بریده‌هایی از کتاب مادری که کم داشتم

کودکی که احساس کند مادرش شاد است از موهبت بالایی برخوردار است. یک لحظه تصویر شاد و خندان مادرتان را تصور کنید. مادری که از بودنش شاد است. او از بودن در کنار شما و سایر افراد حاضر در عکس شاد است و نمی‌خواهد در آن لحظه هیچ‌چیزی تغییر کند. او آرام است. وقتی مادرمان آرام است و می‌خندد، حس می‌کنیم که دنیایش روبه‌راه است. وقتی‌که دنیای او روبه‌راه باشد، دنیای ما هم روبه‌راه می‌شود. ولی وقتی‌که مادر حواس‌پرت، نگران یا افسرده است این پشت‌گرمی را نداریم و آرامش و تمرکز کامل برایمان سخت‌تر می‌شود. وقتی حواس مادر جای دیگری است یا خرد و خسته است، دیگر نمی‌توانیم ابراز وجود یا اظهار نظر کنیم. در این شرایط جایی برای شادبودن نیست، مگر اینکه صورتکی به چهره بزنیم و بکوشیم که مادرمان را شاد کنیم. مادر شاد این بار سنگین را از روی دوش ما برمی‌دارد و ما به‌راحتی می‌توانیم خودمان را همان‌طوری که هستیم ابراز کنیم.

انتظار صمیمیت عاطفی از همسرتان ندارید (به دلیل اینکه چنین صمیمیتی از مادر ندیده‌اید، چنین توقعی را از هیچ‌کس ندارید).

همین دلیل خارج‌شدن از رابطه برای برخی افراد سخت است، زیرا آن‌ها بسیاری از الزامات اساسی والدگری را به همسرانشان نسبت داده و هنوز آن‌قدر رشد نکرده‌اند که آمادگی دورشدن از مادر را داشته باشند.

بدذاتی نیز یکی از ویژگی‌هایی است که موجب آزار عاطفی می‌شود. مادر فرومایه با کلمات و اعمالش از قصد کاری می‌کند که آسیب ببینید، خرد شوید و احساس خوبتان را از شما بگیرد.

خودشیفتگی به‌خاطر زخمی پیش می‌آید که بر حس ارزشمند بودن شخص وارد می‌شود و آن شخص آن‌قدر احساس بی‌مقداری می‌کند که تصویر اغراق‌شده‌ای از ارزش را می‌سازد و خودش را زیر آن پنهان می‌کند.

روابط ما با مادر تأثیر بسزایی بر چگونگی تجربهٔ ما از خودمان در کودکی دارد. کودکی که والدین آزارگر دارد اغلب طردشدگی و نقدشدن را برای خود درونی می‌کند و به خودناباوری،‌ ناشایستگی و شرم مبتلا می‌شود.

دلیل دیگر این است که والدین با کودکان رفتار برابر ندارند. شاید در ابتدا میل شدیدی به رفتار برابر با کودکان داشته باشیم و از آن دفاع کنیم، ولی این مسئله ظریف‌تر از این‌هاست. بله، والدین نباید زندگی را برای یک بچه سخت‌تر از دیگری کنند و نباید عزیزپروری کنند، اما باید نشان دهند که متوجه نیازها و توانایی‌های متفاوت کودکان هستند و مطابق همین تفاوت‌ها پاسخ دهند. وقتی مثلا لباس‌های مشابهی به خواهر و برادرها می‌پوشانند، برای فعالیت‌های مشابهی ثبت‌نامشان می کنند یا اسباب‌بازی‌های دقیقاً مشابهی به آن‌ها می‌دهند،‌ فردیت آن‌ها سرکوب می‌شود یا هیچ‌وقت امکان رشدکردن پیدا نمی‌کند.

وقتی کودک تشویق شود ولی عشق را حس نکند، ممکن است حس کند که به‌جای حمایت‌شدن تحت فشار قرار گرفته است،‌ حتی ممکن است احساس کند که والدین موفقیتش را برای بزرگی خودشان می‌خواهند. ازاین‌رو، بدون عشق هیچ‌چیزی درست عمل نمی‌کند و در صورت وجود عشق حتی ناشیانه‌ترین رفتارهای پدر و مادر نیز می‌تواند فراموش شود.

