کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه

کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه نوشتهٔ روح اله نظرپور ملایی است و انتشارات آریا دانش آن را منتشر کرده است. مطالب این کتاب دربارهٔ سیاست خارجی کشورهای جمهوری اسلامی ایران، عربستان و ترکیه است.

درباره کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه

کشورهای خاورمیانه مجموعهٔ درهم‌تنیده با الگوهای هویت متفاوت و متعارض هستند. خاورمیانه به عنوان ۱۷ کشور که هم اکنون شامل ایران، ترکیه، عربستان، اردن، مصر، قبرس، عراق، فلسطین، سوریه، لبنان، سودان امارت متحده عربی، یمن، کویت، قطر، بحرین و عمان است. از زمان فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۰ و پایان جنگ سرد این منطقه در اولویت سیاست خارجی کشورهای بزرگ و به‌ویژه آمریکا قرار گرفته است. ترکیه، ایران و عربستان به عنوان سه بازیگر مهم و تأثیرگذار منطقه‌ای با توجه خاص با شاخص‌ها، اهداف و منافع خود به تعامل با روند تحولات اخیر در منطقهٔ خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخته‌اند. در این راستا، جمهوری اسلامی ایران بر مبنای شاخص‌ها و اهدافی همچون مخالفت با سلطه غرب و به‌ویژه آمریکا بر منطقه، ضدیت با اسرائیل، حمایت از آرمان‌های فلسطینیان و تلاش در راستای روی‌کارآمدن دولت‌های اسلام‌گرای متمایل به خود در منطقه و دولت ترکیه بر اساس دو شاخص و هدف عمده حفظ و افزایش منافع اقتصادی و بر‌هم‌زدن توازن قوای منطقه‌ای در این رابطه سازمان داده‌اند. اصول حاکم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، همان اصول اسلام از نگاه رهبران ایران است. مصداق‌های ستیز با غرب در ایران بعد از انقلاب اسلامی را می‌توان اتخاذ سیاست‌های مستقل که به معنی چرخشی جدید در سیاست خارجی ایران در ارتباط با غرب و آمریکا به شمار آورد. 

افزایش درآمدهای نفتی عربستان سعودی، سبب ایجاد تغییراتی بنیادین در سیاست خارجی این کشور شد و در طول زمان سبب شد که این کشور از حالت انفعالی خارج شده و درصدد تأثیرگذاری در خارج از مرزهای خود برآید. افزایش درآمدهای نفتی همچنین سبب شد که عربستان تلاش کند تا در میان کشورهای اسلامی نیز به بسط نفوذ خود پرداخته و از ابزارهایی که در اختیار دارد و با پشتوانهٔ مالی خود به هدف غایی خود که همان رسیدن به جایگاه رهبری جهان اسلام است، نائل آید. ترکیهٔ جدید، پس از پشت‌سر‌گذاشتن، دوران امپراتوری عثمانی، دورهٔ لائیک، اکنون وارد دوران اسلامی و نوعثما‌ن‌گرایی خود شده است. این چرخش سیاسی در ترکیه با به‌قدرت‌رسیدن اسلام‌گراها در سال‌های اخیر میسر شده است. رهبریت کنونی ترکیه در چند سال اخیر به وضوح این موضوع را نشان داده است که این کشور خواهان ایفای نقش مؤثری در معادلات منطقه و به‌خصوص منازعات خاورمیانه است.

کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه سعی می‌کند با نگاهی تحلیلی به سیاست خارجی این سه کشور بپردازد و آن‌ها را باهم مقایسه و بررسی کند.

خواندن کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب نگاهی به الگوهای سیاست خارجی قدرت های خاورمیانه

«خاورمیانه به واقع محور اغلب تحولات جهانی بوده و هست. تحولات جهان یا متاثر از خاورمیانه است یا بر خاورمیانه تاثیر دارد. کمتر رخداد مهمی است که اثر آن را در خاورمیانه نبینیم همان طور که کمتر رخداد مهمی در خاورمیانه است که جهان را دچار تغییر نکند. شاید بتوان گفت که همه مهم های جهان یکجا در خاورمیانه گرد آمده اند.

