بریده‌هایی از کتاب اعتقاد بدون تعصب

در حال حاضر، مهاجرین مسلمان در اروپا چالش اخلاقی عمیقی برای کشورهای دموکراتیک اروپایی ایجاد کرده‌اند: آیا دولت دموکراتیک لیبرال می‌تواند قتل ناموسی زنانی را که گفته می‌شود آبروی خانواده را برده‌اند، ببخشد؟ یا آیا می‌تواند ختنه زنان را نادیده بگیرد؟ در مورد ازدواج دختران کم‌سن‌وسال، چند همسری یا مانند آن چطور؟ اگر شوهران آنها مدعی شوند حق دارند گهگاه برای تنبیه همسرشان او را کتک بزنند

ژان پل سارتر می‌گفت، «انسان محکوم به آزادی است.» این جمله در مقام یک دیدگاه کلی انسان‌شناختی، شاید تا حدی قابل تردید به نظر برسد، اما در مقام توصیفی از انسان مدرن، تا حد چشمگیری درست است.

می‌توان بی‌اغراق گفت، مدرنیته از ازدیاد آگاهی رنج می‌برد.

اعتقادات، اندیشه‌ها و ارزش‌ها ممکن است در مکان‌ها و زمان‌های مختلف پیدا شوند. اما صرفا پدیده‌هایی گذرا هستند مگر اینکه در نهادها متجلی شوند. فقط در آن صورت است که آنها می‌توانند در آگاهی درونی شوند و در نتیجه از نسلی به نسلی دیگر منتقل گردند.

نسبی‌گرایان افراطی معتقدند گریز از تعصباتی که جایگاه تاریخی و اجتماعی فرد در او ایجاد می‌کنند نه فقط سخت بلکه ناممکن و در نهایت حتی نامطلوب است. چیزی به نام حقیقت عینی وجود ندارد. در واقع، هیچ واقعیت مسلّمِ قابل اثباتِ عینی وجود ندارد. «روایات» مختلفی وجود دارند که همه به یک اندازه معتبر هستند.

از نگاه نسبی‌گرا، هیچ نظام اخلاقی معتبر واحدی در جهان وجود ندارد، بلکه همه یا تقریبا همه فرهنگ‌های بشری ارزش‌ها و رفتارهایی اخلاقی دارند که می‌توان علاوه بر سنت اخلاقی خود، آنها را نیز با روی باز پذیرفت. البته این نوع نسبی‌گرایی همواره استثناهای خاص خودش را دارد ــ فرهنگ‌هایی که مثلاً قربانی‌کردن افراد یا بردگی یا رفتار با زنان را به عنوان موجوداتی پست‌تر مشروع می‌دانند، منابع ارزشمندی برای اخلاق تلقی نمی‌شوند.

تکثرگرایان دیر یا زود باید با این حقیقت روبه‌رو شوند که بعضی از «دیگران» آنقدر غیرمعقول یا زننده هستند که نمی‌توان آنها را حامل حقیقت دانست ــ و پذیرش این موضوع ممکن است آنها را گرفتار نوعی انکار نیهیلیستی امکان رسیدن به حقیقت کند یا در واکنش، آنها را به سوی انحصارگرایان سوق دهد.

سپس جنبش فمینیستی شکل گرفت و ناگهان کل این حوزه روابط زن و مرد نهادزدایی شد. دیگر حکم «خانم‌ها مقدمند» ، بدون فکر اجرا نمی‌شد. مردان اکنون باید زن همراهشان را ارزیابی و سپس تصمیم می‌گرفتند که باید در قبال او چه کار کنند ــ آیا باید در را برای او نگه دارند (و شاید در ازای این رفتار آقامنشانه محبت او را جلب کنند و شاید هم با یک جمله عتاب‌آمیز مواجه شوند که «متشکرم، اما من فلج نیستم») یا در یک موضع برابری‌طلبانه محکم، اول خودشان از در عبور کنند (که تبعاتی به همان اندازه نامطمئن دارد) .

در اروپا بود که اندیشه‌های آزادی و کرامت انسانی اولین بار نهادینه شدند

(استبداد خیرخواه قرن هجدهم را مشکل بتوان امروزه احیا کرد. مستبدان، به‌ندرت خیرخواه هستند؛ و در مقابل احتمال اینکه خیرخواهی در شرایط دموکراتیک نهادیه شود، بیشتر است