می‌افتد که مقتضیات ایجاد شده در یک ارگانیسم، از ظرفیت‌های معقول ارگانیسم برای تحقق آن‌ها فراتر رود. کش پلاستیکی پاره می‌شود؛ فنر از شکل می‌افتد.

پس استرس چیست؟ سلیه -کسی که این واژه را در معنای فعلی‌اش ساخت و با غروری کاذب شرح داد که چگونه der stress، le stress، و lo stress، به ترتیب وارد زبان‌های آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی شده‌اند- استرس را فرایندی بیولوژیک و مجموعه‌ای وسیع از رویدادهای بدن می‌داند؛ بدون اینکه علت یا آگاهی ذهنی را در نظر بگیرد. استرس تغییرات درونی -محسوس و نامحسوس- را در بر می‌گیرد که در صورتی اتفاق می‌افتند که ارگانیسم، تهدیدی برای وجود یا سلامت خود حس کند. اگرچه فشار عصبی می‌تواند عامل اصلی استرس باشد، اما انسان بدون احساس تنش و فشار هم می‌تواند دچار استرس شود. از طرفی، این امکان هم وجود دارد که فرد بدون فعال شدن سازوکارهای فیزیولوژیک استرس، احساس تنش کند.

سلیه خاطرنشان کرد: «استرس صرفاً فشار عصبی نیست. واکنش‌های حاکی از استرس، در حیواناتِ نسبتاً ساده (غیر پستاندار) و حتی در گیاهان هم که اصلاً سیستم عصبی ندارند اتفاق می‌افتند. درواقع، استرس می‌تواند در بی‌هوشی عمیق بیمارانی که ناهوشیار هستند هم ایجاد شود و حتی در کاشت‌های سلولی که خارج از بدن رشد می‌کنند هم به وجود می‌آید.»(۳) به‌همین‌صورت، اثرات استرس در افرادی که کاملاً هشیار هستند می‌تواند خیلی فعال باشد، مگر در افرادی که گرفتار عواطف ناهشیار هستند یا رابطهٔ خود را با واکنش‌های بدنشان قطع کرده‌اند.