بریده‌هایی از کتاب زن آقا

یرون تا چشم کار می‌کرد بیابان بود. کف جاده خاک‌های نرمی داشت. گاهی چرخ ماشین می‌افتاد توی چالۀ کوچکی و خاک تا آسمان بلند می‌شد. روی شیشه‌ها خاک نشسته بود. همه جا آفتاب بود و حتی یک لاخ پوشش گیاهی هم به چشم نمی‌خورد. دو طرفمان کوه‌هایی از تلِ خاک بود؛ و انگار پای هیچ آدمی به آنجا نرسیده بود. گوگل این مسیر را آسفالت نشان می‌داد اما خاکی بود؛ پر از سنگلاخ و بی تابلو. زبانم مثل یک تکه بیسکویت ساقه‌طلایی توی دهانم لق می‌زد و مرگ را جلوی چشمانم می‌دیدم!

و در قالب قصه بهشان گفتم. سخت‌ترین قسمتش آنجا بود که نیایش ازم پرسید: «خانوم، من روی ناخن‌هام لاک دارم. یعنی هر چی نماز تا حالا خوندم باطلن؟» بغضم گرفت. سرم را انداختم پایین. من چطور باید جواب این بندۀ کوچک خدا را می‌دادم؟ بندۀ بی‌گناهی که توی سجده‌اش «سبحان‌الله» را با آهنگ قشنگی می‌خواند. به کسی که ده تا از سوره‌های کوچک را با حافظۀ کوچکش حفظ کرده بود. کسی که از من پاک‌تر و بزرگ‌تر بود. اصلاً حقش را داشتم؟ حق داشتم که از طرف خدا حرف بزنم؟ رأی صادر کنم؟

ـ پس این پولایی که از حوزه می‌گیری چی کار می‌کنی؟ سید خندید و گفت: «می‌کنیم توی بالشت، می‌ذاریم زیر سرمون تا قوت قلبمون باشه!»

بعد از نماز داشتم کفش‌هایم را می‌پوشیدم که صدایم کرد: «زن آقا، نوری خوبه؟» ـ نوری؟! ـ نوری همدانی دیگه! آنجا همه با مراجع صمیمی بودند.

ـ پس سِحر واقعا وجود داره؟! سید نشست توی رختخوابش و نگاهم کرد: ـ سحر وجود داره ولی خیالت راحت باشه، چون به همون اندازه خدا راه دور موندن ازش رو هم نشونمون داده؛ چهار قل، آیت‌الکرسی، و ان یکاد... تو که بهتر از من می‌دونی، خانوم! دراز کشید توی جایش و چشم‌هایش را بست: ـ اگه همین دعاها نبود که ما این‌قدر اتفاقی و راحت پیداش نمی‌کردیم!

«نخل واقعاً مثل آدم می‌مونه. نفس می‌کشه. اگه آب از سرش بگذره، خفه می‌شه. نخل رو خدا برای امید مردم این منطقه آفرید. همیشه به واسطۀ دعا کردنش، دامنش پر از محصوله. از تک‌تک اعضاش می‌شه استفاده کرد و نمی‌میره، مگه اینکه بکشیش.»

اون از پوست سگ باشه، چطور می‌تونیم با اون

برگشتم سمت خانه. پنجرۀ خانه به مسجد هنوز باز بود. گیرۀ روسری‌ام را باز کردم. گذاشتمش زیر پنجره. آن هوا را دوباره نفس کشیدم. روسری‌ام را گره زدم و رفتم.

«به زن آقا بگید این ورپریده‌ها رو ساکت کنه. خدا قهرش می‌آد. اینا نمی‌فهمن امشب چه شبیه، زن‌آقا که می‌فهمه.» بهشان نگاه کردم. به زن‌ها گفتم: «چی کارشون دارید؟ اگه ما هم مثل اینا توی یه سال گذشته هیچ گناهی نکرده بودیم، امشب حالمون خوب بود.» خدا را بعد از قسم به چهارده جگرگوشه‌اش، به آن‌ها قسم دادم: ـ الهی، به آینه‌هایی که در کنارم نشسته‌اند، العفو!

ـ سید، گاومون زایید! سید چشم‌هایش گرد شد: ـ چی شده؟! خدا بد نده، حاجی! حاج عبدل خندید. گفت: «نه سید! گاومون واقعاً زاییده.

سخت‌ترین جای تبلیغ ارتباط با بچه‌ها بود. دخترهای نه ده ساله‌ای که با اشتیاق چادررنگی می‌پوشیدند، روزه می‌گرفتند، و آرایشِ یکنواختِ صف‌های جماعت را با شور و اشتیاق و قدهای کوتاهشان به هم می‌زدند. از درِ مسجد که می‌آمدم تو، برایم دست تکان می‌دادند که بیا برایت جا گرفته‌ایم. روزهای اول می‌ماندم که بین تعارف‌های مصرانۀ بزرگ‌ترها و نگاه‌های ملتمسانۀ آن‌ها کدام را انتخاب کنم. اما از یک جایی تصمیم گرفتم از همان جلوی در فقط به آن‌ها نگاه کنم.

