بریده‌هایی از کتاب معادشناسی

۲. مردگان زنده شده علاوه بر اولیاء الهی افراد بی‌شماری در گوشه کنار عالم خاکی زنده شدن پس از مرگ را تجربه نموده‌اند و امروزه گزارشهای فراوانی از ایشان وجود دارد و مراکزی علمی برای کار بر روی این حجم انبوه از گزارش تشکیل شده است. این گزارش‌ها اصل حیات اخروی و زندگی پس از مرگ را اثبات می نماید و نشان می‌دهد که انسان پس از کوچ کردن از این دنیا سفری پر فراز و نشیب را در پیش دارد ولی معمولاً فقط گامهای اول این سفر را نشان می‌دهد چون مسافران مزبور بیش از چند قدمی درعالم آخرت گام برنداشته‌اند و به حسب حکمتهائی که بوده دوباره به همین حیات دنیا بازگشته‌اند.

کامل‌ترین گزارشها از عوالم آخرت در دین مقدس اسلام بیان شده و حجم آن نسبت به دیگر ادیان الهی چند ده برابر است، و سرّ این مسأله نیز عظمت نفس پیامبر اکرم و اوصیاء گرامی ایشان صلوات الله علیهم می‌باشد که در تمام زوایای عوالم ملکوتی سیر نموده و بخشی از مشاهدات خود را در قالب معارف و مواعظ برای امت خویش بیان فرموده‌اند.

۱. اخبار انبیاء و اولیاء الهی اولین دلیل بر وجود عالم آخرت گزارش‌هائی است که پیامبران و اولیای الهی از عالم آخرت بیان نموده اند. وقتی با ادله عقلی صدق گفتار پیامبران و اولیا معلوم می‌شود عقل حکم می‌کند که گزارش‌های ایشان را از عالم آخرت هم بپذیریم.

۱. حرکت از خداوند به این دنیا و از این دنیا به نزد خداوند کاملاً معنادار است و این حرکت نیازی به مکان داشتن خداوند ندارد. ۲. عوالم بسیار زیادی میان خداوند و این عالم دنیا وجود دارد که انسان در سیر نزولی و صعودی باید آن راطی نماید. ۳. عوالمی که در سیر صعودی در پیش داریم هم‌اکنون موجودند و از نظر عظمت و وسعت بارها از این عالم دنیا برترند؛ پس می‌شود که هم الآن موجود باشند و هم وسعتی بیش از همه آسمانها و زمین داشته باشند. ۴. آن عوالم با این عالم داد و ستد دارند و اعمال انسانها پیشاپیش به آن عوالم رفته و منتظر حضور انسان می‌شود؛ پس آیات قرآن که سخن از عینیت ثواب و عقاب با اعمال انسان دارد حق است و نیازی به تأویل و توجیه ایات نیست.

توفّی به معنای گرفتن کامل یک چیز است و از اینکه در این آیه فرموده که ملک الموت شما را به طور کامل می‌گیرد با اینکه می دانیم بدن انسان در هنگام مرگ بر روی زمین باقی می‌ماندمی‌فهمیم که تمام حقیقت انسان همان روح است که ملک الموت آن را می‌گیرد و بدن در کنار روح اهمیتی در وجود انسان ندارد. بنابراین معاد بازگشت به سوی خداوند است نه بازگشت به سوی دنیا؛ این حقیقت کلیدی است برای فهم دهها آیه و روایتی که در باب معاد آمده و اگر انسان معاد را بازگشت دوباره به دنیا بپندارد در فهم همه آنها به مشکل برمی‌خورد.

قرآن کریم در یک جمله در پاسخ این سخنان می‌فرماید که شما بنا نیست دوباره به این عالم دنیا برگردید و بدنهایتان در این دنیا زنده شود، مسافر سفر آخرت روح و حقیقت شماست که آن را ملک الموت به طور کامل می‌گیرد و می‌ّ‌برد و شما به سوی پروردگارتان حرکت کرده و باز می‌گردید: قُلْ یَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذِی وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلی رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ (السجده ۳۲: ۱۱) (در پاسخشان بگو فرشته مرگی که موکل بر شماست حقیقت شما را به طور کامل می‌گیرد و سپس شما به سوی خداوند باز می‌گردید.)

ولی در قرآن کریم اثری از چنین تصوری وجود ندارد. قرآن همه جا صحبت از رجوع و بازگشت به خداوند دارد و می‌گوید انسان از نزد خداوند آمده و به او باز می‌گردد و حتی یک بار سخن از بازگشت دوباره انسان به دنیا ندارد.

ه) در برخی از آیات، اشاره می فرماید که آخرت باطن همین دنیا است؛ چنانکه می‌فرماید: یَعْلَمُونَ ظاهِراً مِنَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ هُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غافِلُونَ (الروم ۳۰: ۷) ایشان ظاهری از زندگانی دنیا را می دانند و از آخرت غافلند. اگر آخرت همان باطن دنیا نبود، نباید می فرمود: ایشان ظاهری از زندگانی دنیا را می دانند و آوردن قید ظاهر بی فائده می‌گشت. از این دست تعابیر معلوم می‌شود که آخرت از منظر قرآن عالمی موجود است و چنین نیست که بعد از این خلق گردد.

علامه طباطبائی (ره) قسم به جان خودم اگر در کتاب خداوند متعال هیچ آیه‌ای جز این آیه نبود: لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ (ق ۵۰: ۲۲) برای اثبات اینکه آخرت عالمی موجود است کفایت می‌کرد؛ زیرا غفلت فقط در جائی تصور می‌شود که چیزی موجود باشد و پرده برداشتن نیز فقط جائی معنا دارد که چیزی موجود بوده و بر آن پرده‌ای افکنده باشد تا پرده برداشته شود؛ و اگر آنچه انسان در قیامت مشاهده می‌کند از قبل حاضر نبود صحیح نبود که به انسان گفته شود اینها چیزهائی است که تو از آن غفلت داشتی و از تو پوشیده بود و امروز پرده از آن برداشته شده و غفلت از آن برطرف گشته است. (المیزان، ج ۱، ص ۹۲)

ج) قرآن می‌فرماید که علت مشاهده حقائق در روز قیامت این است که پرده دیدگان انسانها کنار رفته و چشمان تیز بین شده و علت انکار معاد از سوی مخالفان این است که چشمشان کور می‌باشد؛ معلوم است که اگر عالم آخرت اکنون موجود نبود جائی برای چنین تعابیری وجود نداشت.