بریده‌هایی از کتاب نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ

نکتهٔ جالب این بود که تراز تجاری سعودی و کرهٔ شمالی بالاتر از مبادلات ایران و کرهٔ شمالی بود. دلیل آن نیز صادرات نیروی کار اجباری کرهٔ شمالی بود. کرهٔ شمالی کارگران را به جایی می‌فرستد که آزادی‌های محدود داشته باشند و با مردم کشور مقصد مراوده نداشته باشند، گروه‌های واقعی حقوق بشریِ مردمی در آن فعال نباشند، و کجا به‌تر از کمپ‌های نفتی در صحاری سعودی!

در بسیاری از کشورهای استبدادزده مردم در درازمدت احساس نیاز به آزادی را از دست می‌دهند و به فضای موجود عادت می‌کنند.

انسانِ شرقِ آسیا هم طبیعتاً تفاوت‌هایی دارد. آن‌قدر که در چند کشور، نژاد زرد را دیده‌ام، بسیار نظم‌پذیرند و از آن‌سو قابل مدیریت. (معمولاً خیلی سریع بین خودشان مدیر انتخاب می‌کنند و مطیع‌ند نسبت به فرامین مدیر. در همین کارگاه‌های سدسازی در ایران، رفتار داخلی مهندسان چینی بسیار متفاوت بود با مهندسان و کارگران ما و همهٔ این به آموزش دانش‌گاهی برنمی‌گشت به گمان من.) در نظم‌پذیری صنعتی کرهٔ جنوبی می‌توان همان رفتارهای منظم حزبی در کرهٔ شمالی را دید. (همین نظم‌پذیری و اهمیت به سلسله‌مراتب در چند سالهٔ اخیر دست‌مایهٔ یکی از عجیب‌ترین تحقیقات سوانح در صنعت هوایی شده بود که نشان می‌داد در خطوط هوایی کرهٔ جنوبی، هرگز کمک‌خلبان به خلبان انتقاد نمی‌کند و خطای او را گوش‌زد نمی‌کند! دقیقاً به دلیل ادبِ سلسله‌مراتب!)

به من اگر بود فتوا می‌دادم که هر ایرانی موظف است با سه نفر خارج از قوم و قبیله و زبان و مذهب، با سه نفر غیرایرانی رفاقت کند، ارتباط فرهنگی بگیرد، مراوده داشته باشد، آن‌ها را به خانهٔ خود دعوت کند... و این ظرف پنج سال برای هشتاد میلیون ایرانی، یعنی رابطه با دویست و چهل میلیون غیرایرانی. یعنی هر نویسنده، سه ناشر و نویسنده می‌شناخت در جهان که در تحریمی‌ترین شرایط پول‌ش را در پاکت برای‌ش می‌فرستاد و هر چوپان با سه چوب‌دار آن‌طرف مرز رفاقت می‌کرد و واکسن دامی را با علوفه طاق می‌زد و هر دانش‌جو با سه استاد و دانش‌جو و این یعنی... و این یعنی بی‌اثر کردن هر تحریمی... این فرهنگ می‌خواست و امنیتی باهوش می‌خواست و دولت غیرتمامیت‌خواه می‌خواست و مهم‌تر از همه اعتماد به مردم می‌خواست...

هر جاده‌ای که از ایران می‌گذرد چه ابریشم باشد که چین در بازسازی آن الگوی تمدنی دارد و چه جادهٔ آبی ادویه که در آبِ سرزمینی ماست و هیچ‌کس متکفل آن نیست، سلاحی است روبه‌روی تحریم. و دقت کنیم این‌ها ـ به خلافِ افقِ ذهنیِ سیاسیون و اقتصادیون ـ روشی برای دور زدن تحریم نیستند؛ معنای وجودشان، خودْ حذف تحریم است...

تحریم از مبادلهٔ کالا و ارز جلوگیری می‌کند. نمی‌گذارد کالا و ارز شما به کشور دیگری راه پیدا کند... اما تحریم به جز کالا و ارزِ شما، جلو حرکت حرفِ شما را هم می‌گیرد...

