بریده‌هایی از کتاب اضطراب وضعیت

اگر توجه ما به برداشت و تحلیل دیگران از شکست معطوف نباشد، ترس ما از شکست در مسائل مختلف احتمالاً بسیار کمتر خواهد بود. ترس از نگرش بی‌اعتنا و بی‌عاطفهٔ دنیا در مقابل افراد شکست‌خورده، ترس از عواقب مادی شکست را دوچندان خواهد کرد. نگرشی که در آن افراد شکست‌خورده را «بازنده» لقب می‌دهد. کلمه‌ای بی‌رحمانه که نه‌تنها بر ناکامی ایشان تأکید می‌ورزد، بلکه حق هرگونه همدردی و دلسوزی را بر ایشان سلب می‌کند.

این سه روایت افرادی را که نصیب کمتری از خوشبختی برده‌اند به عقیدهٔ جاودانه رهنمون می‌کند: نخست آن‌که ایشان مولدان حقیقی ثروت در جامعه‌اند و بنابراین سزاوار احترام‌اند، دوم این‌که موقعیت و مقام دنیوی در نظر پروردگار فاقد ارزش است، و سوم این‌که ثروتمندان به‌هیچ‌وجه لایق احترام نیستند؛ زیرا هم فاقد ارزش‌های اخلاقی‌اند هم سرنوشت بدی در مجموع انقلاب‌های قریب‌الوقوع پرولتاریا در انتظارشان است.

هزینهٔ ما برای انتظارات و توقعاتی که بسیار بیش از اسلافمان است، اضطرابی دائمی است. اضطرابی که نتیجهٔ تمامی چیزهایی است که می‌خواستیم به‌دست بیاوریم و از حصولش ناکام ماندیم.

«رهاکردن تظاهر و خودنمایی به‌اندازهٔ ارضای آن آرامش‌بخش است. وقتی نیستی و تهی‌بودن در زمینه‌ای مشخص با صمیمیت پذیرفته شود نوری عجیب بر قلب آدمی خواهد تابید. خوشا روزی که دست از جوان یا لاغرتربودن برداریم. آن روز است که با خود خواهیم گفت: ”خدا را شکر آن خیالات از سرم پرید.“ هر آنچه به ”خودِ“ آدمی اضافه شود جز بار اضافه نیست. چه غرور باشد یا هر چیز دیگری.»

این‌طور نیست که هماره شکست و ناکامی در مسائل مختلف باعث سرشکستگی ما شود. فقط در صورتی به خفت و خواری می‌افتیم که غرور و عزت‌نفس خود را در پای آرزو یا دستاوردی مشخص بریزیم و بعد از دنبال‌کردنش بازبمانیم.

‫با توجه به تزلزل و ناپایداری‌ای که در تصویر خود از خویشتن داریم جای تعجب ندارد که به همان اندازه که از دید مادی نگران موقعیتی هستیم که در آن قرار داریم از منظر احساسی نیز نگران آن جایگاه باشیم.

توجه دیگران از آن رو برای ما اهمیت دارد که ما مبتلا به نوعی شک مادرزادی در مورد ارزش خودمان هستیم. شکی که در نتیجهٔ ابتلای به آن تمایل داریم تا تحسین دیگران را گواهی بر نگاه خودمان از خویشتن بگیریم. احساس هویت ما در گرو قضاوت‌های افرادی است که در میانشان زندگی می‌کنیم.

این سه روایت افرادی را که نصیب کمتری از خوشبختی برده‌اند به عقیدهٔ جاودانه رهنمون می‌کند: نخست آن‌که ایشان مولدان حقیقی ثروت در جامعه‌اند و بنابراین سزاوار احترام‌اند، دوم این‌که موقعیت و مقام دنیوی در نظر پروردگار فاقد ارزش است، و سوم این‌که ثروتمندان به‌هیچ‌وجه لایق احترام نیستند؛ زیرا هم فاقد ارزش‌های اخلاقی‌اند هم سرنوشت بدی در مجموع انقلاب‌های قریب‌الوقوع پرولتاریا در انتظارشان است.

هر زمان طالب چیزی باشیم که بضاعت دست‌یازیدن به آن را نداریم، فقیرتر می‌شویم، و هر زمان با آنچه داریم خشنود باشیم، ثروتمند به‌حساب می‌آییم گرچه دارایی‌هایمان اندک باشد.

بدون تلاش شکستی وجود نخواهد داشت، بدون شکست تحقیری وجود نخواهد داشت. پس خودباوری و عزت‌نفس ما در این جهان به آنچه ما به بودن یا انجام‌دادنش پشت می‌کنیم بستگی دارد و به‌وسیلهٔ نسبتِ واقعیت‌هایمان به توانایی‌های فرضی‌مان تعیین می‌شود.