بریده‌هایی از کتاب چگونه کارآمد فکر کنیم

ما برای انجام هرگونه کار فکری نسبتاً پیچیده‌ای باید این را بدانیم که در آنِ واحد یا هر لحظه که اراده کنیم به تمام ایده‌های موردِ‌نیازمان دسترسی نخواهیم داشت. ما باید بهترین کاری را که اکنون در ذهنمان وجود دارد پیاده کنیم سپس منتظر بمانیم و زمانی دیگر با ادراک متمایزِ یک روحیه‌ی جدید بازگردیم.

عشق از آگاهیِ همواره در حال رشد و تسلیم در برابر این حقیقت که انسانِ عاری از ضعف وجود ندارد شکل می‌گیرد.

خواندن به ما این فرصت را می‌دهد که افکار ناخودآگاهمان را کشف کنیم و موردتوجه قرار دهیم.

به نظر می‌رسد ما برای ازمیان‌برداشتن موانعِ سدّ راه اهدافمان یک تمايل ذاتی و، به همان اندازه، در درک اینکه آن اهداف چه هستند یک مقاومت ذاتی داریم.

. ملّت‌ها بیشتر نگران افزایش تولید ناخالص داخلی خود هستند تا بررسی مزایای افزایش قدرت خریدشان. انسانیت در مهندسی به مراتب بسیار بهتر از فلسفه عمل کرده است: هواپیماهای ما بسیار بهتر از دلیل سفرهای ما هستند؛ توانایی ما برای یک گفت‌وشنود صریح و صادقانه از درک‌کردن یکدیگر مهم‌تر شده است.

به ما یاد می‌دهند درموردِ امتحانات وسواس داشته باشیم: این یعنی محاکمه توسط افرادی که گویی اطمینان دارند همه‌ی حقایق موجود را می‌دانند و صرفاً بررسی می‌کنند که آیا ما نیز آموخته‌ایم چطور این حقایق را به آن‌ها تحویل دهیم. تفکری که در مدرسه می‌آموزیم ما را برای زندگی اصلاح می‌کند و در قبال غفلت از ادراکات فردیِ خود به نفع برآورده‌کردن انتظارات ازپیش‌موجود، تعصبی مداوم به ما قرض می‌دهد.

نوابغ افکاری متفاوت از افکار ما ندارند، این ما هستیم که افکار آن‌ها را جدّی‌تر از افکار خودمان قلمداد می‌کنیم. ما اغلب نسخه‌ی ناتمام و نامطمئن ایده‌های آن‌ها را در ذهن خود داریم و به همین دلیل است که آثار آن‌ها چنین تأثیر ژرفی روی ما می‌گذارد.

هیچ پیشنهادی به‌کلّی غلط نیست و تقریباً هیچ‌کس کاملاً ابله نیست.

حال آنکه فرد شکاک آموخته است در همه‌ی این شرایط با احتیاط عمل کند. آن‌ها به این حقیقت واقف‌اند که چیزی که امروز با همه‌ی وجود احساس می‌کنند ممکن است هفته‌ی آینده تغییر کند. آن‌ها تشخیص می‌دهند افکار و ایده‌هایی که به نظرشان عجیب یا گمراه‌کننده هستند می‌تواند -به‌شکل تحریف‌شده‌ای- بیانگر مفاهیمی باشد که ذاتاً برای دیگران مهم است و ممکن است در طول زمان برای خودشان نیز اهمیت یابد. آن‌ها می‌دانند ذهنشان ظرفیت بالایی برای خطا دارد و همواره در معرض حالات روحی غیرقابل مشاهده و انحرافاتی قرار دارند که ممکن است آن‌ها را گمراه کند؛ به همین دلیل هرگز به اظهارنظرهایی که نتوانند آن را پس بگیرند تمایلی ندارند و از افرادی که احتمال می‌دهند روزی برایشان قابل‌احترام باشند دشمن‌تراشی نمی‌کنند.

تعهد به شک‌گرایی نحوه‌ی رفتار ما را در برابر دیگران تحت تأثیر قرار می‌دهد. افرادی که شک نمی‌کنند و به خود مطمئن هستند، به قضاوت و توانایی خود در تشخیص درست و غلط باور بسیار زیادی دارند. آن‌ها از انتخاب‌هایشان در هر شرایطی مطمئن هستند. احساس می‌کنند می‌توانند بگویند چه کسی درست و چه کسی غلط رفتار کرده است یا بر سر دوراهی‌ها مسیر درست کدام است. این باور به آن‌ها این حق کاذب را می‌دهد که برای چیزی که به نظرشان احمقانه و اشتباه می‌آید عصبانی شوند؛ یا در برابر کسانی که گمان می‌کنند آزارشان داده‌اند از خشم منفجر شوند؛ نظر مخالفشان را با تندی بیان کنند و دیگری را جلوی روی خودش احمق، عوضی یا دروغگو خطاب کنند. آن‌ها وقتی حرفی را می‌زنند می‌دانند که دیگر نمی‌توانند آن را پس بگیرند و درواقع، نمی‌خواهند این کار را بکنند. بخشی از رک‌گویی آن‌ها بر اساس این باور است که ادعا دارند می‌توانند در هر شرایطی به‌سرعت شخصیت افراد و ماهیت حقیقی وظایف خود را تشخیص دهند.

