بریده‌هایی از کتاب فرزانگی در عصر تفرقه

در مرکزِ خودشیفتگیِ گروهی، باور متکبرانه‌ای در باب تمایزِ صریح و عظمت غیرقابل انکار «ما» در برابر «آن‌ها» قرار دارد. یکی از عواقب نه‌چندان عجیب این عقیده، خشم پایدار و همیشگی نسبت به دیگران است. اگر من متقاعد شدم قبیله‌ام برتر است، هرگاه کسی از تصدیق این برتری امتناع کند، ابتدا او را مورد سوءظن و سپس مورد دشنام قرار می‌دهم.

اگر نتوانی داستانِ خود را تعریف کنی، اگر صدایت را خفه کنند، بدین معناست که انسان‌بودنت را از تو گرفته‌اند. این محرومیت به تک‌تکِ اجزایِ وجودت آسیب می‌زند و باعث می‌شود عقلانیت و صحتِ دیدگاه خود به رویدادهایی را که رخ داده‌اند زیر سؤال ببری و در نهایت اضطرابِ وجودیِ عمیقی تو را فرابگیرد.

«آنچه ما آغاز می‌نامیم، غالباً پایان است... پایان همان جایی است که از آنجا شروع می‌کنیم.»

از پیچیدگی نترسید. از کسانی بترسید که قولِ راهی میانبر به‌سمت سادگی را به ما می‌دهند.

تا زمانی که گوش‌های خود را به روی تعلقات و قصه‌های فراوان، بی‌پایان و گسترده‌ای که جهان برای‌مان دارد باز نکنیم، تنها نسخهٔ اشتباهی از فرزانگی را خواهیم یافت، تالاری از آینه‌ها که خودمان را منعکس می‌کنند اما هرگز راهی برای خروج به ما نمی‌دهد.

شاید در عصری که همه‌چیز در حال تغییرِ مداوم است، برای فرزانگی، نیاز به ترکیبی از خوش‌بینیِ آگاهانه و بدبینیِ خلاقانه داشته باشیم. به گفتهٔ گرامشی «بدبینیِ عقل، خوش‌بینیِ اراده».

ما در عصری زندگی می‌کنیم که اطلاعات بیش از حد است، دانش کمتر و خِرَد از آن هم کمتر است. این نسبت باید معکوس شود. بی‌تردید ما به اطلاعاتِ کمتر، دانش بیشتر و خِرَد خیلی بیشتری نیاز داریم.

ساعت‌ها وقت‌مان را صرفِ بحث‌کردن در مورد «معیارهای ملموس و قابلِ اندازه‌گیری» می‌کنیم. به اقتصاد، بازار سهام و سیاست اولویت می‌دهیم، ولی کمتر به چیزهای انتزاعی‌تر و رمزآلودتر مثل «احساسات» توجه می‌کنیم. در عین حال، بی‌سروصدا، احساساتِ دل‌آزار روی دوش‌مان سنگینی می‌کنند. فرض می‌کنیم ما تنها کسی هستیم که زیرِ بار این احساسات خم شدیم درحالی‌که دیگران سبک‌بار بوده و به‌راحتی زندگی را می‌گذرانند. البته این دیدگاه نوعی توهم است. بخشی از وجودمان نیز این را می‌داند اما دوست داریم به تنهایی افتِ حال روحی‌مان را بهتر کنیم و همیشه مهارنگرانی‌های‌مان را به دست بگیریم و سخت می‌توانیم در مقابل چنین تمایلی مقاومت کنیم. همچنین، دوست داریم قدرتمند به‌نظر برسیم. هر چه کمتر قادر باشیم احساساتِ منفی را بی‌پرده بیان کنیم، بیشتر طول می‌کشد بفهمیم چه تعداد از مردم به واقع همچون ما مشکل دارند و این سکوت‌ها تا چه حد بر روابط و تعاملاتِ ما با دیگران تاثیر می‌گذارند و چگونه به روش‌های غیرمستقیمِ بی‌شماری، بر جوامعِ ما اثر می‌گذارند.

عصرِ ما عصرِ اضطرابِ مسری است. اضطراب و دلواپسی عمیق و فزاینده در مورد وضعیت جهان و جایگاهی که ما در آن داریم، یا ترس از اینکه جایگاهی در آن نداشته باشیم.

امروز، با یک فرهنگِ لغت نصفه‌نیمه در دستان‌مان، باید بنشینیم و در موردِ کلماتی که در فرهنگ می‌نویسیم بیشتر فکر کنیم.

نچه امروز دارد در اطراف ما می‌گذرد، نوعی بحرانِ معناست.

هر انسانی پیچیدگی‌هایِ خاصِ خود را دارد؛ لایه‌هایی روی هم از ایده‌ها، احساسات، ادراک، خاطرات، عکس‌العمل‌ها، تمایل‌ها و رؤیاها. با گذاردنِ ما در چهارچوبی بسته، واقعیت‌مان را منکر می‌شوند. ما نیز با قراردادنِ دیگران در چهارچوبی بسته، واقعیت‌شان را منکر می‌شویم. و زندگی همین است.

آنتونیو گرامشی، روشنفکرِ ایتالیایی و متفکر سیاسی که توسط موسولینی دستگیر شد، در سلولِ زندانِ خود نوشت: «بحرانِ ایجادشده دقیقاً حاکی از این واقعیت است که سنت قدیم دارد می‌میرد و سنت جدید نمی‌تواند متولد شود؛ در این دوران بلاتکلیفی، انواع مختلفی از علائمِ مرض ظاهر می‌شوند.» «مرض» در معنایی که گرامشی به کار برده، به معنایِ «ارتباط بیماری» است؛ و ما نیز شاهدِ بیمارشدن خود به سبب عدم اطمینانی هستیم که ما را فراگرفته است

اگر تلاش برای شنیده‌شدن یک رویِ سکه باشد، رویِ دیگر تمایل به گوش‌دادن است. این دو به شکل جدایی‌ناپذیری با هم هستند.

در جهانی که هر روز در حال تغییر است و هیچ چیز قابل پیش‌بینی نیست، باور دارم نداشتنِ احساس خوب، کاملاً طبیعی است. عیبی ندارد اگر حال‌مان خوب نباشد. حقیقت این است که اگر گاهی غرقِ بلاتکلیفی و نگرانی و خستگی و التهاب نشوید، شاید واقعاً نمی‌دانید در دنیا چه خبر است

ما شرایط‌مان را از نسلِ قبل به ارث می‌بریم اما برای نسلِ بعدی باید بهترش کنیم

«آنچه ما آغاز می‌نامیم، غالباً پایان است... پایان همان جایی است که از آنجا شروع می‌کنیم.»

«وقتی این چیزها همگی پایان گرفت، دوست دارم در جهانی متفاوت زندگی کنم که در آن صدایم شنیده می‌شود.»

اینکه چطور هویت خود را تعریف کنیم، قدم‌هایِ بعدیِ ما را شکل می‌دهد.

آنچه امروز دارد در اطراف ما می‌گذرد، نوعی بحرانِ معناست.