بریده‌هایی از کتاب اصل گرایی

تام استافورد، نوش‌داروی ساده‌ای را برای اثر برخورداری توضیح می‌دهد. به‌جای پرسیدن، «چقدر برای فلان چیز ارزش قائلم؟» بهتر است بپرسیم: «اگه صاحب فلان چیز نبودم، برای به دست آوردنش چقدر هزینه می‌کردم؟» برای فرصت‌ها و تعهدها هم می‌توانیم همین کار را بکنیم. نپرسید: «اگه این فرصتو از دست بدم، چه احساسی بهم دست می‌ده؟» بلکه بپرسید: «اگه این فرصتو نداشتم، برای به دست آوردنش حاضر بودم چه چیزهایی رو قربانی کنم؟» به همین ترتیب، می‌توانیم بپرسیم: «اگه درگیر این پروژه نبودم، چقدر برای ورود به اون تلاش می‌کردم؟»

اصل‌گرایی یعنی خلق سیستمی برای رسیدگی به کمد زندگی‌مان.

این روش قاعدهٔ ۹۰ درصد نام دارد و تقریباً در هر تصمیم یا وضع دشواری قابل اعمال است. وقتی گزینه‌ای را ارزیابی می‌کنید، دربارهٔ مهم‌ترین معیار برای آن تصمیم فکر کنید و سپس به‌سادگی به آن گزینه نمره‌ای میان صفر و ۱۰۰ بدهید. اگر به آن گزینه نمرهٔ کمتر از ۹۰ درصد بدهید، خودبه‌خود رتبهٔ آن را به صفر تغییر بدهید و به‌سادگی ردش کنید. به این ترتیب، دیگر دچار دودلی یا از آن بدتر، برای ۶۰ یا ۷۰ درصدی‌ها سردرگم نمی‌شوید.

اصل‌گرایی یعنی یاد بگیریم کارهای کمتری انجام دهیم، ولی بهتر انجام‌شان دهیم تا بتوانیم در هر لحظهٔ گران‌بها از زندگی‌مان به بالاترین بازدهی ممکن برسیم.

خبری خوب برای جغدهای شب‌زنده‌دار و خروس‌های سحرخیزی که در میان‌مان هستند: علم نشان می‌دهد حتی چرت زدن هم خلاقیت را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال، مقاله‌ای در کتاب مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم حاکی از این است که حتی یک چرخهٔ چشم به هم زدن سریع یکپارچه‌سازی اطلاعات ناپیوسته را تسریع می‌کند. به عبارت دیگر، حتی اگر مدتی کوتاه به خواب عمیق فرو برویم، انواع ارتباطات جدید ایجاد می‌شوند که به کاوش بهتر جهان‌مان کمک می‌کنند.

به قول معروف، کم‌رنگ‌ترین جوهرها از قوی‌ترین حافظه‌ها ماندگارتر است.

داده‌ایم. روان‌شناسان این وضعیت را «خستگی تصمیم‌گیری» می‌نامند: هرچه مجبور به گرفتن تصمیم‌های بیشتری باشیم، کیفیت تصمیم‌هایمان بدتر می‌شود.

راه و رسم اصل‌گرایی یعنی با نقشهٔ قبلی زندگی کنیم، نه از روی غفلت. اصل‌گرا، به‌جای انتخاب‌های منفعلانه، آگاهانه چند کار حیاتی را در میان انبوه کارهای بی‌اهمیت انتخاب می‌کند و کارهای غیرضروری را کنار می‌گذارد و بعد موانع را برمی‌دارد تا کارهای ضروری مسیری مشخص و هموار داشته باشند. به عبارت دیگر، اصل‌گرایی رویکردی منضبط و نظام‌مند در تشخیص کارهایی است که بیشترین اثربخشی را در آن‌ها داریم و سپس اجرای تقریباً بی‌دردسر آن کارها. راه و رسم اصل‌گرایی به کنترل انتخاب‌های خودمان ختم می‌شود.

یکی از تناقض‌های اصل‌گرایی آن است که اصل‌گرایان، نسبت به همتایان فرع‌گرایشان، واقعاً گزینه‌های بیشتری را بررسی می‌کنند. فرع‌گرایان تقریباً از همه‌چیز هیجان‌زده می‌شوند و بنابراین به همه‌چیز واکنش نشان می‌دهند. ولی فرع‌گرایان چنان به دنبال کردن همهٔ فرصت‌ها و ایده‌ها مشغول‌اند که در عمل ایده‌های کمتری را بررسی می‌کنند. از سوی دیگر، در راه و رسم اصل‌گرایی، پیش از انجام هر کاری، مجموعهٔ گسترده‌ای از گزینه‌ها بررسی و ارزیابی می‌شوند. چون اصل‌گرایان فقط معدود ایده‌ها یا فعالیت‌های حیاتی را برعهده می‌گیرند و با «تمام قوا» آن را انجام می‌دهند، ابتدا گزینه‌های بیشتری را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند در ادامه گزینهٔ درستی را انتخاب می‌کنند.