ساعاتی از شب شبکهٔ آر ـ تی روسیه پخش می‌شود. از نیمه شب گذشته است که یک‌هو زیرنویسی می‌بینم که ایران یک، مراکش صفر... در شب تاریک و ساکتِ پیونگ‌یانگ جیغ می‌کشم از خوشی! یحتمل اگر صدا از طبقهٔ بیست و هشتم هتل کوریو به آخرین طبقه، یعنی طبقهٔ بیستم مجتمعِ مسکونی روبه‌روی هتل برسد، کسی سرش را از روی بالش کمی جابه‌جا می‌کند و می‌گوید: ــ درود بر زحمت‌کشان حزب کارگران که تا این ساعت مشغول کارند... و بعد نگاهی می‌اندازد به تصویر ره‌بران کبیر در اتاق و می‌خوابد...

هیچ‌کس مالکِ لوازم خانه نیست. لوازمِ هیچ خانه‌ای جابه‌جا نمی‌شوند. با ارتقای شغلی یا نزول جای‌گاه، محل سکونت تغییر می‌کند و آپارتمان دیگر بسته به جای‌گاه لوازمِ دیگری دارد.

کیم می‌گوید: ــ همان ایران می‌رفتید سلمانی... چه بگویم. چیزی به ذهن‌م نمی‌زند. یک‌هو یادم می‌آید که می‌خواستند به ما غذا ندهند روز ورود... می‌گویم: ــ ماه رمضان بود دیگر... کیم میونگ چول سر تکان می‌دهد و قانع می‌شود. یحتمل خیال می‌کند به جز خوردن و آشامیدن، اصلاح مو هم از محرمات روزه باشد!

درست می‌گوید. طبیعتاً در این فضا طلاق یک تخلف جدی محسوب می‌شود. از آن‌سو با قانونی که بلافاصله پس از ازدواج پسر را مجبور به زنده‌گی با خانوادهٔ پدری می‌کند، نوعی فضای سنتی ساخته می‌شود که طبیعتاً در آن فرصت فردیت و پیدا شدن اختلاف کم‌تر پیدا می‌شود. در خیابان هم دیده‌ایم که پسرها و دخترهای نوجوان کاری به کار هم ندارند و پلیس هم مراقب این موضوع است...

حتماً آهنگ خوش‌حال‌ترین مردم جهان را شنیده‌اید. در این آهنگ هر روز صبح مردم کره، قبل از شروع کار، دانش‌جویان و دانش‌آموزان، قبل از شروع درس تکرار می‌کنند که ما خوش‌حال‌ترین مردم جهان هستیم...

در راه می‌بینیم که هوا سرد شده است و همان پیرمردها و پیرزن‌هایی که در سفرِ قبلی با قیچی چمن‌ها را کوتاه می‌کردند و علف هرزها را می‌کندند، حالا با قلم و چکش، آرام آرام دارند یخ کفِ پیاده‌روها را می‌شکانند... شکر خدا حزب همیشه در مسیرِ کارآفرینی‌ست.

جمهوری اسلامیِ ایران اگر قدرتی نظامی داشته باشد به هم‌پیمانانِ مردمی‌ش برمی‌گردد که به شکلی هویتی خارج از مرزها از منافع او دفاع می‌کنند و در این موضوع جمهوری دموکراتیک خلق کره هیچ شباهتی به ما ندارد. هیچ متحد واقعیِ مردمی (و حتا دولتی) خارج از مرزهای کرهٔ شمالی وجود ندارد... چین با مهرهٔ کرهٔ شمالی بازی می‌کند و الا میان این دو هیچ اتحاد مبنایی نیست.

