بریده‌هایی از کتاب اضطراب وضعیت

در دنیایی ایده‌آل ممکن است رسوخ‌ناپذیرتر باشیم. در چنین دنیایی مورد توجه یا بی‌اعتنایی واقع‌شدن، تحسین‌شدن، یا مورد تمسخر واقع‌شدن تأثیری در احوال ما نمی‌گذارد. اگر کسی ریاکارانه از ما تمجید کند، بی‌خود و بی‌علت گمراه نخواهیم شد. و اگر ارزیابی روشنی از توانایی‌هایمان داشته باشیم و ارزش‌هایمان را بشناسیم، نظر بقیه مبنی بر کم‌اهمیت‌بودنمان ما را نخواهد رنجاند. آن‌گاه قدر و ارزش خود را خواهیم دانست.

احساس هویت ما در گرو قضاوت‌های افرادی است که در میانشان زندگی می‌کنیم.

ابراز عشق نشانه‌ای است تا خویش را مرکز توجه بدانیم: این‌که بودنمان به چشم بیاید، ناممان ثبت شود، به نظراتمان گوش فراداده شود، شکست‌هایمان به‌دیدهٔ اغماض نگریسته شود، و به خواسته‌هایمان ترتیب اثر داده شود. در پی چنین توجهی است که شکوفا می‌شویم. تفاوت‌هایی بین علاقهٔ عاشقانه و علاقه‌ای که از داشتن جایگاه عاید می‌شود وجود دارد؛ آخری فاقد جنبهٔ جسمی است، به ازدواج منجر نمی‌شود، و ابرازکنندگانش انگیزه‌های ثانویه دارند. با وجود این، آن‌ها که از تصدق سر جایگاهشان مورد محبت قرار می‌گیرند درست مثل آن‌هایی که بهره‌ای از علاقه‌ای عاشقانه دارند از حمایتی که زیر خیره‌نگاه‌های رئوفانه و تحسین‌گر دیگران از آن‌ها می‌شود لذت می‌برند.

فقیر احساس می‌کند که تهیدستی او را از چشم دیگر آدمیان می‌اندازد. احساس مورد توجه واقع‌نشدن لزوماً پرتب‌وتاب‌ترین اشتیاق‌های طبیعت آدمی را ناکام می‌گذارد. فقیر در خانه و بیرون آن با بی‌اعتنایی مواجه می‌شود و آن زمان که در میان جمع است درست به همان اندازه که در کلبهٔ فقیرانه‌اش تنها نشسته است گمنام است. در سوی دیگر، مردِ صاحب‌مقام و امتیاز مورد عنایت جهان پیرامونش است. همه‌کس مشتاق دیدارش هستند. رفتارهایش نیز مورد توجه همگان است و چه اندک کلمه یا رفتاری از او که نادیده گرفته شود.

می‌توان گفت که زندگی هر فرد بالغی با دو داستان عشقی بزرگ تعریف می‌شود؛ اولی، حکایت جست‌وجوی ما برای عشق جسمی؛ که به‌خوبی شناخته و ترسیم شده است، سهم عمده‌ای از موسیقی و ادبیات را ازآنِ خود کرده، و از لحاظ اجتماعی پذیرفته و شهره است. دومی، حکایت جست‌وجوی ما برای عشقی که دنیا به ما ارزانی می‌دارد؛ که حکایتی سربه‌مهرتر و شرم‌آورتر است. حکایتی به طعنه و تمسخر که باب طبع انسان‌های حسدپیشه و دارای کمبود است و بر زبانشان جاری می‌شود یا عطش به جاه و مقام فقط در معنای اقتصادی‌اش تعبیر می‌شود. با وجود این، این دومین حکایت کم‌حرارت‌تر از اولی نیست و از پیچیدگی، اهمیت، و جهان‌شمولی چیزی کمتر از آن ندارد و شکست‌های حاصل از آن به همان اندازه دردآور است. حکایتی که در آن نیز دل‌شکستگی وجود دارد.

به‌دست‌آوردن منزلت دشوار است و یک عمر حفظ آن دشوارتر. صرف‌نظر از جوامعی که منزلت از بدو تولد به شخص بخشیده می‌شود و در رگ‌هایش خون اشراف‌زادگی جاری می‌شود، موقعیت ما به آنچه به‌دست می‌آوریم بستگی دارد و عواملی مانند حماقت، نشناختن خویش، اقتصاد کلان، یا کینه‌توزی می‌تواند ما را به ورطهٔ شکست بکشاند. و شکست تمسخر به‌بار می‌آورد: آگاهی عذاب‌آوری که به ما می‌فهماند که در مجاب‌کردن جهانِ ارزش‌هایمان ناتوان بوده‌ایم و زین‌پس محکومیم تا با خویشتن شرمسار خویش افراد موفق را با تلخ‌کامی به‌تماشا بنشینیم.

اضطراب وضعیت STATUS ANXIETY: اضطرابی چنان ویران‌گر که قادر است ابعاد گسترده زندگی‌هایمان را به ویرانی بکشاند و دلهرهٔ ناکامی از عدم تطابق خویشتن با ایده‌آل‌هایی که جامعه برای موفقیت تعیین کرده است را در ما برانگیزد و درنتیجه، حس تهی‌بودن از احترام و شایستگی را در وجودمان پدید آورد. دلهره‌ای حاکی از دون‌پایگی کنونی یا سقوط به جایگاهی فرومایه‌تر.

ویلیام جیمز در کتاب قواعد روان‌شناسی می‌نویسد: بدترین مجازاتی که تاکنون ابداع شده است، و حتی بدتر از شکنجه‌ای که فقط در بُعد مادی ممکن متصور می‌شد، طردشدن در جامعه و نادیده‌گرفته‌شدن توسط اعضای آن است.