بریده‌هایی از کتاب چگونه مرور کتاب بنویسیم؛ مرورنویسی برای مشاوره‌ی خوانندگان

یکی از نکاتی که مرورنویس سعی می‌کند رعایت نماید هم‌لحنی با کتاب است.

مرورنویسان باید از مرور منفی دوری کنند؛ یعنی در مرور خود نباید بگویند که کتاب اصلاً خوب نیست و نباید توجهی به آن کرد، آن را خواند یا برای کتابخانه خرید.

اول، تجربه در خواندن کتاب و گوش دادن به کتاب گویا؛ دوم، تجربه در مرورخوانی؛ و بالاخره، تجربه در مرورنویسی.

رمان مشهور بربادرفته را به‌عنوان‌مثال در نظر بگیرید، رمانی که اکثر افراد یا خوانده‌اند و یا فیلم آن را دیده‌اند. (به یاد بیاورید که در فصل ۲، از بربادرفته به‌عنوان مثالی برای نشان دادن دو سوی مثبت و منفی در مرور یک کتاب استفاده شد.) بربادرفته دربارهٔ چیست؟ اولین پاسخ مرورنویس این خواهد بود: «در مورد جنگ داخلی است». اما رمان‌ها، حتی رمان‌های تاریخی، همیشه اول از همه در مورد شخصیت‌ها هستند

او کاری را انجام می‌دهد که هر مرورنویس خوبی باید انجام دهد: فوراً حیطهٔ کامل کتاب را مشخص و حدومرز آن را شناسایی می‌کند.

او تکه‌ای کوچک از کتاب را بیرون نمی‌کشد تا بعد تصمیم بگیرد مته‌ای را برای نمونه‌گیری از هسته پایین بفرستد، گویی که می‌خواهد به دنبال نفت بگردد؛ بلکه کل کتاب را گسترده است و مسیری را نشان می‌دهد که از آن طرح کلی قلمرو را، آن‌گونه که در مقابل او پدیدار شده، کاوش می‌نماید.

مجموعه‌های خوب داستان کوتاه مانند آلبوم‌های خوب موسیقی تقریباً همیشه بگیر و نگیر دارند __ زمانی موفق‌اند که سه یا چهار اثر خوب داشته باشند، اما اگر پنج‌تا داشته باشند، وحشتناک موفق‌اند.

باشگاه‌های کتاب همچنان محبوب هستند و اکثر آن‌ها در خانه‌های شخصی (یا کتابخانه‌های عمومی) تشکیل می‌شوند، جایی که دوستان و آشنایان گرد هم می‌آیند تا در مورد کتابی توافقیْ بحث و یا حتی مشاجره کنند.

هماهنگ کردن لحن مرور با لحن کتاب توانایی‌ای تقریباً غریزی است، به‌طوری که مرورنویس نمی‌تواند کاملاً نسبت به آن آگاه باشد وگرنه خیلی بدیهی و زمخت به نظر می‌رسد. توانایی تعبیهٔ ظریف لحن کتاب در مرور با تجربه به دست می‌آید. شعارمان را در مورد تبدیل شدن به یک مرورنویس خوب به یاد دارید؟ تجربه، تجربه، تجربه.

کتاب‌دوستان مشخصاً علاقهٔ زیادی به کتاب‌ها دارند؛ آن‌ها خودِ مفهوم کتاب را مقدس می‌دانند. (البته این ماهیتِ عشق به هرچیز است.) اکثر کتاب‌دوستانْ نوشتن و انتشار یک کتاب را شرافتمندانه‌ترین و حتی مهیج‌ترین پاداش زندگی می‌دانند. اما شخص کتاب‌دوست باید بداند که انتشار یک کتاب لزوماً به معنای خوب بودن آن نیست.

مرورنویسان کتاب نفرت‌انگیزترین و مشمئزکننده‌ترین گونهٔ خوک‌هایی هستند که پوزه روی سیارهٔ زمین مالیده‌اند، مخلوقاتی غرغرو و تهوع‌آور که با تکه‌پاره‌کردن کارهای دیگران شهوت تندخویی خود را ارضا می‌کنند. استیو هِلی، چگونه رمان‌نویس مشهوری شدم

برای تبدیل شدن به یک مرورنویس خوب، آدمِ کتاب باید یاد بگیرد چگونه با نگرشی انتقادی (و نه صرفاً برای لذت) به خواندن کتاب‌ها یا گوش دادن به کتاب گویاها بپردازد

