بریده‌هایی از کتاب انسان در جست‌وجوی معنا

شگفت‌انگیزترین تجربه برای یک زندانیِ آزادشده بعد از تحمل آن همه سختی و بازگشت به خانه این حس باشکوه است که دیگر هیچ چیز برای ترسیدن وجود ندارد، مگر خدا.

زندگی یعنی رنج‌بردن و زنده‌ماندن؛ یعنی یافتن معنا در رنج‌هایی که می‌بریم. اگر در زندگی غایتی وجود دارد، پس باید معنایی در رنج‌کشیدن و مُردن وجود داشته باشد؛ اما هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید که آن غایت و معنا چیست. هرکس باید خودش معنای زندگی را پیدا کند و مسئولیت آن را بپذیرد. اگر در این امر موفق شود، با وجود همهٔ تحقیرها باز هم رشد خواهد کرد.

این یکی از اساسی‌ترین تفکرات لوگوتراپی است که هدف انسان افزایش میزان شادمانی و دوری از غم نیست، بلکه باید به دنبال معنایی در زندگی‌اش باشد. به همین دلیل اگر انسان بداند مفهومی در رنج‌هایش نهفته است، با تمام وجود آن را به آغوش خواهد کشید.

خودِ واقعی ساختن به‌هیچ‌وجه هدفی به‌دست‌آوردنی نیست، زیرا هرچه انسان بیشتر برای به‌دست‌آوردنش تلاش کند بیشتر از آن دور خواهد شد.

برای اولین‌بار در زندگی‌ام معنای واقعی این جمله را به‌خوبی دریافتم: «فرشته‌ها در اندیشهٔ ابدیِ یک شکوه بی‌پایان غرق‌اند.»

به جرئت می‌توانم بگویم هیچ‌چیز در دنیا به اندازهٔ دانستن معنای زندگی نمی‌تواند به انسان کمک کند که در بدترین شرایط هم زندگی کند.

«من خدا را در سلول تنگ و تاریکم صدا می‌زدم و او در آزادی جوابم را داد.»

وای بر آن کسی که دیگر نه هدفی و نه دلیل و معنایی در زندگی خود داشته و دلیلی برای ادامهٔ زندگی‌اش پیدا نکند. این‌گونه افراد به سرعت خود را گم کرده و در پاسخ به تمام بحث‌های امیدبخش تنها یک جواب می‌دادند: «انتظاری از زندگی ندارم.» دیگر چه نصیحتی می‌توان به آنها کرد؟

هرچیزی می‌تواند از انسان گرفته شود جز اختیارِ رفتارش تحت هر شرایطی. همیشه تصمیم‌هایی برای گرفته‌شدن وجود دارد. هرروز و هرساعت فرصتی برای تصمیم‌گیری در برابر انسان قرار می‌گیرد و تعیین‌کنندهٔ آن است که آیا انسان تسلیم عوامل سلب‌کنندهٔ آزادیِ درونی و خودِ واقعی خویش خواهد شد یا نه؟

«هرگز هدفتان را فقط موفقیت قرار ندهید - هرچه بیشتر هدفتان رسیدن به موفقیت باشد بیشتر از آن دور خواهید شد. موفقیت‌هایی مانند خوشبختی را نمی‌توان دنبال کرد، بلکه باید آن را به‌وجود آورد؛ خوشبختی اثر جانبیِ تعهد یک انسان به هدفی والاست

فرانکل به این گفتهٔ نیچه علاقهٔ خاصی دارد: «کسی که چرایی برای زندگی‌کردن دارد، از عهدهٔ چگونگی آن برخواهد آمد.»

زندگی در اردوگاه نشان می‌دهد که انسان می‌تواند انتخاب‌هایی داشته باشد. انسان می‌تواند در ذهن مستقل خودش ردپایی از آزادی روحی حتی در شرایط روانی و فیزیکی سخت بیابد.

«بله. انسان به هر شرایطی عادت می‌کند، اما نپرسید چگونه.»

شگفت‌انگیزترین تجربه برای یک زندانیِ آزادشده بعد از تحمل آن همه سختی و بازگشت به خانه این حس باشکوه است که دیگر هیچ چیز برای ترسیدن وجود ندارد، مگر خدا.

مهربانی و لطافت در تمام اقشار پیدا می‌شود، حتی در آن دسته از افرادی که به آسانی مورد اتهام ما قرار می‌گیرند. مرزهای جوامع مختلف با یکدیگر تداخل دارند و ما نباید با تقسیم‌کردن آنها به دو دستهٔ ظالم و مظلوم کار را برای خودمان ساده کنیم.

مانند دوستم که از او پرسیدم درد پایت را چگونه درمان کردی و او پاسخ داد: «با گریه از بدنم خارجش کردم.»

«عواطفِ درحال رنج به محض اینکه تصویر دقیق و روشنی از آنها ترسیم شود، از رنج‌کشیدن باز می‌ایستند.»

«زندگی مانند رفتن به دندانپزشکی است. همیشه انتظار چیزهای بدتر را دارید، درحالی‌که سختی‌ها به پایان رسیده‌اند.»

اگر معنایی در زندگی وجود دارد پس باید معنایی هم در رنج باشد، رنج همانند مرگ و سرنوشت قسمت جدانشدنی زندگی است. بدون مرگ و رنج زندگی انسان کامل نمی‌شود. بشر سرنوشت خود را با تمام درد و رنجش می‌پذیرد، حتی در بدترین شرایط فرصتی دوچندان به خود می‌دهد تا معنای عمیق‌تری به زندگی‌اش ببخشد. او می‌تواند شجاع، باوقار و متواضع باقی بماند یا می‌تواند برای حفظ عزت‌نفسش تمام صفات خوب خود را کنار گذاشته و به پست‌ترین چیز تبدیل شود. در این مرحله از زندگی انسان باید تصمیم بگیرد کدام روش را برای پذیرش سرنوشت خویش انتخاب کند. این انتخاب نشان‌گر آن است که آیا فرد ارزش تحمل رنج‌هایی که کشیده را داشته است یا خیر.

داستایوفسکی می‌گوید: «تنها یک چیز است که از آن می‌ترسم، این‌که ارزش رنج‌هایم را نداشته باشم.