بریده‌هایی از کتاب سیروسلوک، منزل سوم؛ تقوا

واژهٔ تقوا، معنایی جز تقیّد به ظواهر شرع و رعایت آداب شرع مقدّس و مراعات ادب حضور در محضر پروردگار متعال ندارد؛ پس، اساس عرفان و سیروسلوک، همان رعایت تقواست.

می‌توان گفت: اساس عرفان، رعایت دائمی ادب حضور در محضر خداوند متعال است. رعایت ادب حضور نیز در اوّلین و ابتدایی‌ترین مرتبه، جز با اجتناب همیشگی از گناه و معصیت و به جا آوردن کامل واجبات، بلکه مستحبّات، محقّق نخواهد شد.

همچنین امام صادق (ع) در روایتی، افراد کم‌تجربه را که به رأی و نظر خود متّکی هستند و از مشورت دیگران بهره نمی‌گیرند، از ریاست و حکومت بر حذر می‌دارند:

وظیفهٔ اصلی و اوّلیّهٔ حکومت اسلامی، تأمین رفاه مادی و زمینه‌سازی برای ایجاد آسایش و آرامش در زندگی ملّت است

فعّالیت سالک باید دو بعدی باشد؛ در یک بعد، به عباداتی نظیر نماز، روزه، انس با قرآن، شب‌زنده‌داری و سایر عبادات بپردازد و در بعد دیگر، باید به اندازهٔ کافی در راستای تحصیل یک زندگی مطلوب و رفاهی تلاش نماید و بخشی از اوقات شبانه‌روز خود را به صورت متعارف، صرف رسیدگی به همسر و خانواده نماید.

تأثیر گناه در پدیدآمدن قبض و بسط روحی گناه، موجب پدید آمدن حالت قبض برای سالک می‌شود؛ یعنی سالک پس از ارتکاب معصیت، حالتی پیدا می‌کند که توفیق عبادت، نماز شب و ارتباط با خدای تعالی از وی سلب شده، در آن حالت، به صورت موقّت یا دائم، از حرکت خود به سوی حق تعالی باز می‌ایستد.

اثر ارزشمند دیگری که تقوا دارد، این است که انسان در اثر تقوا، می‌تواند حق را بشناسد و از باطل تمیز دهد. چشم و گوش آدمی در پرتو رعایت تقوا بصیرت می‌یابد و دل او نورانی می‌گردد و در بن‌بست‌ها که عقل او کارایی ندارد، به واسطهٔ الهام از جانب خداوند متعال مسیر درست را انتخاب کرده و می‌پیماید.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «أَتْقَی النَّاسِ مَنْ قَالَ الْحَقَ فِیمَا لَهُ وَ عَلَیهِ» پس، باتقواترینِ افراد آن است که حق‌گو، حق‌طلب و حق‌پسند باشد، هرچند این حق‌مداری به زیان وی تمام گردد.

امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌فرمایند: اگر کسی عیوب دیگران را دنبال کند و از مردم عیب‌جویی نماید، خداوند متعال نیز از وی عیب‌جویی خواهد کرد و در این صورت او را مفتضح می‌کند.

امیرالمؤمنین (ع) در عهدنامهٔ مالک اشتر، خطاب به او و همهٔ زمام‌داران می‌نویسند: وزیرانی برای خودت انتخاب کن که بیش از همه سخن حق را به تو بگویند، هرچند آن سخن برای تو تلخ و پذیرش آن سخت باشد.