این بخشی از مرورنویسی است که در آن سلیقهٔ مرورنویس باید از قضاوت در مورد یک نوشته کنار گذاشته شود. مرورنویسان معمولاً یکی از این دو سبک را بر دیگری ترجیح می‌دهند: سبک ساده یا سبک پیچیده. اما وظیفهٔ مرورنویسان است که جانب‌داری شخصی‌شان را کنار بگذارند و سبک یک نویسنده را بر اساس شایستگی آن مورد قضاوت قرار دهند: کارایی آن در انتقال خط داستان و فرایند شخصیت‌سازی، خواه حکم جاده‌ای صاف داشته باشد که می‌گذارد خط داستان و شخصیت‌سازی فقط برای خود سخن بگویند خواه جاده‌ای بسیار ناهموار که عکس‌العمل خواننده به نثر نویسنده را تقویت می‌کند. اگر سبک ساده و یا پیچیده‌ترین سبک توجه زیادی به خود جلب کند، تا جایی که حواس خواننده از ظرافت‌ها و مراحل پردازش شخصیت‌ها پرت شود، آنگاه مرورنویس (حق و) دلیلی مناسب برای انتقاد از سبک نوشتار دارد.

اصولاً سبکِ نوشتارِ نویسنده برای خواننده حکم یک بزرگ‌راه صاف یا ناهموار را دارد: یعنی یا شما را به جایی که می‌خواهید می‌بَرد بدون اینکه متوجه سطح زیرپایتان شوید و یا بسیار متوجه آن هستید چون سطحی هموار و بی‌مانع نیست. اما ارزیابیِ صاف یا ناهموار بودن این مسیر (سبک نوشتار) تصمیمی ذهنی است، چرا که سبکی که یک خواننده آن را مزاحم می‌داند (سطحی ناهموار که حواس شما را از تجربهٔ خواندن پرت می‌کند و درک داستان و شخصیت‌ها را مختل می‌نماید) ممکن است برای خوانندهٔ دیگر حکم تجربهٔ مثبت اضافه‌ای داشته باشد. خوانندهٔ نوع دوم از مانع‌های عمدی نویسنده در جاده لذت می‌برد و موانع را ساختاری والا در سفرش به حساب می‌آورد.

نحوهٔ نوشتن مرورهای کوتاه برای وب‌سایت کتابخانه یا مرورهای بلند برای روزنامه‌ها، هیچ‌کدام، لزوماً نیازمند توانایی ذاتی و غریزی نیست.

مجموعه‌داستانی که به‌طور یکنواخت کشش دارد همان قدر مشکوک و شاید غیرخلاقانه است که آلبومی موسیقی که فقط از تک‌آهنگ‌های جذاب تشکیل شده است. داستان‌های کوتاه حکم بخش تحقیق و توسعهٔ رمان‌نویسی را دارند و نه‌فقط باید انتظار آزمایش‌های ناموفق یا غیرقطعی را داشت، بلکه باید به آن‌ها خوش‌بین هم بود. بگذارید رمان‌نویسان بر سر انسجام غر بزنند __داستان‌نویسان باید آزادانه نوآوری کنند؛ باید به خودشان اجازه دهند تا، با خراب کردنِ گاه‌وبیگاه همه‌چیز، امور را به روش‌هایی جدید و غافلگیرکننده درست نمایند.

تفاوت بسیار مهمِ دیگری میان مرور و نقد نیز باید مطرح شود: مخاطب. گرچه هم‌پوشانی قطعاً وجود خواهد داشت، اما مخاطبِ مرور با مخاطب نقد تفاوت دارد. مخاطب نقدْ محققان یا حداقل خوانندگان بسیار جدی هستند که می‌خواهند به عمق یک موضوع یا نوشته‌ای خلاقانه نفوذ کنند و چیزی بیابند بسیار فراتر از ارزیابی «طرح کلی قلمرو». اما اکثر مرورها برای خوانندگانِ عام نوشته می‌شوند که خواهان کتابی خوب‌اند (و نیز برای کتابدارانی که مسئول توسعهٔ مجموعهٔ کتابخانه هستند). البته بی‌شک محققان نیز مرور می‌خوانند، اما آن‌ها برای ارضای نیازشان به درکِ عمیق‌تر سراغ نقد می‌روند.

پرتقال‌ها را قطعاً نباید با سیب‌ها مقایسه کرد، اما مقایسهٔ آن‌ها با نارنگی‌ها هم درست نیست.

«بهترین بهترین‌ها شبی را صبح کردن در کشوری بیگانه است»

مرور خوب و کامل (حتی یک مرور مختصر و ۱۷۵ کلمه‌ای) لحن کتاب را نشان می‌دهد. لحن را می‌توان با جزئیات زیادی شرح داد. این کار واقعاً مؤثر است. اما روشی هنرمندانه‌تر و شاید مؤثرتر این است که، با خلق مجدد لحن کتاب در مرور، آن را در ذهن خواننده معرفی و تثبیت کنیم.