اینکه فرزندان بدانند موقع نیازها و مشکلات می‌توانند پیش مادرشان بروند شالوده‌اش در سال‌های اول زندگی پایه‌ریزی می‌شود، همان‌طور که احساساتی مثل اینکه مادر نمی‌خواهد بفهمد، زمان و انرژی رسیدگی به فرزند را ندارد یا چندان کمک حالش نیست نیز در همان سال‌های اول زندگی شکل می‌گیرد. وقتی کودک به نوجوانی برسد اغلب کار از کار گذشته و تلاش برای رسیدگی به او در دوره‌های استرس شدید دیگر کمی دیر شده است.

کودک به نمایش عشق نیاز دارد. به‌نظر من چنین مادرانی این واقعیت را به این خاطر نادیده می‌گیرند که در ذهن خودشان عاشق فرزندشان هستند، فقط نمی‌دانند آن را چطور نشان دهند که کودک متوجهش شود.

تماس عاطفی یعنی دیگران تجربهٔ شما را طوری لمس کنند که شما بفهمید آن را به‌خوبی متوجه شده‌اند. آن‌ها می‌دانند که چه بر شما گذشته و این تجربه چه معنایی برای شما دارد. در کل ما این موضوع را از طریق پاسخ‌هایی می‌فهمیم که نشان‌دهندهٔ همدلی با ما یا بازتاب احساس ماست.

تماس عاطفی یعنی دیگران تجربهٔ شما را طوری لمس کنند که شما بفهمید آن را به‌خوبی متوجه شده‌اند. آن‌ها می‌دانند که چه بر شما گذشته و این تجربه چه معنایی برای شما دارد. در کل ما این موضوع را از طریق پاسخ‌هایی می‌فهمیم که نشان‌دهندهٔ همدلی با ما یا بازتاب احساس ماست.

مادر خوب به کودک کمک می‌کند تا چیزهایی را که قادر به انجامشان است ارزیابی کند و اگر هم در کاری کمی زیاده‌روی کرد، بفهمد که چطور از آن عقب بکشد. او کار را با توانایی‌های کودکش میزان می‌کند.

یکی از کارهای مادر خوب این است که به کودکش آموزش دهد چطور از پس کارهای چالش‌برانگیز که به نحوی فراتر از توانایی‌های کنونی‌اش است بربیاید. مادر خوب به کودک کمک می‌کند تا چیزهایی را که قادر به انجامشان است ارزیابی کند و اگر هم در کاری کمی زیاده‌روی کرد، بفهمد که چطور از آن عقب بکشد.

کلید رشد خویشتن در کودک انعکاس‌دادن اوست

وقتی آزار و اذیت از سوی خواهر و برادر صورت می‌گیرد، معمولا نشانهٔ دو چیز است: ۱) والدین به‌خوبی برای کودک آزاردهنده پدر و مادری نکرده‌اند. ۲) والدین در انجام مسئولیتشان، که برخورد محترمانه با کودکان و محافظت آن‌ها از صدمات است، ناکام مانده‌اند.

پدر نمایندهٔ دنیای فراتر از مادر و پلی به‌سوی دنیای بزرگ‌تر است، مادر نمایندهٔ آشیانه و ارتباط ابتدایی ادغام‌شده‌ای است که کودک در آن هنوز خودش را جدای از مادر نمی‌داند.

آنچه کودکِ دچار کمبود مادری از رفتارهای مادرش متوجه می‌شود یک یا چند تا از موارد زیر است: من چیزی ندارم که به تو ببخشم. تو زیاده‌خواه هستی. نیازهای تو خیلی زیاد است. من واقعاً به تو اهمیتی نمی‌دهم.

مادری که به‌لحاظ عاطفی غایب است نه‌تنها حضور فکری و روانی برای تأمین بسیاری از عملکردهای مادر خوب را ندارد، بلکه مهم‌تر از آن دل به کودک نمی‌دهد. او پیوند عاطفی با کودکش ایجاد نمی‌کند.

زنان افسرده ازجمله مادرانی هستند که از نظر عاطفی غایب‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که مادران افسرده روابط متقابل کمتری با کودکانشان دارند و کودکان آن‌ها نیز احساسات مثبت کمتری نشان می‌دهند. این کودکان نوپا به مادر دلبستگی ایمن ندارند و در فعالیت‌های شناختی ضعیف‌تر عمل می‌کنند