بریده‌هایی از کتاب فلسفی زیستن

«روزمرگی صبحگاهی رواقیانه» را به هر نحوی که خود مایل هستید، با خود بازخوانی کنید. شاید بخواهید برای روزتان برنامه‌ای طرح‌ریزی کنید، شاید یک سخنرانی کوچک انگیزشی برای خود ترتیب دهید، شاید ورزش صبحگاهی انجام می‌دهید، شاید کمی به تأمل و تعمّق می‌پردازید، شاید از برنامه‌های خود یادداشت‌برداری می‌کنید و یا اینکه به حمام می‌روید و زیر دوش آواز می‌خوانید؛ تفاوتی نمی‌کند، در هر حالتی که هستید، روزمرگی‌های خود را از یاد نبرید و در نظر داشته باشید. پیوسته به یاد بسپارید: «شما فناپذیر خلق شده و فناپذیر به این دنیا آمده‌اید، روی هر پدیده‌ای می‌توانید حساب کنید، الّا هر پدیده‌ای.»

محور قراردادن هرآنچه در کنترل ماست و دیگر قضایا را، به‌مثابه یک اتفاق قلمداد کردن.

۱) همهٔ جد و جهد خود را در جهت توفیق یافتن، به‌کار می‌بندید. ۲) پیامد از ارادهٔ شما خارج است. ۳) آمادگی خواهید یافت که ناکامی را به همان میزان بپذیرید که توفیق را. ۴) زندگانی شما لحظه‌به‌لحظه با فضیلت‌مندی قرین خواهد ماند.

«بند احتیاطی» بر دو آموزه دلالت دارد: ۱- هرچه در توان دارید، برای موفقیت به‌کار ببندید. ۲- درعین‌حال پذیرای هر پیامدی باشید، زیرا این امر در حیطهٔ ارادهٔ شما نیست.

پیداشدن یک اختلال که ممکن است مانع نیل به هدف مطلوب شود را از پیش مدنظر قرار می‌دهیم. پیشاپیش قول موفقیت را به خود نمی‌دهیم. این‌گونه ناکامی را به سهولت پذیرا می‌شویم و فوراً برای خیز دوباره مهیّا خواهیم شد. به‌علاوه اعتمادبه‌نفسمان نیز تحلیل نخواهد رفت، زیرا رویکردمان به‌طورکلی، نتیجه‌محور نیست. اگر میان انجام کار و نتیجه، تفاوت قائل شویم، حتی چنان‌چه پیامد مطلوب هم حاصل نشود، دچار خمودگی نخواهیم شد و آسودگیِ خیالمان خدشه‌دار نمی‌شود.

من کنش مورد نظرم را عملی خواهم نمود، اگر این کنش در سرنوشت رقم خورده باشد. من حداعلای توانم را به‌خرج خواهم داد اما نتیجه از ارادهٔ من همواره خارج است. قطع به یقین نمی‌توانم اطمینان بدهم که بر طبق نقشه پیش خواهد رفت، اما، من کوشش خود را می‌کنم.

بنابراین من می‌کوشم هر اتفاق را به گونه‌ای بپذیرم که گویی انتخاب خود من بوده است. تنها در این صورت است که می‌توان از یک قربانیِ همیشه گله‌مند، به یک آفرینش‌گر خلاق مبدل شوم.

«سرنوشت، پیشاپیشِ اراده حرکت می‌کند و او را به‌رغم میلش، به‌دنبال خود می‌کشاند.»

اگر در مقابل واقعیت سرسختی کنیم، هرچه که رخ می‌دهد برعلیه خود بدانیم و با آن سرِ جنگ برداریم، جز رنج حاصلمان نخواهد بود. پس به‌جای آنکه آرزو کنیم کاش واقعیت شکل دیگری می‌بود، آن را همان‌گونه که هست بپذیریم.

انضباط نفس، همانند یک عضلهٔ ماهیچه‌ای است. هرچه بیشتر از آن کار بکشید، ورزیده‌تر خواهد شد.

افکار و کنش‌های ما، تنها اموری هستند که در حیطهٔ قدرت ما قرار دارند. و البته این پدیده‌ها زمانی اهمیت دارند که مربوط به همین حالا و هم‌اکنون باشند. اگر غرق افکار مربوط به گذشته و یا خیال‌پردازی در آینده باشیم، امکان ندارد بتوانیم در انتخاب کنش‌های کنونی، عاملیت داشته باشیم.

در هر لحظه از زندگی، نسبت به کنش‌های خویش، آگاهی داشته باشیم. لازمهٔ دست‌یافتن به نیک‌نهادی که همان علنی‌کردن خود برتر و بهتر در لحظه‌لحظهٔ عمر است؛ توانایی ما، حضور آگاهانه در هر لحظه است تا از آنچه که می‌گذرد غافل نمانیم

«آگاهی از خطا، نخستین گام در مسیر رهایی از آن است.» نخست باید متوجه باشید که در حال خطاورزی هستید، تا بعد بتوانید آن را اصلاح کنید.

تفکر رواقی ما را ملزم به پرهیز از واکنش‌های وادارنده و عجولانه در برابر حوادث می‌کند. ما را وامی‌دارد که نخستین حس غیرارادیِ خود را گمانه‌زنی کنیم تا تمیز و تشخیص‌دادنِ بهترین گزینه، بر ما میّسر شود. اگر قادر باشیم نخستین واکنش غیرارادی خود را حدس بزنیم، می‌توانیم آن را به‌صورت فرضی در بوتهٔ آزمون بگذاریم و بعد براساس آن، عاملانه دست به انتخاب بزنیم که آن واکنش مناسب و درخور هست یا نه.

باید قادر باشیم با محرکه‌های عجولانهٔ خود، همسو نشویم، در عوض گامی به عقب برداشته و شرایط را واقع‌نگرانه و بی‌طرف بسنجیم.

بنیان این تفکر، مبتنی بر واکنش ما به رخدادهایی‌ست که در جهان بیرون حادث می‌شوند. خود حادثه مطرح نیست، چون فراتر از دایرهٔ اختیارات ماست. چگونگی رویارویی ماست که موضوعیت دارد.

«هر آن چیزی که ما را می‌لرزاند و رعشه بر انداممان می‌اندازد، به صلاح ماست و ما را به همان کسی بدل می‌کند که باید باشیم.»

دشواری‌ها حائز اهمیت بسیار هستند. برای رویارویی با دشواری‌هاست که ما پدید آمدیم. سنکا تصریح می‌کند: «خداوند یک عزیزدردانهٔ لوس را مبدل به انسانی نیکو نمی‌کند. او را می‌آزماید، آب‌دیده می‌کند تا از او انسان شایسته‌ای برای خدمت خویش پدید آورد.»

البته که با خرّوپف سردادن در طول یک زندگی پر از تجمّل و ناز و نعمت، هرگز نمی‌توانست به هرکول قدرتمند مبدل شود

نابرده رنج، گنج میّسر نمی‌شود.