بریده‌هایی از کتاب جهان مکتوب

تمام نسخه‌های اولی از هزار  و  یک  شب از  جمله طولانی‌ترین آنها، که دست‌نویسی سوری است، با دست روی کاغذ به تحریر درآمده و هیچ‌یک چاپی نیستند. این موضوع باعث شگفتی است که جهان عرب، علی‌رغم اشتیاق خود در پذیرفتن کاغذ و به دست آوردن راز تولید آن، از خود علاقه‌مندی چندانی به چاپ نشان نداده بود فناوری‌ای که در چین پیوند نزدیکی با کاغذ داشت. یکی از دلایل این بود که خط عربی سرهم و به‌هم‌پیوسته بود و همین مسأله ثبت حروف را به صورت جداگانه دشوارتر  می‌ساخت. محرران عرب نیز تکنیکی کارآمد برای کاهش خطاهای مربوط به نسخه‌برداری ابداع کردند.

کسانی که خود قادر نبودند در جنگ (۳۷۷) شرکت کنند می‌توانستند در عوض به کلیسا پول بدهند و درعین‌حال گناهانشان بخشیده شود. هر اهداکننده تکه‌کاغذی دریافت می‌کرد که روی آن جزئیات مربوط به نام، تاریخ و فهرست گناهان بخشوده‌شده‌اش درج شده بود؛ کسانی که به‌اندازهٔ کافی جیبشان پر بود می‌توانستند تمام گناهان خود را پاک کنند. فقط لازم بود تکه‌ای کاغذ پوستی (۳۷۸) نزد کشیشی اعتراف‌شنو ببرند که مراسم بخشایش را برگزار می‌کرد و پس از آن از بار تمامی گناهانشان رها می‌شدند. این ظهور آمرزش‌نامه بود و برای هرکس با اندک قوّهٔ دوراندیشی مشخص بود که کلیسا به‌زودی خواهد توانست آمرزش‌نامه‌های بسیاری را بفروشد.

اسکندر به آسیا آمده بود تا قصه‌های جنگ تروآ را احیا کند.

وجود آب یقیناً یکی از دلایل مورد مجادله بودن اورشلیم در طول تاریخش بوده است. در این سرزمین خشک، آب دارایی گران‌بهایی به شمار می‌رفته است. داستان سیل بزرگ، یعنی تجربه‌ای معمولی برای مردمان بین‌النهرین که بین دو رود بزرگِ آمادهٔ طغیان می‌زیستند، وقتی به اورشلیم خشک و کم‌باران رسیده قطعاً بسیار متفاوت، غریب و تقریباً غیرقابل‌تصور به‌نظر می‌رسیده است.

هنگامی که آشورشناسان لوح گلی‌ای را که شامل داستان سیل بود رمزگشایی کردند، جاروجنجالی به راه افتاد: انگلستان عصر ویکتوریا باید اذعان می‌کرد (۹۴) که داستان سیل در کتاب مقدس از متنی کهن‌تر  به نام حماسهٔ گیلگمش وام گرفته شده یا اینکه چه‌بسا هر  دو از متنی قدیمی‌تر اخذ شده‌اند.

گیلگمش که از مرگ انکیدو تسلّی نمی‌گرفت شهر را ترک کرد و در بیابان‌ها سرگردان شد و تقریباً همان‌قدر وحشی و دور از تمدن شد که روزگاری دوستش بود. در نهایت، در جزیره‌ای دورافتاده راهی به جهان مردگان پیدا کرد. در اینجا بود که گیلگمش با اوت‌ناپیشتیم مواجه شد. اوت‌ناپیشتیم و همسرش که بسیار سالخورده هستند تنها بازماندگان سیل بزرگ‌اند. آنها که تنها کسانی هستند که از وقوع سیل مطلع شدند، دارایی‌های زمینی خود را رها کردند و کشتی‌ای ساختند و با جفت‌هایی از حیوانات بر آن سوار شدند. سپس سیل جاری شد و پس از مدتی باران فروکش کرد و کشتی آنها بر فراز کوهی فرود آمد. اوت‌ناپیشتیم یک قُمری را فرستاد که بازگشت. سپس یک پرستو را فرستاد و آن هم بازگشت. تنها زمانی که یک کلاغ با ترکه‌ای بر  منقارش بازگشت، آنها مطمئن شدند که در جایی زمین باید خشک شده باشد. اما حتی در مقام تنها بازماندهٔ سیل نیز اوت‌ناپیشتیم نمی‌تواند به گیلگمش حیات جاودانه ارزانی کند. گیلگمش با ناراحتی باید همچون انسانی معمولی با فناپذیری خویش روبه‌رو شود.

