بریده‌هایی از کتاب چگونه کارآمد فکر کنیم

یک دوست شنونده‌ی خوب همیشه دنبال تفریح و حرف‌زدن و خاطره‌بازی و غیبت‌کردن نیست، بلکه بالاتر از همه‌ی آن‌ها، دوستِ افکار و ایده‌های هنوز شکل‌نگرفته‌ی ماست.

از طریق نوشته‌های دیگران است که ما می‌توانیم به درک واضح‌تری از افکار و ایده‌های خودمان برسیم.

وقتی کتابی پیدا می‌کنیم که درباره‌ی موضوع موردنظرمان است، می‌بینیم که تنها نیستیم و یک فرد کاملاً غریبه نیز درباره‌ی همان موضوع کنجکاو بوده است و آن‌وقت تعهد بیشتری به کشف حقیقت آن موضوع و چالش فکری پیش رویمان احساس می‌کنیم. یک نفر دیگر در گوشه‌ای از دنیا سال‌های عمرش را وقف نوشتن موضوع موردنظر ما کرده است، او صدها هزار کلمه در این باره به رشته‌ی تحریر درآورده است.

حسادت یک دعوت به عمل است.

ضروری‌ترین ابزار تفکر درواقع ساده‌ترین ابزار است: دفتر یادداشت. ما به یک دفتر یادداشت احتیاج داریم زیرا نمی‌توانیم همه‌ی آنچه اهمیت دارد را در پهنای باند حافظه‌ی فعال خود نگه داریم.

ما بیش از سقراط خوانده‌ایم، اگر تجربه‌هایمان بیشتر از افلاطون نباشد، کمتر از او هم نیست. ما نیازی نداریم باز به دانشگاه برویم و مدرک دیگری بگیریم. در حال حاضر نیز همه‌ی مواد خام لازم برای تولید محتوا و دانش باارزش را داریم. فقط اعتمادبه‌نفس کافی نداریم.

ما باید سؤالاتی را که زیاد با آن‌ها راحت نیستیم دوباره موردتوجه قرار دهیم: این همه تلاش جهان برای چیست؟ اگر همه چیز درست پیش برود چند سال آینده کجا خواهم بود؟ ارتباط همه‌ی کارهایی که می‌کنم با آنچه مرا به راستی خشنود می‌سازد چیست؟ هدف همه‌ی این کارها چیست؟ ما باید اشتیاق نسبی خود را به انجام کارهایی که فقط از روی عجله و مقطعی و بی هیچ تفکری انجام می‌شوند ببینیم. ما باید دلیل تمایل پنهان خود به عمل‌کردن به‌جای اندیشیدن را کشف کنیم.

نوشتن افکارمان به ما اجازه می‌دهد زمانی که فراموش می‌کنیم چه چیزی می‌خواستیم بگوییم، بتوانیم به آن رجوع کنیم و آن‌ها را با وضوح بیشتری ببینیم و اینکه آیا اصلاً آنچه را می‌خواستیم بگوییم به‌درستی بیان کرده‌ایم یا نه. ما با نوشتن افکارمان می‌توانیم بدون آنکه از ابتدا سرمایه‌گذاری هیجانی و احساسی زیادی روی آن بکنیم، یک ایده‌ی «خام» را مشاهده کنیم و آن را از نگاه یک غریبه بنگریم. می‌توانیم بفهمیم یک ایده‌ی خام هنوز چقدر کار دارد

ما باید شهامت آن را داشته باشیم که تمرکز افکار خود را از روی عمل برداریم و به راهبردها معطوف کنیم.

ما اغلب از تلاش‌های اولیه‌ی بیهوده‌ی خودمان ناامید می‌شویم. بدبختی ما این است که همیشه به نتایج نهایی تلاش‌های تفکر دیگران از بیرون نگاه می‌کنیم، درحالی‌که تفکرات خودمان را در مراحل به‌هم‌ریخته و خام اولیه از درون می‌بینیم. این تضاد آن‌قدر بزرگ است که ما نتیجه می‌گیریم از انجام هر کار ارزشمندی، غیر از آنچه اکنون به آن مشغول هستیم، ناتوانیم، که کاملاً عادی و قابل‌فهم است.

