بریده‌هایی از کتاب سقوط

آدم‌ها خوشبختی و موفقیت‌هایی را که نصیب‌تان می‌شود به شما نمی‌بخشند مگر این‌که آن‌ها را هم سهیم کنید.

آدم‌هایی هستند که اعتقاد مذهبی‌شان بر این پایه است که همهٔ توهین‌ها و آزارها را ببخشند و به‌راستی همین کار را هم می‌کنند، ولی هرگز از یاد نمی‌برند. اما من از آن قماش آدم‌ها نبودم که توهین‌ها را ببخشم، ولی سرانجام همیشه آن‌ها را فراموش می‌کردم

بین خودمان بماند، خدمت‌کردن با چهرهٔ خندان، به‌طور پرهیزناپذیری برای هر کسی خوشایند است. اما نباید برده‌داری را تأیید کنیم. کسی که نمی‌تواند از خدمت برده‌ها چشم بپوشد، بهتر نیست آن‌ها را انسان‌هایی آزاد بنامد؟ اول به‌خاطر مسایل اخلاقی و دوم برای پرهیز از نومیدکردن‌شان. ما جبران‌کردن خدمات‌شان را به این‌طرز به آن‌ها مدیونیم، این‌طور نیست؟ با این روش آن‌ها همیشه لبخند به‌لب خواهند داشت و ما هم آسودگی وجدان‌مان را حفظ خواهیم کرد.

دربارهٔ مردی با من حرف زدند که دوستش زندانی شده بود و او هر شب برای همدلی و ابراز همدردی با او که رفاه و آسایشش را گرفته بودند، در اتاقش روی زمین می‌خوابید؛ چه کسی، چه کسی آقای عزیز، به‌خاطر ما روی زمین خواهد خوابید؟

ما بچه‌های نیمهٔ قرن نیازی به توضیح و تفسیر نداریم تا پی ببریم این اردوگاه‌ها چه‌گونه جاهایی بوده‌اند. صدوپنجاه سال پیش فکر و ذکر مردم جنگل‌ها و دریاچه‌ها و دل‌سوزاندن به‌حال آن‌ها بود. امروزه ما دربارهٔ زندان‌ها غزل می‌سراییم.

بی‌تفاوتی که آن‌همه در من جا خوش کرده بود دیگر سد و مانعی سرراهش نمی‌یافت و بر انبوه‌بودن تاروپود خود می‌افزود. از تأثر و هیجان دیگر خبری نبود! خلق‌وخویی بی‌اعتنا داشتم، یا به‌کلی بی‌خلق‌وخو. ریه‌های مبتلا به سل با خشک‌شدن شفا می‌یابند و دارندهٔ خوشبخت‌شان را رفته‌رفته خفه می‌کنند. من هم به‌همین‌ترتیب با مداواشدن به‌آرامی می‌مردم.