بریده‌هایی از کتاب ترفندهای شیطان

بعضی از مردم درباره خدا بدون علم حرف می‌زنند و بر آن اصرار می‌ورزند و طبق آن نظر، اشتباه عمل می‌کنند و در حقیقت این گونه اشخاص به اغوای شیطان متمایل می‌شوند و در اعتقاد و عمل از او پیروی می‌کنند. ابواب باطل و راه‌هایی که انسان بدون علم، آنها را حق می‌پندارد، مختلف است و بر هر باب شیطانی از قبیل ابلیس و ذریه‌اش انسان‌ها را به‌سوی آن دعوت می‌کنند که شاید به همین منظور عبارت «کل شیطان» آمده است.

بدون شک اخباری که به انسان می‌رسد بر روی فکر و توان انسان تأثیرگذار است. حال اگر این اخبار منفی و بر ضد انسان باشد افراد ضعیف الایمان را مضطرب و ناتوان می‌سازد. شیطان با علم به این مطلب در بسیاری از موارد از جمله در داستان بدر صغری که ابوسفیان شخصی را به مدینه فرستاده‌بود که با جعل شایعات ترس و نگرانی را در بین مردم مسلمان گسترش دهد و آنان را از شرکت در جنگ و رفتن به بدر باز دارد.

گفت: من به داوری پیامبر شما راضی‌ام؛ ولی مرد منافق یکی از بزرگان یهود به نام کعب بن اشرف را انتخاب کرد زیرا می‌دانست که می‌تواند با هدیه نظر او را به‌سوی خود جلب کند. بنابراین شیطان در ذهن و دل کسانی که معیارشان جلب منفعت است در زمان اختلاف انسان را چنان وسوسه می‌کند که تن به داوری حاکم حق، ندهد و با وسوسه شیطان، داوری را نزد طاغوت ببرد.

امام باقر (ع) روایت شده که همین که سلیمان از دنیا رفت ابلیس سحر را درست کرد، آن را در طوماری پیچید و بر پشت آن طومار نوشت: این آن علمی است که آصف بن برخیا برای سلطنت سلیمان‌بن‌داود نوشته و این از ذخایر گنجینه‌های علم است، هر کس چنین و چنان بخواهد باید چنین و چنان بکند، آن‌گاه آن طومار را در زیر تخت سلیمان دفن کرد و مردم را به یافتن آن راهنمایی کرده، مردم پس از یافتن آن گفتند عجب این که سلیمان بر همهٔ ما قدرت داشت به خاطر داشتن چنین سحری بوده است. ولی مؤمنین گفتند: نه سلطنت سلیمان از ناحیه خدا بوده و سلیمان بنده و پیامبر خداوند بوده است.

بنابراین، زینت‌دادن اعمال زشت توسط شیطان متوقف نمی‌شود و حتی هنگام به بن‌بست رسیدن نیز تکرار اعمال زشت را، راه نجات نشان می‌دهد و انسان را از تضرّع‌کردن به درگاه خداوند سبحان باز می‌دارد. «پروردگارا، باطلی را که [شیطان] برای ما می‌آراید به ما بشناسان و چون آن را به ما شناساندی ما را از آن نگهدار».

در اینجا نقش شیطان به عنوان تحریک‌کنندهٔ آنان مشخص می‌شود. شیطان برای جبهه حق، کار تبلیغاتی می‌کند و در مرحله آغاز مبارزه به آنان روحیه می‌دهد ولی در مرحله برخورد، هنگام دیدن امدادهای الهی آنان را رها کرده، عقب نشینی می‌کنند. امیرالمؤمنین (ع) هنگامی که از کنار کشتگان خوارج می‌گذشت فرمود: «بدا به حال شما! آنکه شما را فریب داد و به شما زیان رساند. پرسیدند چه کسی آنان را فریب داد؟ امیرالمؤمنین (ع) فرمود: شیطان گمراه کننده».

