بریده‌هایی از کتاب بایگانی ادبی پلیس مخفی

رژیم دلایل موجهی برای احساس نگرانی از پیلنیاک داشت. او یکی از اولین نویسندگانی بود که ژرفایِ زشت و کریه انقلاب اکتبر را نشان داده بود. او در ورای شعارها و راهپیمایی‌های دوران انقلاب، طوفان سبعانه‌ای را دیده بود که به زودی مردم و کشور را درمی‌نوردید. او انقلاب را همچون جانوری «به درندگیِ یک گرگ» می‌دید که از بند رها شده و به جان مردم افتاده است. اتفاقاً استالین علاقهٔ خاصی به گرگ‌ها داشت. او در جلسات عادت داشت که روی کاغذ طرح‌هایی از گرگ‌های درنده بکشد. در کتاب‌های داستان پیلنیاک، بلشویک‌ها گله‌وار در حال پرسه زدن هستند. «کُت‌چرمی‌ها»، آن «بچه‌خوشگل‌های پیرهن‌چرمی‌پوش»، مدام در حرکت بودند و هدفشان چیزی نبود جز «به زور تپاندن»

در شوروی اهمیت یک نویسنده نه بر حسب مقدار استعداد و نبوغ ادبی‌اش که بر حسب مقدار و وزنِ وفاداری اعتقادی‌اش به رژیم سنجیده می‌شد.

بازجو به من گفت: «ما نمی‌توانیم مثل دولت تزاری رفتار کنیم و مردم را برای جرمی که همین حالا مرتکب شده‌اند، مجازات کنیم. شغل ما پیش‌بینی کردن است. آیا توقع داری ما منتظر بمانیم تا جرمی رخ دهد و بعدتر فقط فرد مجرم را مجازات کنیم؟ نه، این اصلاً خوب نیست. ما باید جرم را در نطفه خفه کنیم چون این‌طوری مطمئن‌تر است!» لیتوینوف گفت: اگر سیاست نظام همین باشد، پس به زودی کل مردم شوروی در اردوگاه‌ها خواهند بود. بریانتسف گفت: الان اوضاع در خود حزب چندان بهتر نیست. اعضای حزب هم دستگیر و زندانی می‌شوند. فلورنسکی گفت: بله، همین‌طور است. بسیاری از بلشویک‌های قدیمیِ سرشناس در انزوای سیاسی به سر می‌برند.

در اتحاد شوروی افراد را مطلقاً بدون هیچ مدرک و دلیلی مجازات می‌کنند. آن‌ها در لوبیانکا مدام از من می‌خواستند اسامی افرادی را بگویم که ظاهراً با آن‌ها مکالمات ضدانقلابی داشته‌ام. پس از این‌که لجوجانه درخواست همکاری با آن‌ها را رد کردم، بازجویم گفت: «البته، ما می‌دانیم که تو عضو هیچ سازمانی نیستی و هیچ نوع جرم سیاسی‌ای مرتکب نشده‌ای! اما اگر یک اتفاقی بیفتد، دشمنانمان می‌توانند به تو امید ببندند و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید اگر آن‌ها به تو پیشنهاد کنند علیه نظام شوروی حرف بزنی، پیشنهادشان را قبول خواهی کرد یا نه...» به همین دلیل است که آن‌ها چنین حکم‌های زندان بلندمدتی برای مردم می‌بُرند. این نوعی سیاست بازدارندگی است.

تقریباً هیچ حرفی برای گفتن در بارهٔ موضوع‌های سیاسی ندارم. تمایلات، دلمشغولی‌ها و علایق خودم و درکم از تاریخ همیشه مرا به سمت پرهیز از سیاست سوق داده است. من متقاعد شده‌ام که حوادث تاریخی بر حسب قوانین پویایی‌های اجتماعی‌ای که هنوز باید کشف شوند، رخ می‌دهند و این قوانین قطعاً در مسیری که مشارکت‌کنندگانشان قصد آن را دارند، پیش نمی‌رود. رسالت پژوهشگران و دانشمندان این است که کارشناسانی بی‌طرف باشند لذا اگر آن‌ها درگیر سیاست شوند، به نظرم این برای جامعه مُضر است. من هرگز در زندگی‌ام به هیچ نوع حزب سیاسی‌ای تعلق نداشته‌ام.

هر چیزی به دهانِ کاغذبازی ساویتی [شوررایی]، که دهانی باز است، فرورفته است. هر اقدام یا هر حرکتی که از سوی شهروندان شوروی انجام می‌شود، شکنجه‌ای است که ساعت‌ها، روزها و بعضی وقت‌ها ماه‌ها طول می‌کشد. برخی از فروشگاه‌های مسکو بازند. این یعنی زندگی. اما این فروشگاه‌ها دارند ورشکست می‌شوند و این یعنی قانقاریا. و هر چیز دیگری هم به همین منوال است.

مغایرت‌هایی که میان بسیاری از تاریخ‌ها و حوادث در شهادتنامه‌ها و اعتراف‌های دستگیرشدگان وجود داشت، اصلاً مایهٔ ناراحتی بازجویان نمی‌شد. آن‌ها از هر چیزی به نفع خودشان و به ضرر قربانی استفاده می‌کردند و تنها چیزی که برایشان اهمیت نداشت، پایبندی به حقایق بود.

بابل تحت فشار بازجویانش مشغول متهم کردن دوستانش بود. با این حال ما نباید از فاصلهٔ امن خودمان بابل را به سرعت قضاوت کنیم. بازجویان شاغل در پلیس‌مخفی فرد دستگیرشده را به چنان وضعیتی می‌رساندند که دیگر مسئول گفته‌هایش نبود. شکنجة روحی و روانی، افزون بر شکنجه‌های جسمی، موجب می‌شد قربانی به سمت اختلال ذهنی سوق یابد؛ اختلال ذهنی‌ای که به جنون پهلو می‌زد.

چرا بابل در ابتدا قاطعانه حاضر نشده بود به هیچ جرمی اعتراف کند اما بعدتر به طور غیرمنتظره‌ای و بدون این‌که هیچ عامل مرئی و روشنی در کار باشد، «اعتراف» کرد. در واقع بازجویان با اعمال شکنجه بر بابل، روندِ تبدیل کردنِ بابلِ نویسنده به بابلِ «دشمن خلق» را آغاز کرده بودند.

بازجو دستگیری بابل به جرم نویسنده بودن را تکذیب کرد اما در واقع جرمش دقیقاً همین بود. با این حال در کتاب قوانین کیفریِ شوروی چنین جرمی وجود نداشت و به همین دلیل جرم دیگری باید برایش می‌تراشیدند.