قرن‌ها پیش، میکل آنژ (۱۵۶۴-۱۴۷۵)، هنرمند ایتالیایی عصر رنسانس، رویکرد خود را نسبت به آثار هنری‌اش به‌عنوان یک مجسمه‌ساز بیان کرده بود. او نوشت: «درون هر سنگی یک مجسمه وجود دارد، کار من این است که او را از اسارت سنگ آزاد کنم». درست مانند مجسمه‌های میکل آنژ، انواع و اقسام افکار بزرگ نیز در سرِ ما وجود دارند: ما فقط باید آن‌ها را از اسارت شک و تردیدهای درونی خویش آزاد کنیم.

هیچ‌گاه به اندازه‌ی زمانی که حماقتمان را انکار می‌کنیم (به جای آنکه به آن شک کنیم)، ابله نیستیم.

کل ارزیابی ما از دنیا ممکن است با مقدار آبی که نوشیده‌ایم یا میزان خوابی که داشته‌ایم به‌کلّی دگرگون شود.

تفکر متأثر از عشق نمی‌پذیرد چیزی به نام بد مطلق و شرارت صرف وجود دارد. رفتار بد به‌طور قطع ناشی از نوعی آسیب است: کسی که فریاد می‌زند احساس می‌کند زمانی نادیده گرفته شده و شنیده نشده است؛ کسی که دیگران را مسخره می‌کند زمانی مورد تحقیر و تمسخر قرار گرفته است؛ کسی که همواره بدبین است زمانی امیدش را از او ربوده‌اند. البته نه اینکه دلایل این رفتار توجیهی برای مسئولیت‌پذیری باشد، بلکه باید این آگاهی وجود داشته باشد که هر رفتار ناشایستی قطعاً پاسخی به یک زخم کهنه است نه از روی میل و باطن.

این همه تلاش جهان برای چیست؟ اگر همه چیز درست پیش برود چند سال آینده کجا خواهم بود؟ ارتباط همه‌ی کارهایی که می‌کنم با آنچه مرا به راستی خشنود می‌سازد چیست؟ هدف همه‌ی این کارها چیست؟ ما باید اشتیاق نسبی خود را به انجام کارهایی که فقط از روی عجله و مقطعی و بی هیچ تفکری انجام می‌شوند ببینیم. ما باید دلیل تمایل پنهان خود به عمل‌کردن به‌جای اندیشیدن را کشف کنیم.

مانع درست فکرکردن پیش و بیش از هر چیز اضطراب است.

به ما یاد می‌دهند درموردِ امتحانات وسواس داشته باشیم: این یعنی محاکمه توسط افرادی که گویی اطمینان دارند همه‌ی حقایق موجود را می‌دانند و صرفاً بررسی می‌کنند که آیا ما نیز آموخته‌ایم چطور این حقایق را به آن‌ها تحویل دهیم

با تصورکردن آینده است که می‌توانیم تشخیص دهیم آرزوی چه چیزی را در سر داریم، چه نیازهایی داریم و در حقیقت جای چه چیزی در دنیای امروز ما خالی است و به این ترتیب، چرخ‌های تغییر به حرکت می‌افتند. با تجربه‌ی تفکر «دیوانه‌وار» می‌توانیم با تمایل تضعیف‌کننده‌ی خود برای سرکوب افکارمان درخصوص خیال‌پردازی‌های به‌ظاهر غیرممکن مقابله کنیم.

یک اندیشمند بااستعداد باید مانند یک حشره‌شناس ماهر (که اتفاقاً ناباکوف نیز بود) یاد بگیرد صبورانه منتظر بماند و تحمل کند تا بتواند یک فکرِ ناب در حالِ پرواز را در تورِ آگاهی به چنگ بیاورد

مانع اصلی خوب فکرکردن یک میز به‌هم‌ریخته یا منظره‌ای ملال‌آور نیست. مانع درست فکرکردن پیش و بیش از هر چیز اضطراب است.