بریده‌هایی از کتاب معادشناسی

مؤمن باید هر روز و هر هفته و هر ماه در حال نزدیک شدن به خداوند باشد و علامت نزدیک شدن به خداوند این است که ایمان و توحیدش قوی‌تر شده و محبتش به دنیا کمتر و به آخرت بیشتر می‌شود.

بداخلاقی، سخن چینی، بی توجهی به پاکی و نجسی و ... موجب فشار قبر می‌شود.

مهارت رد کردن توپ با پا از لای دو آهن از بی‌خاصیت‌ترین مهارتهای عالم هستی است که نه در آخرت و نه در دنیا تأثیری در رشد بشر ندارد، ولی چون عده‌ای سودجو برای سرگرم کردن مردم برای این مهارت پول و جائزه می‌دهند، ما نیز توهم زده شده و آن را فضیلت می‌شمریم

در قیامت نوشتن و ضبط نیست؛ آنجا خود انسان را می‌آورند با همان عملی را که انجام داده درحالی‌که انسان همان عمل را دارد انجام میدهد و به علم حضوری خود را می‌یابد که دارد آن عمل را انجام میدهد. کتاب عمل کتاب تکوینی است و همه حقائق، واقعیتشان آنجا محفوظ است و به همین جهت با تمام خصوصیات و ظرائفش و با تمام نیتها و همه اخلاق و صفات روحی که همراه آنها بوده حضور دارند و هیچ چیزی از آن مخفی نیست.

همان طور که نطفه در سیر تکاملی خود به علقه و مضغه و جنین تبدیل می‌شود و جنین چندی را در عالَم رحم مادر می‌گذراند و ناگهان با تحولی دفعی قدم به عالم دنیا می‌گذارد و متولد می‌شود، به همین شکل انسان نیز مرحله به مرحله مراتب رشد را طی می‌کند تا زمانی که از این عالم برون رفته و با مرگ تولدی دوباره می‌یابد و سیر تکامل خود را ادامه می‌دهد. این استدلالِ بر وجود معاد را گاه «برهان حرکت» می‌نامند.

خدمت امام رضا(ع) عرض کردم: یا ابن رسول الله! بفرمائید که آیا بهشت و جهنم امروز خلق شده‌اند؟ فرمودند: بله و رسول خدا(ص) در معراج وارد بهشت شدند و آتش جهنم را دیدند. عرض کردم: گروهی می‌گویند بهشت و جهنم امروزه خلق نشده‌اند و بناست که در آینده خلق شوند. حضرت فرمودند: ایشان از ما نیستند و ما نیز از ایشان نیستیم و هر کس خلق شدن بهشت و جهنم را انکار کند پیامبر اکرم و ما را تکذیب کرده و از ولایت ما بهره‌ای ندارد. (عیون أخبار الرضا(ع) ، ج ۱، ص ۱۱۶)

در قیامت در مرحله‌ای اعمال و نیات انسان بر انسان عرضه می‌شود و انسان از همه آنها آگاه می‌شود و ریز و درشت اعمالش حتی «مثقال ذره» را بعینه می‌یابد (عالم عرض) و در کنار آن اعمال سنجیده می‌شود و انسان ارزش عمل را هم می‌فهمد (عالم میزان) و پس از آن اثر اعمال و نیات را هم مشاهده نموده و بازخواست شده و در نهایت تکلیفش مشخص می‌شود (عالم حساب و سوال).

وَ کُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ کِتاباً یَلْقاهُ مَنْشُوراً * اقْرَأْ کِتابَکَ کَفی بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیباً (الإسراء ۱۷: ۱۳ ـ ۱۴) «ما اثر نفسانی اعمال هر کس را ملازم و همراه او قرار داده‌ایم (که در دنیا و برزخ و قیامت همراه اوست)، و برای هر کس در قیامت کتابی را بیرون می‌آوریم (کتابی که عین اعمال در آنست نه اثر نفسانی آن) و او آن کتاب را باز شده و گسترده می‌یابد و به او گفته می‌شود: خودت کتاب خودت را بخوان! امروز کافیست که خودت حسابگر خود باشی!»

هر کسی برای خود کتابی شخصی دارد که همه زندگی وی با جزئیات آن در او موجود است و آن کتاب بخشی از کتاب ابرار یا کتاب فجار است که هر کدام در کتاب علیین یا کتاب سجین وجود دارد. وقتی انسان وارد عرصه قیامت می‌شود چون تجرد می‌یابد و از حجاب زمان و مکان خارج می‌شود اولین کتابی که برای او منکشف می‌شود کتاب نفس خود اوست که در یک آن تمام عمر خود را با تمام جزئیاتش آن چنان می‌بیند که گویا همان لحظه مشغول عمل می‌باشد.

انسان وقتی در کیفیت تغییر و تبدلّات موجودات فکر می‌کند، حکمت الهی را در آن مشاهده می‌کند و می‌بیند که هر چیز در جای خود در مسیر رسیدن به هدفی قرار داده شده و غرضی از آن در خلقت عالم وجود داشته است. اینجاست که فکر انسان خردمند مشغول شده و می‌اندیشد که نهایت سیر همه این عالم کجاست و آیا این حرکت و جوش و خروش عمومی بی‌هدف است یا اینکه همه این حرکتها به سوی هدف و غایتی در تکاپو است؟ گوئی ناموس عالم طبیعت اقتضاء دارد که عالمی در وراء این عالم باشد که این حرکتها موجودات را بدان سو رهنمون شده و در آنجا همه چیز به نهایت و غایت خود رسیده و آرام بگیرد.