بریده‌هایی از کتاب معاد

بعد می‌گوید لکن معاد جسمانی هم چیزی است که پیغمبر به آن خبر داده است، صادق به آن خبر داده است؛ ما معاد جسمانی را هم قبول می‌کنیم به اعتبار اینکه مخبر صادق به آن خبر داده است

بوعلی می‌گوید از نظر برهان علمی و برهان عقلی، ارواح باقی می‌مانند و بازگشت می‌کنند به سوی خداوند و سعادت و شقاوت آنها هم سعادت و شقاوت معنوی و عقلانی است؛ یعنی لذتها و المها، لذتها و المهای عقلانی است (یعنی از نوع لذتی است که عقل می‌برد و از نوع رنجی است که عقل می‌برد، نه از نوع لذت و المی که انسان از راه جسم می‌برد). بعد می‌گوید این راهی است که ما از طریق علمی می‌توانیم طی کنیم؛

است: اِنّا لِلّهِ و اِنّا اِلَیهِ راجِعون، ما از آنِ خدا هستیم و ما به سوی او بازگشت می‌کنیم؛ یا این تعبیر: وَ اَنَّ اِلی رَبِّک الْمُنْتَهی: و اینکه نهایت و تمامیت و «پایانی» به سوی پروردگار است (یعنی به سوی او همه چیز پایان می‌یابد)؛ و یا این تعبیر: اِنَّ اِلی رَبِّک الرُّجْعی؛ و امثال این تعبیرات. پس اگر کلمه «معاد» را به معنی عود الی اللّه استعمال کنیم، آنوقت با تعبیرات قرآنی خوب منطبق می‌شود.

به حکم حرص و آز کار می‌کند و از هر راهی شد (حلال یا حرام) مال جمع می‌کند، اگر حساب کند می‌بیند برای صد و پنجاه سال دیگر هم دارد، در صورتی که خودش می‌داند آنچنان پیر شده که ده سال دیگر بیشتر زنده نیست؛ این آدمی است که خودش را فراموش کرده است

گفت: خَلِّصِ الْعَمَلَ فَاِنَّ النّاقِدَ بَصیرٌ بَصیرٌ یعنی عمل را خالص بگردان که آن که نقد می‌کند و عمل را در محک می‌گذارد، خیلی آگاه و بیناست

اساسا نظام آخرت با نظام دنیا فرق می‌کند. اینجا نظام، نظام اجتماعی است به این معنا که افراد واقعا در سعادت و شقاوت یکدیگر شریک و مؤثرند، یعنی عمل خوب من می‌تواند شما را خوشبخت کند و عمل بد من تأثیر دارد در بدبختی شما و افراد یک اجتماع سرنوشت مشترک دارند،

علت اینکه مسلمین معاد را جزء اصول دین قرار داده‌اند این بوده که اسلام درباره معاد یک امر علاوه‌ای از ما خواسته؛ یعنی نخواسته ما فقط آن را به عنوان یکی از ضروریات اسلام و به طفیل قبول نبوت، قبول کرده باشیم، بلکه خواسته به آن مستقلا ایمان و اعتقاد داشته باشیم.

انسان در آخرت آنچنان است که اینجا خودش را بسازد؛ اینجا اگر خودش را کامل بسازد آنجا کامل است و اگر ناقص بسازد ناقص است، اگر خودش را کور قرار بدهد آنجا کور است و اگر خودش را کر قرار بدهد آنجا کر است و اگر خودش را از صورت انسانیت خارج کرده باشد و به صورت حیوانی از انواع حیوانات دیگر درآورده باشد، در آنجا به صورت همان حیوان محشور می‌شود. پس مسأله سوم، رابطه و پیوستگی بسیار شدید میان زندگی دنیا و زندگی آخرت است

انسان در آخرت آنچنان است که اینجا خودش را بسازد؛ اینجا اگر خودش را کامل بسازد آنجا کامل است و اگر ناقص بسازد ناقص است،

پس باید بگوییم اصول دین دو چیز بیشتر نیست: توحید و نبوت. معاد فرع و طفیلی نبوت است؛ یعنی چون به نبوت اعتقاد داریم و پیغمبر از معاد خبر داده، به معاد هم اعتقاد داریم