بریده‌هایی از کتاب روح نماز

بنا بر یک اصل کلی همان‌گونه که غذای ظاهریِ آلوده، عامل مریضی بدن سالم می‌شود، عبادت معنویِ آلوده نیز مسبّب بیماری روح و باعث ابتلای نفس به امراض است.

اهل عرفان می‌گویند: «در هر جمالی، جلالی و در هر جلالی، جمالی است».

تنها راه تشخیص میزان رشد افراد، میزان عبودیّت آن‌ها است.

توحید به این معنا است که «خدایا ربوبیّت مطلقه از آن توست و عبودیّت و بندگی از آن من».

امام صادق (ع) فرمودند: «فاجْعَلْ قَلْبَکَ قِبلَةً لِلِسانِکَ لا تُحَرِّکْهُ الّا بِاشارةِ الْقَلْب»(قلب خود را قبله زبانت قرار بده؛ جز با اشاره قلب و موافقت عقل و رضای ایمان زبان مجنبان).

انسان باید به‌مقدار رفق، مجاهده هم داشته باشد.

علم حجابی است که انسان باید در آن داخل شود اما سعی کند تا در آن باقی نماند و از آن خارج شود و درهمان حال که تلاش می‌کند تا با ورود به علم از اهل جهل نباشد، نگذارد تا علم برای او پرده و حجاب شود و او را از رسیدن به حقیقت بازدارد.

باید متذکر شد که حجاب خودبینی و خودپرستی از جمیع حُجُب ضخیم‌تر و ظلمانی‌تر است

توحید طوری است که اگر آن را کسی باز کند، می‌شود شریعت و اگر شریعت را فشرده و جمع کنیم، می‌شود توحید.

انسان برای حرکت به‌سمت خداوند، به دو بال نیازمند است تا با یکی، از دنیا جدا شود و با دیگری به‌سمت عالم بالا و آخرت اقبال نماید

انسان برای حرکت به‌سمت خداوند، به دو بال نیازمند است تا با یکی، از دنیا جدا شود و با دیگری به‌سمت عالم بالا و آخرت اقبال نماید؛ مانند کوهنوردی که چون قصد فتح قله را دارد؛ ابتدا بار خود را سبُک کرده و بر زمین می‌گذارد و سپس به سمت قله رو کرده و حرکت می‌کند. در ادبیات قرآنی از این دو بال به «اقامهٔ صلوة» (یعنی توجه به عالم معنا) و «ایتاء زکوة» (یعنی دل‌بریدن از دنیا) تعبیر شده است،

وقتی که محبوب من شد، من گوش او می‌شوم که با آن می‌شنود، چشم او می‌شوم که با آن می‌بیند، زبان او می‌شوم که با آن صحبت می‌کند، دست او می‌شوم که با آن کار انجام می‌دهد

هر ذکری را انسان آن‌قدر باید تکرار کند تا به حقیقت آن ذکر دست یابد، زیرا هر ذکر، یکی از اسماء الهی است و هر اسمی از اسماء الهی، یک ملکوت خاص دارد که اگر انسان بتواند آن ذکر را درست بگوید، به ملکوت آن اسم الهی متصل شده و می‌تواند از ملکوت آن مدد بگیرد.

«خدایا من که خیر و شر و صلاح و فساد خودم را تشخیص نمی‌دهم، ضمن اینکه تهی‌دست و فقیرم، تویی که همهٔ امور به دست توست و دانا و توانایی، امور زندگی‌ام را متکفل شو

در دستورات شرع مقدّس آمده است که: خداوند رحمت کند کسی را که هر کاری را که شروع می‌کند، تمام نموده و نیمه‌کاره نگذارد. یکی از چیزهایی که به‌شدّت سبب ایجاد خواطر می‌شود، کارهای نیمه‌کاره‌ای است که انسان انجام داده اما به پایان نرسانده است و اصطلاحاً پرونده‌اش باز است زیرا این امور به‌شدّت از ذهن انسان انرژی و نیرو می‌گیرد.

از مسئلهٔ حضور قلب در اصطلاح علم اخلاق و عرفان به «نفی خواطر» تعبیر می‌شود و تمام راهکارهایی که برای نفی خواطر گفته شده است همان راهکارها برای حضور قلب نیز مفید است.

راهکار ترک دنیا، یکی از دو حالت قطع ریشهٔ محبّت غیرخدا (قطع ارتباط) و یا تصحیح نیّت است. به‌عنوان مثال گاهی انسان برای شرکت در یک مهمانی یا رفاقت با یک رفیق فاسد می‌گوید: «چون خداوند متعال از این رفت و آمد راضی نیست و ائمه اطهار (ع) از این موارد نهی فرموده‌اند، آن را قطع می‌کنم.» اما راجع به دیدار برادر دینی و انجام صلۀرحم که نمی‌توان آن را ترک کرد، با خود دائماً تکرار کند که: «خدایا من با تو کار دارم و با رحم خودم کاری ندارم، چون تو امر فرمودی و اهل‌بیت (ع) دستور دادند که از رحم خود جویای حال باش، انجام وظیفه می‌کنم».

حال که حقیقت عبادت، ابراز عبودیّت و یادآوری این بندگی به قلب است، طبیعتاً در هنگام عبادت، انسان باید آرامش و طمأنینه داشته باشد تا بتواند به عبودیّت و بندگی توجه نماید و این موضوع را در قلبش تثبیت کند و تمام توجه‌اش در بندگی خداوند متعال متمرکز شود.

اما عبادت به چه معناست؟ عبادت در لغت به معنای اظهار عبودیّت است و هر کاری که عبودیّت و بندگی انسان را نشان دهد، به‌نوعی عبادت محسوب می‌گردد و این‌گونه نیست که عبادت منحصر در نماز و روزه باشد، بلکه انسان می‌تواند غذا بخورد و حتی غذاخوردنش نیز عبادت باشد. اگر نیّت و توجه انسان از اول تا آخر این باشد که خدایا من بندهٔ تو هستم و اگر غذا می‌خورم به‌جهت اطاعت از امر توست که فرمودی غذا بخور تا قوّت بندگی داشته باشی، اگر انسان نیّتش در غذاخوردن اظهار بندگی و عبودیّت باشد، قطعاً همین غذاخوردن عبادت است.

به‌راستی چه اتفاقی افتاده که از خداوند جدا شده و در این وادی مستقر شده‌ایم؟ چرا آثار ربوبیّت الهی در وجود ما پنهان شد و اکنون به‌خاطر دوری از بارگاه قرب الهی، آن ربوبیّت الهی را احساس نمی‌کنیم؟ و آیا اصلاً راهی برای به‌دست‌آوردن این آثار وجود دارد؟ طبق روایت شریف مذکور «وَ ما خَفِی مِنَ الرُّبُوبِیَّةِ أُصیبَ فی العُبودِیَّة»، راه به‌دست‌آوردن آن‌چه از ربوبیّت که در وجود ما مخفی شده، تحصیل عبودیّت است و انسان می‌تواند تمامی آن ربوبیّت را با عبودیّت به دست آورد.