در اینجا نقش شیطان به عنوان تحریک‌کنندهٔ آنان مشخص می‌شود. شیطان برای جبهه حق، کار تبلیغاتی می‌کند و در مرحله آغاز مبارزه به آنان روحیه می‌دهد ولی در مرحله برخورد، هنگام دیدن امدادهای الهی آنان را رها کرده، عقب نشینی می‌کنند. امیرالمؤمنین (ع) هنگامی که از کنار کشتگان خوارج می‌گذشت فرمود: «بدا به حال شما! آنکه شما را فریب داد و به شما زیان رساند. پرسیدند چه کسی آنان را فریب داد؟

شیطان در جنگ بدر، به صورت سراقه بن مالک (از سر شناسان قبیله بنی کنانه) درآمد وی مشرکان را تشویق و ترغیب می‌کرد و به آنان وعدهٔ همراهی و پیروزی می‌داد، اما با حضور فرشتگان در آستانه پیروزی سپاه اسلام، پا به فرار گذارد. پس از شکست کفار، در مکه به او می‌گفتند: تو سبب شکست ما شدی! و او قسم می‌خورد که حتی از مکه بیرون نیامده است. پس معلوم شد که شیطان در قیافهٔ سراقه به آنان وعدهٔ پیروزی داده، سپس فرار کرده است.

تمام انسان‌ها، فطرتاً دارای حسّ پرستش هستند و به شواهد تاریخی، تمام اقوام هر کدام به نوعی پرستش‌گر بوده‌اند. فلسفه فرستادن پیامبران، جهت‌دادن به این حسّ پرستش است تا به سمت غیر الهی نروند. شیطان، با علم به این مطلب برای قوم سبا سجده و پرستش آفتاب را به گونه‌ای آراسته‌بوده، که آن را پاسخی مناسب برای حسّ پرستش خود می‌دیدند. در مواردی که خود مردم به هر دلیل انحرافی دارند شیطان شیوه تزئین‌کردن انحرافات را به‌کار می‌برد تا آنان از آن کار و راه اشتباه باز نگردند و به تصریح این آیه از راه راست باز داشته‌شده و هیچ‌گاه هدایت نشوند.

ب) رصد همه جانبهٔ انسان توسط شیطان نکتهٔ بسیار ظریفی که در این آیه است عبارت: «إِنَّهُ یَرَاکمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ» است که می‌طلبد در آن دقّت مضاعف شود. تا هدف یا اهداف خداوند دریابیم؛ آن‌جا که می‌فرماید: شیطان و گروهش را از جایی که نمی‌بینید، شما را می‌بینند.

لباسشان را از ایشان برکند، تا عورت‌هایشان را بر آنان نمایان کند؛ «إِنَّهُ یَرَاکمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ»؛ در حقیقت، او و قبیله‌اش، شما را از آنجا که آن‌ها را نمی‌بینید، می‌بینند. «إِنَّا جَعَلْنَا الشَّیَاطِینَ أَوْلِیَاء لِلَّذِینَ لاَ یُؤْمِنُونَ»؛ ما شیاطین را دوستان کسانی قرار دادیم که ایمان نمی‌آورند.

انتخاب با بنی‌آدم. ولی افسوس که در جامعه بسیارند کسانی که لباسی را که برای حفظ کرامت انسان است، به شکلی در آورده‌اند که عامل سقوط کرامت و ارزش‌های والای انسانیّت است و نیز افرادی با انتخاب رنگ و شکل و آرم‌هایی عملاً لباس خود را به عنوان نماد شیطان‌پرستی درآورده‌اند که در فصل شیطان پرستی به آن پرداخته خواهد شد. بنابراین، درآوردن لباس حیا و پاکی، با پوشاندن لباس هوس و فخرفروشی، پانزدهمین صفحه از کارنامهٔ شیطان است.

انسان‌ها باید با توجهی مکرّر به آخرت، بر غرایز نفسانی خویش فائق آیند. بنابراین می‌توان سعی در بی‌توجه‌کردن انسان‌ها به آخرت و روز حساب را چهاردهمین صفحه از کارنامهٔ شیطان بدانیم.

اگر فریب شیطان را خوردید: اول، نزد پروردگار اقرار کنید که با این گناه به خودمان ظلم کردیم؛ دوم، این که از خدا طلب بخشش کنیم؛ سوم، اینکه به رحمت خداوند امید داشته‌باشیم؛ چهارم، اینکه خود را خسران زده و بدهکار بدانیم نه توجیه‌گر و در نهایت طلبکار. نخستین خواستهٔ بشر از خدا، تقاضای عفو و رحمت بود و نخستین خواستهٔ شیطان درخواست مهلت برای دورکردن انسان‌ها از رحمت خدا، پس باید به گوش بود که پاسخ‌دادن به دعوت شیطان ظلم به خویش و افتادن در گروه خاسرین، یعنی محرومین از رحمت پروردگار است.

