بریده‌هایی از کتاب بیماری منتهی به مرگ

[خداوندا، به ما دیدگانی کم‌فروغ دِه در دیدارِ آنچه بی‌قدر است، و دیدگانی روشن‌بین در سراسرِ ساحتِ حقیقت تو.]

گناه این نیست که شخص نفهمیده است چه کاری صواب است، بلکه گناه یعنی اینکه اراده نمی‌کند آن را بفهمد، یعنی کاری را که صواب است اراده نمی‌کند.

نومیدی به‌راستی نوعی ازبین‌بردن خویش است

هیچ انسان زنده‌ای وجود ندارد که به‌کلی سالم باشد، هرکسی هم که نوع بشررا به‌راستی می‌شناسد می‌تواند بگوید که هیچ انسان زنده‌ای وجود ندارد که اندکی نومید نباشد

الف: نومیدی بیماریِ منتهی به مرگ است

امکان بیاورید، امکان بیاورید، امکان، تنها راه نجات است. امکان که باشد، شخص نومید از نو نفس می‌کشد، جان تازه‌ای پیدا می‌کند، زیرا بدون امکان به نظر می‌رسد که شخص ناتوان از دم برآوردن است. گاهی خلاقیت تخیل انسانی می‌تواند تا حد خلق امکان دامن بگسترد، اما در نهایت ـ‌یعنی وقتی قضیه درگرو ایمان داشتن است تنها چیزی که یاری می‌کند این است که برای خدا همه‌چیز ممکن است.

آنهایی که می‌گویند نومیدند معمولاً یا کسانی هستند که طبعی دارند آن‌چنان ژرف که ناگزیرند از خویشتن به‌منزلهٔ روح، آگاه شوند یا کسانی هستند که تجربه‌های تلخ و تصمیم‌های هول‌آورشان به آنها کمک کرده است تا از خویشتن به‌منزلهٔ روح آگاه شوند

فرمولی که وضعیت خود را در حالت ریشه‌کن‌شدگی کامل نومیدی توصیف می‌کند از این قرار است: خود در نسبت‌داشتن با خودش و در خواستنِ اینکه خودش باشد، به‌طور شفاف در قدرتی که آن را ایجاد کرده است می‌آرمد.

امکان این بیماری امتیاز انسان نسبت‌به حیوان است، و این امتیاز او را به صورتی متمایز می‌کند که سراپا فرق دارد با تمایزی که انسان به‌موجب راست‌قامتی و راه‌رفتن روی دو پا دارد، زیرا این امتیاز حاکی از راست‌قامتی یا والاییِ نامتناهی است، حاکی از اینکه او روح است. امکان این بیماری، امتیاز انسان نسبت‌به حیوان است؛ آگاه بودن از این بیماری امتیاز انسان مسیحی نسبت‌به انسان طبیعی است؛

آدمیان به شیوه‌ای سقراطی قدری گرسنگی بکشند. همهٔ این اظهارات و ادعاها دربارهٔ دست‌یافتن به فهم و درکِ آنچه والاترین است، به‌علاوهٔ مهارتی که با آن بسیاری کسان به‌طور انتزاعی می‌دانند که چگونه آن را شرح دهند، آن هم به اعتباری کاملاً به‌درستی، باری همهٔ اینها تراژیک‌کمیک است. اینکه می‌بینیم کل این شناخت و فهم هیچ قدرتی بر زندگی آدمیان ندارد، اینکه می‌بینیم زندگی آنها کمترین نشان و جلوه‌ای از چیزی که فهمیده‌اند ندارد بلکه اتفاقاً عکس آن دیده می‌شود، منظره‌ای تراژیک‌کمیک است.

دارد، نویسنده پدیدهٔ نومیدی را در بستری مسیحی می‌کاود و آن را بالاخص در نسبت با گناه قرار می‌دهد: نومیدی گناه است و ماندن در وضعیت گناه، گناهی دیگر.

بنا بر فهم مسیحی، خودِ مرگ گذری به زندگی است. بنابراین، از منظر مسیحی، هیچ‌گونه بیماری این‌جهانی، هیچ‌گونه بیماری جسمانی، منتهی به مرگ نیست، زیرا مرگ البته پایان بیماری است، اما مرگ پایان نیست. اگر قرار باشد بیماری منتهی به مرگ به معنای دقیق کلمه محلی از اعراب داشته باشد، باید بیماری‌ای باشد که در آن پایان، مرگ است و مرگ پایان. و این دقیقاً همان نومیدی است.

چه فلاکتی است که ما مستغرق در هر چیز دیگریم یا جماعت آدمیان را ترغیب می‌کنیم که مستغرق در هر چیز دیگری شوند، و آنها را برای تأمین کارمایهٔ نمایش زندگی به کار می‌گیریم ولی هرگزاین خجستگی را به یادشان نمی‌آوریم. چه فلاکتی است که آنان را گرد هم جمع می‌آورند و گمراه می‌سازند به‌جای آنکه از هم جدایشان کنند تا هر فردی برترین چیز را به دست آورد، آن یگانه چیزی که ارزش دارد به‌خاطرش زندگی کنیم و کفایت می‌کند برای آنکه تا ابد در آن به سر بریم

هرچه آگاهی بیشتر باشد، خود بیشتر خود است؛ هرچه آگاهی بیشتر باشد، اراده بیشتر است؛ هرچه اراده بیشترباشد، خود بیشتر خود است. شخصی که اصلاً اراده‌ای ندارد خود نیست؛ اما هرقدر که او ارادهٔ بیشتری داشته باشد خودآگاهی بیشتری هم دارد.

فرد نومید در حالت نومیدی درمورد چیزی، به‌واقع درمورد خودش نومید بوده، و حال می‌خواهد از دست خودش خلاص شود.

همواره به این طریق است که شخص شجاعت پیدا می‌کند؛ وقتی او از خطری بزرگ‌تر می‌هراسد، همواره شجاعتِ رودرروشدن با خطری کوچک‌تر را دارد؛ وقتی به‌غایت از یک خطر می‌هراسد، چنان است که گویی خطرهای دیگر اصلاً وجود ندارند.

نومیدی «بیماری خود» است، بیماری منتهی به مرگ به معنایی که کی‌یرکگور از این تعبیر مراد می‌کند. درعین‌حال، نومیدی پدیده‌ای یکسره منفی نیست و با شرحی که در کتاب آمده است رگه‌ای مثبت نیز دارد.

«اگر نتوانی ایمان داشته باشی، به خودت آسیب خواهی رساند، زیرا آدمی کاری را که باید انجام دهد می‌تواند انجام دهد»

مؤمن پادزهرِ همواره مطمئنِ نومیدی‌یعنی امکان را در اختیار دارد، زیرا برای خدا هر چیزی در هر لحظه ممکن است. سلامتِ ایمان است که تناقض‌ها را حل‌وفصل می‌کند. تناقض در اینجا این است که، به‌حسب انسانی، سقوط قطعی است و بااین‌حال امکان، وجود دارد.

شادکامی و خوشبختی کیفیتی از روح نیست، و در آن اعماق، در اعماق ناپیداترین زوایای خوشبختی و شادکامی، اضطراب نیز مأوا دارد، که همان نومیدی است؛ نومیدی به‌شدت خواستار آن است که رخصت پیدا کند همان‌جا بماند، زیرا محبوب‌ترین و مطلوب‌ترین زیستگاه برای نومیدی، قلب خوشبختی و شادکامی است.