بین همین طلبه‌ها هم این نگاه هست. بعضی‌ها معتقدند طلبه‌ای که توی خانه‌اش مبل داشته باشد یا لباس خوب تن بچه‌اش بکند یا ماشینی به جز پیکان و پراید داشته باشد مزدور و مستکبر است! و اصلاً چه معنی دارد که توی خانۀ طلبه گیلاس و انگور باشد! از آن طرف عده‌ای فکر می‌کنند طلبه‌ها به محض ورود به حوزه، به چاه نفت وصل می‌شوند و قسمتی از درآمدهای ناخالص ملی صاف می‌رود توی کارت پارسیانشان. مالک چند دانه گیلاس گذاشت توی بشقاب و پرسید: «اینا از کجا، سید؟!» طوری می‌گفت «اینا» انگار داشت یاقوت از توی ظرف میوه برمی‌داشت. منظورش این بود که زیّ طلبگی یعنی فقط هندوانه خوردن! این قرتی‌بازی‌ها به شما نیامده. سید گفت: «همین یه ساعت پیش با پرواز از اروپا فرستادن برامون.»

چند دستِ کوچک از یک گوشۀ مسجد بلند شده بودند و توی هوا تکان می‌خوردند. بچه‌های کلاس قرآن بودند. سخت‌ترین جای تبلیغ ارتباط با بچه‌ها بود. دخترهای نه ده ساله‌ای که با اشتیاق چادررنگی می‌پوشیدند، روزه می‌گرفتند، و آرایشِ یکنواختِ صف‌های جماعت را با شور و اشتیاق و قدهای کوتاهشان به هم می‌زدند. از درِ مسجد که می‌آمدم تو، برایم دست تکان می‌دادند که بیا برایت جا گرفته‌ایم. روزهای اول می‌ماندم که بین تعارف‌های مصرانۀ بزرگ‌ترها و نگاه‌های ملتمسانۀ آن‌ها کدام را انتخاب کنم. اما از یک جایی تصمیم گرفتم از همان جلوی در فقط به آن‌ها نگاه کنم. توی نماز همه کار می‌کردند!

«اولین برخورد خیلی مهمه! توی اولین برخورد هرچی که از ما ببینن تا آخر توی یادشون می‌مونه...»

سید گفته بود: «لبخند خیلی مهمه! شما وقتی نمی‌خندی قیافه‌ت شبیه طلبکارا می‌شه. همیشه لبخند بزن!»

نگاه‌ها به زندگیِ طلبگی همیشه افراطی و تفریطی است. توی همان روستا که ساکن بودیم، بعضی‌ها حتی سلام‌مان را جواب نمی‌دادند. با نگاهشان گلایه‌هاشان از دولت و وضع موجود را در کسری از ثانیه بهمان منتقل می‌کردند. کسانی هم بودند که گاهی پا از گلیمِ لطف بیرون می‌گذاشتند و با محبت‌های مکررشان آدم را کلافه می‌کردند. ازمان تقاضای غذا و نمک تبرکی می‌کردند و کم مانده بود به عنوان امامزاده به درِ خانه‌مان دخیل ببندند.

دوست داشتم شب‌های قدر را بروم تنگِ دیواری، جای ساکت و خلوتی بنشینم، سرم توی گریبانم باشد و کسی کاری به کارم نداشته باشد. کسی نداند من زن کدام آقام. حالا آنجا، کنارم نشسته بودند و فضا را از شب قدر دور کرده بودند. هرچه می‌کردم دلم دنبال جوشن نمی‌رفت. وقتی زن‌ها دیدند که تذکرهای چشم و ابرویی فایده ندارد، پیغام و پسغام‌ها شروع شد که «به زن آقا بگید این ورپریده‌ها رو ساکت کنه. خدا قهرش می‌آد. اینا نمی‌فهمن امشب چه شبیه، زن‌آقا که می‌فهمه.» بهشان نگاه کردم. به زن‌ها گفتم: «چی کارشون دارید؟ اگه ما هم مثل اینا توی یه سال گذشته هیچ گناهی نکرده بودیم، امشب حالمون خوب بود.» خدا را بعد از قسم به چهارده جگرگوشه‌اش، به آن‌ها قسم دادم: ـ الهی، به آینه‌هایی که در کنارم نشسته‌اند، العفو!

مالک چند دانه گیلاس گذاشت توی بشقاب و پرسید: «اینا از کجا، سید؟!» طوری می‌گفت «اینا» انگار داشت یاقوت از توی ظرف میوه برمی‌داشت. منظورش این بود که زیّ طلبگی یعنی فقط هندوانه خوردن! این قرتی‌بازی‌ها به شما نیامده. سید گفت: «همین یه ساعت پیش با پرواز از اروپا فرستادن برامون.»

زن حاجی، اسم واقعیِ خودت و دخترت و مادرت رو به اینا نگو.

نای لبخند زدن نداشتم. سه چهار ساعت به افطار بود و زبانم چسبیده بود به سقف. سرم را تکان دادم و دستم را بالا بردم که توی آن منطقه به معنی «خدا یارت» بود؛ همان دمت گرم خودمان. نبات سرخ شده بود. موهای تُنُک و یکی بود یکی نبودش چسبیده بود به سرش و نق می‌زد.