عشق زمانی آغاز می‌شود که اذعان کنیم ما نیز به اندازه‌ی دیگران می‌توانیم ابله، متزلزل و ناقص باشیم. باور ضمنی به کمال و بی‌نقص‌بودن خویش است که از بعضی انسان‌ها قضاوتگران بی‌اندازه بی‌رحمی می‌سازد.

. تراژدی به ما می‌آموزد که اتفاقات ناگوار می‌تواند برای همه‌ی افراد، بی‌گناه و گناهکار، خوب یا بد، و متوسط یا ضعیف اتفاق بیفتد. ما در یک جهانِ از همه جهت اخلاقی و منصفانه زندگی نمی‌کنیم، اتفاقات ناگوار و فجایع ممکن است به‌طور غیرمنصفانه‌ای گریبان هرکسی را بگیرد

باید این آگاهی وجود داشته باشد که هر رفتار ناشایستی قطعاً پاسخی به یک زخم کهنه است نه از روی میل و باطن.

هنگامی که یک کتاب به‌اصطلاح بد را به‌عنوان ابزاری برای تحریک اندیشیدن در نظر بگیریم، می‌تواند به اندازه یک کتاب خوب -و حتی گاهی بهتر از آن- مؤثر باشد. یک کتاب بد به ما اجازه می‌دهد همچنان که صفحات آن را ورق می‌زنیم، نسخه‌ی متفاوت و بهتر خود را تصور کنیم.

هر دوستی لزوماً یک دوست فکری خوب نیست. ممکن است وقتی از پرداختن به ایده‌های ظریف و شکل‌نگرفته‌ی خود ناامید هستیم برای وقت‌گذرانی و تفریح خوب باشند. اما یک دوست شنونده‌ی خوب همیشه دنبال تفریح و حرف‌زدن و خاطره‌بازی و غیبت‌کردن نیست، بلکه بالاتر از همه‌ی آن‌ها، دوستِ افکار و ایده‌های هنوز شکل‌نگرفته‌ی ماست.

ما اغلب احساس می‌کنیم افکارمان روشن و واضح هستند، اما اگر آن‌ها را به چالش بکشیم، می‌فهمیم که از ابهامی غم‌انگیز رنج می‌بریم. حال آنکه هیچ‌گونه سیستم اخطار داخلی وجود ندارد که به ما در این خصوص هشدار بدهد، مغز ما نظام هشدار هوشمندانه ندارد که در این مواقع فریاد بزند: «مراقب باش، تو دچار ابهامی! تو با ایده‌های گنگ برای زندگی برنامه‌ریزی می‌کنی!». ما به‌سادگی نمی‌فهمیم که چقدر ذهن‌هایمان نامتمرکز است و چقدر با این افکار سطحی و نامشخص در معرض خطر هستیم.

هر چقدر هم داستان زندگی ما معمولی باشد، می‌توانیم بینشی عمیق‌تر از آنچه در کتاب‌های دیگران می‌یابیم از خودمان به دست آوریم:

مونتنی از این طرز تفکر که حقیقت باید جایی بیرون از ما آرمیده باشد، در فضایی دیگر، در کتابخانه‌ای قدیمی و در میان کتاب‌های افرادی که سال‌ها پیش زندگی کرده بودند، انتقاد کرد. این سؤال مطرح است که آیا دسترسی به چیزهای واقعاً ارزشمند باید اساساً به عده‌ای نابغه محدود گردد که در فاصله‌ی زمانی ساخت معبد پارتنون در آتن تا غارت روم به دنیا آمده‌اند یا، آن‌طور که مونتنی بی‌باکانه پیشنهاد می‌دهد، باید در دسترس من و شما هم باشد. او می‌خواست توجه ما را به منبع بی‌نهایت دانش جلب کند: جمجمه‌های خودمان.

صومعه‌ها یادآور این واقعیت هستند که اگر می‌خواهیم ذهن خود را به موارد جدّی و دشوار معطوف کنیم، ممکن است در بعضی موارد مجبور باشیم گام‌های اساسی برداریم و کارهایی انجام دهیم که حتی گاهی عجیب و غیرقابل‌توجیه به نظر برسد

ما باید شهامت آن را داشته باشیم که تمرکز افکار خود را از روی عمل برداریم و به راهبردها معطوف کنیم.