بریده‌هایی از کتاب انسان در جست و جوی معنا

رنج انسان شبیه عملکرد گاز است. اگر مقدار خاصی از گاز در اتاقی خالی پمپ شود، اتاق هرقدر هم بزرگ باشد، گاز در اتاق پر می‌شود. رنج هم روح و ذهن آگاه انسان را پر می‌کند. کوچک یا بزرگ بودن رنج فرقی ندارد. بنابراین اندازهٔ رنج بشری صددرصد نسبی است.

می‌توانیم با فکر کردن به معشوق و زنده نگه‌داشتن خاطراتی دلنشین از کسی که به او عشق می‌ورزیم، احساس خشنودی کنیم.

انسان در هر لحظه باید برای بهتر یا بدتر بودن تصمیم بگیرد و این‌که از وجود خود چه یادگاری بگذارد.

بر اساس معنادرمانی، می‌توانیم این معنای زندگی را به سه شیوهٔ مختلف بیابیم: یک، با ایجاد یا انجام کاری. دو، با تجربهٔ چیزی یا مواجه شدن با کسی. و سه، با نگرش‌مان نسبت به رنج‌های اجتناب‌ناپذیر.

بنابراین می‌توان دید سلامت روانی مستلزم درجهٔ خاصی از تنش است، تنش بین آن‌چه به آن رسیده‌ایم و آن‌چه هنوز باید انجام دهیم یا تفاوت بین آن‌چه هستیم و آن‌چه باید باشیم.

این نقل قول نیچه است که: «کسی که چرایی زندگی‌اش را بیابد، چگونگی آن را نیز خواهد یافت.»

«هیچ قدرتی روی زمین نمی‌تواند آن‌چه را که تجربه کرده‌اید، از شما بگیرد.»

می‌شود همه چیز را از انسان گرفت، جز یک چیز: آخرین آزادی‌های انسان ـ انتخاب نگرش خود در هر شرایطی و انتخاب روش شخصی خود.

پس از مدتی سؤال دیگری مطرح کردم و این بار از تمام اعضای گروه پرسیدم. سؤال این بود، آیا بوزینه‌ای که برای ساخت سرم فلج اطفال، بارها و بارها مورد تزریق قرار گرفته، می‌تواند معنایی برای رنج کشیدنش پیدا کند؟ همه‌ِ‌ی گروه پاسخ داد البته که نه. او با هوش محدودش نمی‌تواند وارد دنیای بشر بشود. یعنی تنها دنیایی که در آن، معنای رنج قابل درک است. بعد این سؤال را مطرح کردم: «و در مورد انسان چه‌طور؟ مطمئنید که دنیای انسان نقطهٔ پایانی در تکامل جهان هستی است؟ آیا نمی‌توان تصور کرد که هنوز بعد دیگری وجود دارد؟ جهانی فراتر از جهان انسان؛ جهانی که در آن پرسش نهاییِ معنای رنج انسان، پاسخی می‌یابد؟»

آیا این موضوع، داستان مرگ در تهران را به یادمان نمی‌اندازد؟ روزی مرد ایرانی ثروتمندی با یکی از خدمتکارانش در باغش قدم می‌زد. خدمتکار فریاد زد و گفت ملک‌الموت را دیده که او را تهدید می‌کرده. به اربابش التماس کرد چابک‌ترین اسبش را به او بدهد که بگریزد و تا غروب به تهران برسد. ارباب قبول کرد و خدمتکار به سمت تهران به راه افتاد. ارباب در راه بازگشت به خانه، ملک‌الموت را دید و از او پرسید: «چرا خدمتکارم را تهدید کردی؟» عزراییل جواب داد: «من تهدیدش نکردم. فقط از دیدنش در این‌جا تعجب کردم، چون قرار بود امشب او را در تهران ببینم.»

وقتی جست‌وجوی فرد در یافتن معنا، موفقیت‌آمیز باشد، نه تنها شادی، بلکه توانایی غلبه بر رنج را به او می‌بخشد.

«روان‌رنجوری که یاد می‌گیرد به خودش بخندد، می‌تواند در مسیر مدیریت خود و شاید درمان قرار بگیرد.»

«نه، متشکرم. به جای فرصت‌ها، من واقعیت‌هایی در گذشته‌ام دارم؛ نه تنها واقعیت کارهایی که انجام داده‌ام و عشق‌هایی که تجربه کرده‌ام، بلکه حتی رنج‌هایی که شجاعانه تحمل‌شان کرده‌ام. بیش‌تر از هر چیز من به این رنج‌ها می‌بالم. چیزهایی که کسی به آن‌ها حسادت نمی‌کند.»

گذرایی وجود ما به هیچ وجه آن را بی‌معنا نمی‌کند، بلکه مسئولیت‌های‌مان را شکل می‌دهد. زیرا همه چیز به درک ما از موقعیت‌های گذرای زندگی بستگی دارد.

در گذشته، هیچ چیز از بین نمی‌رود، بلکه برای همیشه ذخیره می‌شود.

«آیا تمام این رنج‌ها، تمام مرگ‌های دور و برمان، معنا دارد؟ و اگر نه، پس نهایتاً بقا و زنده ماندن هم معنایی ندارد. زندگی‌ای که معنایش به یک اتفاق بستگی داشته باشد ـ مثلاً این اتفاق که فرار کنی یا نکنی ـ همهٔ این‌ها نهایتاً ارزش زنده ماندن ندارد.»

«آیا تمام این رنج‌ها، تمام مرگ‌های دور و برمان، معنا دارد؟ و اگر نه، پس نهایتاً بقا و زنده ماندن هم معنایی ندارد. زندگی‌ای که معنایش به یک اتفاق بستگی داشته باشد ـ مثلاً این اتفاق که فرار کنی یا نکنی ـ همهٔ این‌ها نهایتاً ارزش زنده ماندن ندارد.»

«آیا تمام این رنج‌ها، تمام مرگ‌های دور و برمان، معنا دارد؟ و اگر نه، پس نهایتاً بقا و زنده ماندن هم معنایی ندارد. زندگی‌ای که معنایش به یک اتفاق بستگی داشته باشد ـ مثلاً این اتفاق که فرار کنی یا نکنی ـ همهٔ این‌ها نهایتاً ارزش زنده ماندن ندارد.»

این انحصار و یکتایی که افراد را از هم تفکیک می‌کند و به زندگی‌شان معنا می‌دهد، در کارهای خلاقانه نیز به اندازهٔ عشق نقش دارد. وقتی غیرممکن بودن جایگزینی یک فرد معلوم شد، مسئولیتش در قبال زندگی خویش و دوامش با تمام شکوه، معلوم می‌شود. انسانی که از مسئولیت خود آگاه شود و به سمت کارهای ناتمام یا کسانی رود که مشتاقانه منتظرش هستند، هرگز نمی‌تواند به زندگی‌اش خاتمه دهد. او به چرایی وجودش پی برده و چگونگی‌اش را نیز خواهد یافت.

وقتی غیرممکن بودن جایگزینی یک فرد معلوم شد، مسئولیتش در قبال زندگی خویش و دوامش با تمام شکوه، معلوم می‌شود.