اگر ندانیم واقعاً می‌خواهیم به چه هدفی برسیم، کل فرآیند تغییر دل‌بخواهی خواهد بود. پس از خودتان بپرسید: «از کجا می‌فهمم به هدفم رسیده‌ام؟»

پیتر دراکر می‌گوید: «افراد به دلیل «نه» گفتن تأثیرگذارند، به دلیل گفتن «این کار به درد من نمی‌خورد» است که تأثیرگذارند».

بسیاری از افراد توانمند نمی‌توانند اثربخشی‌شان را در انجام کارها افزایش دهند، زیرا نمی‌توانند از این باور دست بکشند که همه چیز مهم است. ولی اصل‌گرا یاد گرفته است تفاوت میان چیز مهم و سایر چیزها را تشخیص دهد.

هر چقدر هم که خودتان را پرمشغله بدانید، در طول روز کاری‌تان می‌توانید زمان و فضایی را برای فکر کردن به دست بیاورید. برای مثال، جف واینر، مدیرعامل لینکدین، هر روز در تقویمش تا دو ساعت فضای خالی می‌گنجاند. او این فضای خالی را به فواصل سی‌دقیقه‌ای تقسیم می‌کند، ولی برای‌شان برنامه‌ریزی نمی‌کند. این روش ساده را زمانی فرا گرفته بود که جلسات پی‌درپی برای رسیدگی به اوضاع اطرافش وقت چندانی برایش نگذاشته بود.

هرچه اوضاع سریع‌تر و شلوغ‌تر شود به گنجاندن زمانی در برنامه‌مان برای فکر کردن، نیازمان بیشتر می‌شود. و هرچه اوضاع به‌هم‌ریخته‌تر شود، بیشتر نیاز داریم فضایی آرام را برای تعمق ایجاد کنیم تا بتوانیم در آن به تمرکز واقعی برسیم.

وقتی می‌گویم تمرکز، منظورم صرفاً این نیست که سؤال یا احتمالی را انتخاب و با وسواس درباره‌اش فکر کنیم. منظور خلق فضایی برای بررسی یک‌صد سؤال و احتمال است.

پیش از آنکه بتوانید ارزیابی کنید چه چیزهایی ضروری‌اند و چه چیزهایی نه، ابتدا باید گزینه‌های‌تان را بررسی کنید. فرع‌گرایان خودبه‌خود به جدیدترین ایده‌ها واکنش نشان می‌دهند، سراغ آخرین فرصت‌ها می‌روند یا به آخرین ایمیل پاسخ می‌دهند، اصل‌گرایان ایجاد فضایی برای اکتشاف و تعمق را ترجیح می‌دهند.

برای اینکه بتوانیم معدود چیزهای حیاتی را از میان انبوه چیزهای کم‌اهمیت تشخیص دهیم، به فضایی برای فرار کردن از مشغله‌ها نیاز داریم. متأسفانه، در این عصر کمبود زمان، این فضا را نه از روی غفلت، بلکه فقط آگاهانه به دست می‌آوریم.

پیوسته درنگ کنیم و بپرسیم: «دارم روی فعالیت‌های درستی سرمایه‌گذاری می‌کنم یا نه؟» در جهان آن‌قدر فعالیت و فرصت هست که برای‌شان وقت و منابع کافی نداریم. و بسیاری از این فعالیت‌ها و فرصت‌ها شاید خوب یا حتی بسیار خوب باشند، ولی واقعیت این است که بیشترشان بی‌اهمیت و تعداد انگشت‌شماری حیاتی‌اند. راه و رسم اصل‌گرایی یادگیری تشخیص تفاوت بین گزینه‌هاست، یعنی یاد بگیریم همهٔ گزینه‌ها را پالایش کنیم و فقط آن‌هایی را انتخاب کنیم که واقعاً ضروری‌اند.

اگر نمی‌توانست در جلساتی که در تقویمش ثبت کرده بود، اثربخش باشد، در آن‌ها شرکت نمی‌کرد. به من توضیح داد که: «فقط صِرف دعوت شدن به یک جلسه دلیل خوبی برای حضور در آن نیست». در ابتدا خودخواهانه به نظر می‌آمد. ولی با گزینشی عمل کردن، برای خودش فضا خرید و در این فضا به آزادی خلاقانه رسید. می‌توانست تلاش‌هایش را هر بار روی یک پروژه متمرکز کند. می‌توانست برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام دهد. می‌توانست موانع را پیش‌بینی کند و آن‌ها را از سر راه بردارد. به‌جای اینکه بیهوده برای انجام هر کاری تلاش کند، می‌توانست کارهای باارزش را به‌درستی انجام دهد.

اصل‌گرایی نظمی است که همیشه وقتی قرار است دربارهٔ بله گفتن یا مؤدبانه نه گفتن تصمیم بگیریم، از آن استفاده می‌کنیم. روشی است برای انجام موازنه‌های سخت میان انبوه چیزهای خوب و معدود چیزهای واقعاً عالی.