ری سو یونگ توضیح می‌دهد که ام‌روز هدف اصلی جناب ژنرال کیم جونگ اون، اقتصاد است. می‌گوید ظرف پنج سال توانستیم سلاح‌های هسته‌ای را تکمیل کنیم و موشک بالستیک قاره‌پیما را به صورت کامل طراحی کنیم و بسازیم. حالا وقت اقتصاد است.

نکتهٔ جالب این بود که تراز تجاری سعودی و کرهٔ شمالی بالاتر از مبادلات ایران و کرهٔ شمالی بود. دلیل آن نیز صادرات نیروی کار اجباری کرهٔ شمالی بود. کرهٔ شمالی کارگران را به جایی می‌فرستد که آزادی‌های محدود داشته باشند و با مردم کشور مقصد مراوده نداشته باشند، گروه‌های واقعی حقوق بشریِ مردمی در آن فعال نباشند، و کجا به‌تر از کمپ‌های نفتی در صحاری سعودی!

آن‌قدر که در چند کشور، نژاد زرد را دیده‌ام، بسیار نظم‌پذیرند و از آن‌سو قابل مدیریت. (معمولاً خیلی سریع بین خودشان مدیر انتخاب می‌کنند و مطیع‌ند نسبت به فرامین مدیر. در همین کارگاه‌های سدسازی در ایران، رفتار داخلی مهندسان چینی بسیار متفاوت بود با مهندسان و کارگران ما و همهٔ این به آموزش دانش‌گاهی برنمی‌گشت به گمان من.)

مدیریت مزارع به شکل تعاونی است و دولت مالکیت دارد. مرز فقط از روی محصول معلوم می‌شود. یعنی انگار مشکل دزدی وجود ندارد. جالب این‌جاست که در شالی‌زارها حتا وسایلی مانند تیلرهای خودمان نمی‌بینیم؛ تراکتور که هیچ! در عوض گاو و گاوآهن و خیش می‌بینیم...

می‌توان درک کرد که مجموعهٔ مهمان‌سراهای جهان‌گردی در ایران سال به سال کهنه‌تر شود مثل متل سیکس‌ها در ایالات متحده. اما این کهنه‌گی در تأسیسات زیربنایی است نه مثلاً در تلفن توی اتاق. آن را خیلی سریع و با هزینهٔ پایین می‌شود عوض کرد. در پیونگ‌یانگ مشکل دقیقاً در همین تغییرات است. همه‌چیز ساخته می‌شود، شاید با هزینهٔ بالا و گرفتاری‌های واردات در تحریم... اما بدون قدرت تغییر...

آن‌چه از این بازدید و نوع توضیحات راه‌نمایان می‌فهمم این است که قطعاً کرهٔ شمالی پشت‌ش به سلاح هسته‌ای گرم است و این موضوع را مردم‌ش افتخارآمیز می‌دانند. باز باید به این نکته اشاره کرد که در پیش‌برد صنعت هسته‌ای و مذاکرات آن، آن‌ها جلوتر از ما هستند. عِدلِ بدعهدی امریکا در توافق برجام را (که مسألهٔ ام‌روزِ ماست) آن‌ها در زمان بوش و خروج امریکا از مذاکرات ان.پی.تی تجربه کرده بودند در دههٔ نود و در همان دوران به این نتیجه رسیده بودند که باید آزمایش‌های هسته‌ای را ادامه دهند. البته آزمایش‌های مخرب هسته‌ای را...

این غرور ملی البته ریشه در واقعیتی تاریخی دارد. فراموش نکنیم ژاپن امپراتوری بزرگِ این منطقه بود که در جنگ جهانیِ دوم به سختی از ایالات متحدهٔ امریکا شکست خورد. حالا همین رقیبِ گردن‌کلفت که مهم‌ترین استعمارگر تاریخِ کره را این‌چنین مغلوب کرده است، در مقابل فرمان‌دهیِ کیم ایل سونگ مجبور به پذیرش شرایط نه جنگ و نه صلح می‌شود و مهم‌تر این‌که منطقهٔ مهم و حیاتی پیونگ‌یانگ را به دست نمی‌آورد...