بریده‌هایی از کتاب بایگانی ادبی پلیس مخفی

بازجو از پیلنیاک پرسش‌های مفصلی در بارهٔ آشنایان خارجی‌اش پرسید و در کیفرخواست هر کدام از این خارجی‌ها تبدیل به یک جاسوس، هر تماس تبدیل به ابلاغ دستورات و هر مکالمهٔ ساده تبدیل به پوششی برای تحویل اطلاعات محرمانه به دشمن شد.

بعد از هجده ساعت بازجویی مداوم، روی تخت سفری دراز کشیدم تا کمی بخوابم برای این‌که باید سرِ ساعت در جلسهٔ بازجویی بعدی حاضر می‌شدم. به هر مصیبتی بود خوابیدم اما با ناله‌های خودم از خواب بیدار شدم و دیدم دارم مثل بیماری که وارد آخرین مراحل تبِ تیفوئیدی‌اش شده، می‌لرزم. ترس، وحشت شدید را برمی‌انگیزد و وحشت وادارمان می‌کند ابزاری برای دفاع از خویش بیابیم. فردی که بازجویی می‌شود به خودش می‌گوید: «مرگ، این قطعی‌ترینِ قطعیت‌ها، آسان‌تر] از این شکنجه[است!» پس شروع کردم به مجرم اعلام کردن خودم. با این امید که این اعتراف، حداقل به سرعت منجر به اعدامم خواهد شد...

نویسندگان حساب‌وکتاب خاصی با مقولهٔ زمان دارند. زندگیِ نویسنده موقعی که بمیرد تمام نمی‌شود بلکه تا موقعی که آثارش خوانده می‌شود، ادامه می‌یابد

ترس، وحشت شدید را برمی‌انگیزد و وحشت وادارمان می‌کند ابزاری برای دفاع از خویش بیابیم. فردی که بازجویی می‌شود به خودش می‌گوید: «مرگ، این قطعی‌ترینِ قطعیت‌ها، آسان‌تر] از این شکنجه[است!» پس شروع کردم به مجرم اعلام کردن خودم. با این امید که این اعتراف، حداقل به سرعت منجر به اعدامم خواهد شد...

گورکی ده سال بعد، در یک ارزیابی سنجیده‌تر از وقایع گذشته، اذعان کرد: «برای لنین واقعیت معاصر فقط ماده‌ای برای ساختن آینده بود...»

پاولیک مرازوف، پیشاهنگِ کمونیستِ نوجوان، به مثابهٔ شهید شوروی و الگویی برای چندین نسل از بچه مدرسه‌ای‌های شوروی، معرفی و تبلیغ می‌شد. پدر پاولیک رئیس مزرعهٔ اشتراکیِ روستا بود اما در خفا از «کولاک‌ها» حمایت می‌کرد. پاولیک سیزده‌ساله به دلیل باورهای کمونیستی‌اش مخالف افکار و اعمال پدرش بود و نهایتاً اعمال ضدانقلابی او را به بلشویک‌ها گزارش کرد. پدر دستگیر و تیرباران شد و پاولیک هم در یک عمل انتقامجویانه به دست عمویش و دیگر دهاتی‌ها به قتل رسید.

قطعاً، راپورت‌نویسی به مثابهٔ یک ژانر ادبی همیشه وجود داشته است. اما احتمالاً هیچ‌وقت نتوانسته به چنان وسعتی برسد که در شوروی رسید. در شوروی زمان استالین علناً تبلیغ می‌شد که وظیفهٔ غرورآمیز هر شهروندی ارائهٔ گزارش در بارهٔ خانواده، دوستان، همکاران و همسایگان است و هر کس از انجام این وظیفه سرباز زند، مجرم محسوب می‌شود.

ما به این نتیجه رسیدیم که: وضع سیاسی کشور فوق‌العاده بد است؛ سرکوب بی‌سابقهٔ افراد از سوی حکومت کاملاً قابل احساس است؛ حتی حداقل حقوق برای بیان نظرات وجود ندارد و حالا همه دارند تحت محاصره زندگی می‌کنند. ما معتقد بودیم این سوسیالیسم نیست زیرا سوسیالیسم یعنی بهبود روابط میان آدم‌ها در حالی که ما الان موجوداتی هستیم که حکومت تشویقمان می‌کند شبیه حیوانات درنده رفتار کنیم...

من و آن‌هایی که مثل من می‌اندیشیدند، در مکالماتمان طی آن سال‌ها توافق داشتیم که اوضاع سیاسی در کشور خیلی تنش‌آلود است. بر این باور بودیم که سرکوب خلاقیت‌های فردی و هنری از سوی حکومت به جای خلق یک جوِّ اتحادبخش، جوی آکنده از ازخودبیگانگی و تنهایی به بار آورده و مفهوم سوسیالیسم را تا آستانهٔ نابودی پیش برده است...

از نوشتهٔ مأموران پلیس‌مخفی، که عنوان بسیار سادهٔ «یادداشت» را بر بالای خود دارد، پیداست که بسیاری از اتهامات علیه پیلیناک ابتدا در جلسات اتحادیهٔ نویسندگان و در دفاتر پرشمار ناشران و هیئت‌تحریریه‌های مجلات مطرح شده و سپس به روی میز بازجو در لوبیانکا راه پیدا کرده بود. برخی اتهامات مستقیماً از صورت‌جلسات دیدارهای اعضای اتحادیهٔ نویسندگان یا صورت‌جلسات هیئت‌تحریریه‌های مطبوعات به پروندهٔ پیلنیاک در پلیس‌مخفی راه یافته بودند.