بریده‌هایی از کتاب انسان در جست‌وجوی معنا

اکنون اگر کسی راجع به حقیقت گفتهٔ داستایوفسکی از ما سؤال کند که انسان به هر شرایطی عادت می‌کند، جواب ما این است: «بله. انسان به هر شرایطی عادت می‌کند، اما نپرسید چگونه.»

بی‌دلیل رنج‌بردن نوعی خودآزاری است تا فداکاری.

ترس از بی‌خوابی نتیجهٔ میل شدید به خواب است که در عوض باعث ناتوانی فرد در خوابیدن می‌شود. برای غلبه به این ترس خاص معمولاً به بیمارانم پیشنهاد می‌کنم تا به‌جای تلاش برای خوابیدن، عکس آن را انجام دهند و تا جایی که می‌توانند بیدار بمانند. به عبارت دیگر قصد مفرط به خوابیدن که ناشی از اضطراب پیشین است باید به‌وسیلهٔ قصد متضاد جایگزینِ نخوابیدن شود که به‌زودی خواب را به دنبال خواهد داشت.

گوردون آلپورت در کتاب انسان و مذهبِ او می‌نویسد: «بیمار عصبی که می‌آموزد به خودش بخندد، سروسامانی به اوضاع خود می‌دهد و شاید در مسیر درمان قرار بگیرد.»

لوگوتراپی تکنیک خود را براساس اصلی که آن را «قصد متضاد» می‌نامد پایه‌گذاری کرده است. یعنی حقیقتی دوگانه که ترس از چیزی باعث وقوع آن می‌شود و خواستن افراطی چیزی آن را غیرممکن می‌کند. در این رویکرد از فردِ مبتلا به ترس خواسته می‌شود تا تلاش کند حتی برای یک لحظه هم که شده به چیزی که از آن می‌ترسد فکر نکند.

عشق تنها راه رسیدن به اعماق وجودی انسان است.

به‌عنوان مثال «اختلال عصبی یکشنبه» را بررسی کنیم. این اختلال نوعی افسردگی است و معمولاً برروی افرادی اثر می‌گذارد که بعد از هفته‌ای پرکار و شلوغ به آخر هفته‌ای خلوت و بی‌محتوا برخورد می‌کنند و حس پوچی آنها را فرا می‌گیرد

تلاش برای پیداکردن معنا در زندگی ضروری‌ترین نیروی انگیزشی برای هر فرد است

زمانی یک ارباب ثروتمندِ ایرانی به همراه خدمتکارش در حال قدم‌زدن در باغ بودند. خدمتکار گریه می‌کرد و می‌گفت عزرائیل را دیده که او را به مرگ تهدید کرده است. از اربابش خواهش کرد که سریع‌ترین اسبش را به او بدهد تا هرچه زودتر به تهران برود و بتواند تا شب به آنجا برسد. ارباب پذیرفت و خدمتکار به سمت تهران تاخت. ارباب در راه برگشت به خانه عزرائیل را دید. از او پرسید: «چرا خدمتکار مرا ترساندی و او را تهدید به مرگ کردی؟» عزرائیل پاسخ داد: «من او را تهدید نکردم. فقط از اینکه هنوز او را اینجا می‌دیدم متعجب شده بودم، درحالی‌که قرار بود امشب در تهران به سراغش بروم.»

وقتی منابع وسیعی از اطلاعات که حاصل مشاهدات و تجربیات زندانیان است را بررسی می‌کنیم، سه مرحله واکنش نسبت به زندگی در اردوگاه کار اجباری مشاهده می‌شود: مرحلهٔ نخست پذیرش و ورود او به اردوگاه، دوم مرحله‌ای که با کارهای روزمرهٔ اردوگاه آشنا می‌شود، و سوم مرحلهٔ رهایی و آزادی است.

«کسی که چرایی برای زندگی‌کردن دارد، از عهدهٔ چگونگی آن برخواهد آمد.»

ابعاد حکیمانهٔ زیادی در این سخن نهفته است. «کسی که چرایی برای زندگی‌کردن داشته باشد از عهدهٔ چگونگی آن برخواهد آمد.»

هرچیزی می‌تواند از انسان گرفته شود جز اختیارِ رفتارش تحت هر شرایطی.

زندگی یعنی پذیرش مسئولیت برای پیداکردن پاسخ مناسب در مقابل مشکلات و انجام مأموریت‌هایی که سدّ راهِ هر فرد قرار می گیرد.

قصد متضاد را در درمان بی‌خوابی هم می‌توان به کار برد. ترس از بی‌خوابی نتیجهٔ میل شدید به خواب است که در عوض باعث ناتوانی فرد در خوابیدن می‌شود. برای غلبه به این ترس خاص معمولاً به بیمارانم پیشنهاد می‌کنم تا به‌جای تلاش برای خوابیدن، عکس آن را انجام دهند و تا جایی که می‌توانند بیدار بمانند. به عبارت دیگر قصد مفرط به خوابیدن که ناشی از اضطراب پیشین است باید به‌وسیلهٔ قصد متضاد جایگزینِ نخوابیدن شود که به‌زودی خواب را به دنبال خواهد داشت.

بی‌دلیل رنج‌بردن نوعی خودآزاری است تا فداکاری.

هدف انسان افزایش میزان شادمانی و دوری از غم نیست، بلکه باید به دنبال معنایی در زندگی‌اش باشد. به همین دلیل اگر انسان بداند مفهومی در رنج‌هایش نهفته است، با تمام وجود آن را به آغوش خواهد کشید.

من از معناجویی درمقابل لذت‌جویی که روانکاوی فروید بر آن استوار است و قدرت‌طلبی و تلاش برای برتری که اساس روانشناسی آدلر است سخن می‌گویم.

این سخن از نیچه را برایشان بازگو کردم: «آنچه مرا نکُشد، هرآینه قوی‌ترم می‌کند.»

هرگز آن شبی را که به‌خاطر ناله‌های رفیقم از خواب بیدار شدم فراموش نمی‌کنم. رفیقم به‌شدت در خواب ناله می‌کرد، و مشخص بود که دارد کابوس می‌بیند. از آنجا که تماشای افرادی که خواب‌های ترسناک می‌بینند و هذیان می‌گویند برایم دشوار است، خواستم آن مرد بیچاره را بیدار کنم. اما ناگهان دستم که مماس با بدنش شده بود و می‌خواست تکانش دهد را عقب کشیدم؛ از کاری که می‌خواستم انجام دهم ترسیدم. در آن لحظه بود که متوجه شدم هیچ خوابی، هرچقدر هم که ترسناک باشد، بدتر و ترسناک‌تر از واقعیتِ اردوگاهی که در آن اسیر بودیم نخواهد بود و من ناخواسته می‌خواستم او را بیدار کنم.