فرشتگان همه سجده کردند مگر ابلیس که حسادت او را فرا گرفت. پس شیطان نسبت به آدم و بنی‌آدم حسود است و با دشمنی‌کردن با او حس حسادتش را تسکین می‌دهد و چون حسادت با حسودی‌کردن درمان نمی‌شود این دشمنی تا آخر ادامه دارد. پس انسان باید در این که شیطان دشمن اوست تردید نکند.

هر موجود مختار اگر ملاک برتری را غیر از تقوا فرض کند بر هر چه دارد نسبت به دیگران فخر فروشی کرده، عاقبت در جبهه مقابل و دشمنی با او در می‌آید و شیطان نیز از این قائده مستثنی نبوده است.

با توجه به خطبه ۱۹۲ نهج البلاغه امیرالمؤمنین، سه دلیل برای عداوت شیطان با بنی‌آدم قابل ذکر است: علت اول: نژاد پرستی (فخر فروشی، تعصب و غرور پیداکردن)؛ امام علی (ع) در تبیین دشمنی شیطان می‌فرماید: «شیطان بر آدم به جهت خلقت او از خاک، فخر فروخت و با تکیه به اصل خود که از آتش است دچار تعصب و غرور شد». کم نیستند در جهان امروز کسانی که به علت برتر دانستن نژاد خود بی‌رحمانه با نژادهای دیگر دشمنی می‌کنند و چون شیطان در این عداوت خود تعصب می‌ورزند.

سؤال این است که بالاخره علت اصلی فریب خوردن آدم و حوا چه بود؟ یا اصلی‌ترین دلیل آن کدام است؟ حضرت آدم و همسرش در آغاز به ابلیس اعتمادی نداشتند و شیطان برای جلب اعتماد سوگندخورد و بر آن تأکید کرد. امام رضا (ع) در این خصوص فرموده است: «آدم و حوّا تا آن زمان سوگند دروغ به خدا را نشنیده بودند و به همین دلیل به او اعتماد کردند و از آن شجره خوردند. البته این عمل قبل از نبوّت حضرت آدم بوده و نهی تحریمی و گناه کبیره‌ای که مستحقّ آتش باشد نبوده است». بنابراین اوّلین سوگند دروغ، از شیطان بوده است. لذا در جامعه‌ای که در آن دروغ‌گفتن و قسم‌دروغ گفتن رایج است، جامعهٔ شیطانی است که همه در لباس خیرخواهی در صدد فریب یکدیگرند درحالی‌که خود را تابع خداوند نه تابع شیطان می‌دانند.

مطلب ظریفی بین قسمت اول آیه «وسوسه شیطان» و آخر آیه «وعده‌های شیطان» وجود دارد؛ که شیطان هدفش برهنه‌کردن عورت آدم و حوا بود، زیرا که کلمهٔ «سوات» به معنای عضوی است که آدمی از برهنه‌کردن و اظهار آن شرم دارد. بنابراین بهترین راه بی‌حیاکردن و شکستن مقام و کرامت و هویّت یک انسان، تبلیغ و ایجاد فرهنگ برهنگی است که در دنیای امروزی با وسوسه‌های تبلیغاتی و وعده مترقّی‌شدن و مد روزشدن در حال گسترش است!

امام صادق (ع) می‌فرماید: بهشت آدم، یکی از باغ‌های دنیا بوده‌است؛ زیرا در بهشت موعود امر و نهی و تکلیف وجود ندارد. ۲- امام رضا (ع) می‌فرماید: چون درختان بهشتی میوه‌های متنوّعی می‌دهند تمام انواع را شامل می‌شود. با توجه به این‌که موارد حلال و مجاز بسیار بیش از موارد حرام و غیر مجاز است برای آنکه بر اثر استفاده از موارد غیر مجاز به خویش ستم نکنیم شایسته است همیشه موارد ممنوعه را مد نظر قرار داده، در استفاده از غذاها و لذّت‌ها بی‌برنامه نبوده و دارای رژیم باشیم.!