بریده‌هایی از کتاب سیروسلوک؛ منزل دوّم: توبه

کسی که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته کند. پس خداوند بدی‌هایشان را به نیکی‌ها تبدیل می‌کند.

خداوند منّان، برای بندهٔ گنه‌کارش دو توبه دارد، یعنی گنه‌کار یک مرتبه و خداوند دو مرتبه توبه می‌نماید. اوّلین توبهٔ خداوند سبحان وقتی واقع می‌شود که توفیق توبه را به بندهٔ خویش عطا می‌فرماید و توبهٔ دوّم هنگام پذیرش توبهٔ بنده از سوی حق‌تعالی صورت می‌پذیرد. تا که از جانب معشوقه نباشد کششی کوشش عاشق بی‌چاره به جایی نرسد تا وقتی توفیق و هدایت از جانب خداوند مهربان نباشد، بندهٔ گنه‌کار نمی‌تواند خدا، خدا، بگوید و باز گردد و توبه کند

سالک الی‌الله قبل از هر چیز باید بداند که خداوند سبحان، معلّمِ اخلاق انسان است. اوست که باید توفیق پیمودن مسیر را به آدمی عطا فرماید؛ پس توفیق الهی را ضمیمهٔ همّت خویش کند و با تلاش وافر و با صبر و استقامت، حرکت به سوی پروردگار خویش را ادامه دهد. "وَ لَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیکمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکی مِنْکمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لکنَّ اللَّهَ یزَکی مَنْ یشاءًُ" و اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود، هرگز احدی از شما پاک نمی‌شد؛ ولی خداوند هر که را بخواهد تزکیه می‌کند.

پیغمبراکرم (ص) در دل شب صورت مبارک خویش را روی خاک می‌گذاشتند و گریه می‌کردند و مرتّب می‌گفتند: «اللّهمّ وَ لَا تَکلْنِی إِلَی نَفْسِی طَرْفَةَ عَینٍ أَبَدا» خدایا مرا به اندازهٔ یک چشم بر هم زدن به خودم واگذار مکن.

رکن اساسی سیر و سلوک، «تقید به ظواهر شرع» است. سالک باید واجبات را به صورت دقیق به جا آورد، محرّمات را ترک نماید، و از انجام اعمال مکروه در حدّ امکان، دوری گزیند و در به‌جا آرودن مستحبّات نیز به‌قدر نشاط و به‌اندازه‌ای که برای سایر امور زندگی نظیر تحصیل و شغل او ضرر نداشته باشد، همّت ورزد. پایبندی به این دستورالعمل، از ابتدا تا آخرین مراحل و مراتب سیر و سلوک، لازم و ضروری است و تخطّی از آن، تحت هیچ شرایطی جایز نمی‌باشد.

می‌شود پردهٔ جسمم پر کاهی گاهی دیده‌ام هر دو جهان را به نگاهی گاهی وادی عشق بسی دور و دراز است ولی طی شود جادهٔ صد ساله به آهی گاهی در طلب کوش و مده دامن امید زدست دولتی هست که یابی سر راهی گاهی

معنای توبه توبه، یعنی بازگشت از هرچه غیر خدا است، به سوی خدای سبحان؛ توبه یعنی شرمندگی در مقابل خداوند؛ توبه یعنی اینکه انسان دریابد به موجودی غیر از خدای مهربان توجّه کرده، یا با امر خداوند متعال مخالفت کرده است و از پروردگار خویش عذرخواهی کند. توبه یعنی بازگشت گناه‌کار و پشیمانی از قصور و تقصیر، یعنی بازگشت از نفس امّاره و صفات رذیله به‌سوی رحمت خدای متعال؛ توبه یعنی بازگشت از هوی و هوس و از هر وسوسه‌ای، به سوی پروردگار مهربان. و بالأخره توبه یعنی رهایی از زیر پرچم طاغوت مخصوصاً شیاطین جنّی و انسی و رفتن به زیر پرچم الله تبارک و تعالی و سپردن خویش به حق‌تعالی.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «ابلیس به خدای عزّوجل عرضه داشت: به عزّتت سوگند که تا هستم، نسل آدم را مادام که جان در بدن دارند، گمراه می‌کنم. خدای عزّوجل فرمود: به عزّتم سوگند که همواره آنان را مادام که از من مغفرت بخواهند، می‌آمرزم»

«عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید».

خداوند متعال از سر رحمت، لطف و مهربانی خویش، اشتیاق فراوانی نسبت به بازگشت و توبهٔ بندگان دارد. از این رو در قرآن کریم برای توبه، بالاترینِ تشویق‌ها را به کار می‌گیرد و مکرّراً بندگان را به سمت خویش فرا می‌خواند و آنان را به پیوستن به رحمت بی‌منتهای الهی ترغیب می‌نماید. پروردگار عالم، علاوه بر اینکه با بندگان خود عهد کرده که گناهان توبه‌کننده را بیامرزد و او را به محض بازگشت، مورد عفو خویش قرار دهد، به کسی که توبهٔ واقعی نماید، یا تصمیم آن را داشته باشد، سلام و درود می‌فرستد: "وَ إِذا جاءَک الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیکمْ کتَبَ رَبُّکمْ عَلی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رحیم"