مذهب، انرژی، شاهراه بین المللی تجارت، تلاقی و تقابل تمدن ها، جنگ و صلح و... همه نگاهها را به خاورمیانه دوخته است و گویا همه راه ها به خاورمیانه ختم می‌شود.

از آنجایی که دولتها در خاورمیانه مهم ترین بازیگران عرصه سیاست و تحولات منطقه می‌باشند لازم است به تبیین و بررسی هر چه بیشتر سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه پرداخت. بی شک پرداختن به خاورمیانه به طور عام، ما را به کلی گویی هایی نه چندان مطمئن واخواهد داشت و زمانی که سخن از سیاست در خاورمیانه است به خاطر تلون و گوناگونی ملیت ها و قومیت ها و مذاهب و زوایای متعدد قابل بررسی، بهتر است دست به گزینش بزنیم. این پژوهش به بررسی «الگوهای حاکم بر سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه «مطالعه موردی: عربستان سعودی، ترکیه و جمهوری اسلامی ایران» می‌پردازد.

هر چند کشف الگوهای سیاست خارجی در منطقه خاورمیانه به دلیل متغیرهای متعدد ذهنی و عینی و پیچیدگی، کاری دشوار است، به نظر می‌رسد سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه از سیاست های آرمان گرایانه و جهان شمول متاثر از ایدئولوژی و پانیسم ها به تدریج تعدیل شده و ابتدا در روش ها و استراتژی ها و سپس در خط و مشی ها به سمت اهداف واقع گرایانه در تامین امنیت و منافع ملی گراییده است. سه کشور مورد بررسی این پژوهش سعی در کسب هژمونی منطقه ای داشته و در این مورد با هم رقابت می‌نمایند.

سه کشور مورد بررسی این پژوهش سعی در کسب هژمونی منطقه باجمهوری اسلامی ایران داشته و در این مورد با هم رقابت می‌نمایند.

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر استقلال طلبی نشات گرفته از آرمان های انقلاب و همچنین تاثیرپذیری از مکتب شیعه و با تفکر صدور انقلاب و ایفای نقش رهبری جهان اسلام و برعهده گرفتن رسالتی فرامرزی و تعقیب اهداف فراملی بوده و منافع ملی ذیل اهداف ایدئولوژیک و آرمانی انقلاب قابل تعریف و تعقیب می‌بوده که به تدریج و با روی کار آمدن دولت های متعدد این سیاست ها در حال تعدیل شدن و تبدیل به سیاستی تلفیقی از آرمان ها و واقعیات عینی و تعریف و تعقیب اهداف انقلاب ذیل امنیت و منافع ملی می‌باشد.

سیاست خارجی عربستان سعودی به دلیل ساختار غیردموکراتیک و ضعف های حاکمیتی بدنبال تداوم بقا، حفظ و تثبیت حاکمیت رژیم آل سعود و مصون ماندن از تاثیرات تحولات جنبش آفرین یا هر نوع مخاطره برای بقای رژیم حاکم از طریق «اتحاد با قدرت های بزرگ بوده» و تاکنون همین خصوصیت دنبال شده و در سال های اخیر به دلیل لزوم پاسخگویی بیشتر و اقناع افکار عمومی مردم عربستان این استراتژی در راستای کسب منافع عربستان تفسیر می‌شود.

سیاست خارجی کشور ترکیه که در دوران قبل از به قدرت رسیدن حزب اعتدال و توسعه از اصل عدم دخالت در مسائل خارومیانه به عنوان یک اولویت و پیروی از سنت کمالیستی تبعیت می‌کرد بعد از روی کار آمدن حزب اعتدال و توسعه به یکی از بازیگران فعال و تاثیرگذار در منطقه و کوشا برای مدیریت جریانات و تحولات منطقه و به نوعی تمایل به نوعثمان گرایی تغییر کرده و در تلاش برای دستیابی به قدرت هژمونی منطقه با جمهوری اسلامی ایران و عربستان در رقابت می‌باشد.»