با سقوط قسطنطنیه، تنها سؤال باقی‌مانده این بود که پس از آن نوبت کجاست؛ یونان؟ بالکان؟ قبرس؟ کلیسا تمام پادشاهان و امپراتوران مسیحی را برای بازپس‌گیری قسطنطنیه یا دست‌کم جلوگیری از پیشروی‌های ترکان فراخواند. لازم بود که ارتشی بزرگ تشکیل شود و به سربازان، در  ازای دفاع از قلمروی مسیحیت، نوید می‌دادند گناهانشان پاک خواهد شد. مخارج چنین ارتشی بسیار گزاف بود، اما خوشبختانه کلیسا به ابزار مفیدی برای تأمین سرمایه دست پیدا کرده بود. کسانی که خود قادر نبودند در جنگ (۳۷۷) شرکت کنند می‌توانستند در عوض به کلیسا پول بدهند و درعین‌حال گناهانشان بخشیده شود. هر اهداکننده تکه‌کاغذی دریافت می‌کرد که روی آن جزئیات مربوط به نام، تاریخ و فهرست گناهان بخشوده‌شده‌اش درج شده بود؛ کسانی که به‌اندازهٔ کافی جیبشان پر بود می‌توانستند تمام گناهان خود را پاک کنند.

گیلگمش با اوت‌ناپیشتیم مواجه شد. اوت‌ناپیشتیم و همسرش که بسیار سالخورده هستند تنها بازماندگان سیل بزرگ‌اند. آنها که تنها کسانی هستند که از وقوع سیل مطلع شدند، دارایی‌های زمینی خود را رها کردند و کشتی‌ای ساختند و با جفت‌هایی از حیوانات بر آن سوار شدند. سپس سیل جاری شد و پس از مدتی باران فروکش کرد و کشتی آنها بر فراز کوهی فرود آمد. اوت‌ناپیشتیم یک قُمری را فرستاد که بازگشت. سپس یک پرستو را فرستاد و آن هم بازگشت. تنها زمانی که یک کلاغ با ترکه‌ای بر  منقارش بازگشت، آنها مطمئن شدند که در جایی زمین باید خشک شده باشد. اما حتی در مقام تنها بازماندهٔ سیل نیز اوت‌ناپیشتیم نمی‌تواند به گیلگمش حیات جاودانه ارزانی کند.

این درست است که کاتبان نخستین (۴۵۸) نیز باید با تولیدکنندگان پاپیروس و کاغذ وارد مذاکره می‌شدند، اما شکل نوین تولید کاغذ و چاپ ابزارهای این کار را به‌طور کلی از دستان نویسندگان خارج کرد و در دستان صنعتگران و پیشه‌وران قرار داد. نتیجه این بود که نویسندگان یا به ناشران و چاپخانه‌ها متکی باشند یا اینکه راه خطیر ناشرمؤلفی را در پیش بگیرند.

هنگامی که شاگردان نقشهٔ خود را برای استادشان بازگو کردند، سقراط شاید با اندکی افتخار آنان را با مخالفت خود شگفت‌زده کرد. این وصلهٔ ناجور و سوهان روح (۲۲۳) می‌خواست از قانون پیروی کند. با وجود اینکه محاکمه‌اش قلابی بود، او به حکم آن گردن می‌گذاشت.