بریده‌هایی از کتاب چگونه مرور کتاب بنویسیم؛ مرورنویسی برای مشاوره‌ی خوانندگان

یک مرورنویس می‌تواند رمانی را به‌خاطر عرضه نکردن شخصیت اصلی دوست‌داشتنی یا نبود تعدادی کافی از شخصیت‌های دوست‌داشتنی مورد انتقاد قرار دهد، اما از سویی دیگر هم باید مراقب باشد که به‌خاطر این مسئله نگوید رمان «خوب نیست». البته اگر فرایند شخصیت‌پردازی (روشی که نویسنده یک شخصیت را به‌صورت انسانی قابل‌باور رقم می‌زند، حال یا انسانی ستودنی و یا انسانی تا هر حد نانجیب) اشتباه باشد، این حکایت متفاوتی است و نویسنده شایستهٔ انتقاد تند و تیز است.

مرورنویسان کتاب نفرت‌انگیزترین و مشمئزکننده‌ترین گونهٔ خوک‌هایی هستند که پوزه روی سیارهٔ زمین مالیده‌اند، مخلوقاتی غرغرو و تهوع‌آور که با تکه‌پاره‌کردن کارهای دیگران شهوت تندخویی خود را ارضا می‌کنند.

مرورنویسان کتاب نفرت‌انگیزترین و مشمئزکننده‌ترین گونهٔ خوک‌هایی هستند که پوزه روی سیارهٔ زمین مالیده‌اند، مخلوقاتی غرغرو و تهوع‌آور که با تکه‌پاره‌کردن کارهای دیگران شهوت تندخویی خود را ارضا می‌کنند. استیو هِلی، چگونه رمان‌نویس مشهوری شدم

«سفرکردن زندگی است؛ یا به‌هرحال، دوبار، سه‌بار یا چندین‌بار زندگی است»

مخاطب نقدْ محققان یا حداقل خوانندگان بسیار جدی هستند که می‌خواهند به عمق یک موضوع یا نوشته‌ای خلاقانه نفوذ کنند و چیزی بیابند بسیار فراتر از ارزیابی «طرح کلی قلمرو». اما اکثر مرورها برای خوانندگانِ عام نوشته می‌شوند که خواهان کتابی خوب‌اند (و نیز برای کتابدارانی که مسئول توسعهٔ مجموعهٔ کتابخانه هستند).

در مرور، درخت‌ها را تحلیل کنید، اما همیشه به ماهیت کلی جنگل هم دقت داشته باشید، چرا که نهایتاً تأثیرگذاری کلیت جنگل مهم‌تر از مزایا و معایب هر تک درخت است. البته این دو در اصل برابر هستند؛ کیفیت تک‌تک درخت‌ها با کیفیت کل جنگل برابر است. اما در مرور، حتی یک مرور بلند، مرورنویس هرچقدر هم که مؤلفه‌ها و خصوصیات یک کتاب را توضیح دهد، باید همیشه مراقب باشد که نگذارد خوانندگان مرور بدنه و عمقِ موجود در کلیت کتاب را از یاد ببرند.

«عشق حقیقی را باید با کج‌راهه‌های آن شناخت؛ این کج‌راهه‌ها شاید چنان تکان‌دهنده و چنان غیرقابل‌توضیح برای دیگران باشند که به‌ندرت بتوان عشق حقیقی را تشخیص داد».

هر مرور کتاب چه کوتاه باشد و چه بلند، ۱۷۵ واژه یا ۵۰۰ واژه، باید دو نکتهٔ مهم را به خوانندهٔ خود بگوید: ۱) کتاب در مورد چیست؟ ۲) تا چه حد خوب است؟

یک مرور سخنی کلی دربارهٔ حیطهٔ کلی کتاب مورد نظر برای خواننده فراهم می‌کند، یعنی نقشه‌ای کلی از تمام منطقه؛ این از این. اما این الزام که مرورنویس بایدسراسر «قلمرو» کتاب را برانداز کند، لزوماً، بدین معنا نیست که مرور باید دارای الزام خاصی از نظر طول (یعنی بسیار طولانی) باشد تا به این مهم دست یابد. به بیان دیگر، هرقدر هم که یک مرور کوتاه باشد، حتی یک مرور بسیار کوتاه، حتماً باید حدومرز کامل حیطهٔ کتاب را مشخص نماید. این مهم‌ترین چیز در یک مرور است: توصیف «نقشهٔ» کتاب.

تفاوت اساسی میان مرور و نقد همین است: مرور کلی‌تر و فراگیرتر است و به اندازهٔ نقد دربارهٔ مسئلهٔ مشخصی نیست. مرور نوعی برانداز کردن است، یعنی به‌اشتراک‌گذاری برداشت‌های اولیه و ارزیابی تمام وجوه با تعادلی نسبی. اما نقدْ کانونی مشخص دارد، تمرکز بر روی یک و فقط یک ویژگی، خصوصیت، مشخصه، یا گرایشی است که مثلاً در روایت کتاب یا فیلم یا کتاب گویایی پدیدار می‌شود و یا در طول آن مشاهده می‌گردد.

. شاید تأمل دربارهٔ برخی سؤال‌ها نگاه ما را به خواندن و چالش اصلی آن تغییر دهد. آیا می‌توانیم تفاوت بارزی میان خواندن و نخواندن قائل شویم؟ آیا نخواندن، همیشه و در هر حال، آسیب است؟ آیا مشکل بسیاری از خوانندگان بالقوه این نیست که نمی‌دانند چه کتابی بخوانند و چه درونمایه‌ای برایشان جذاب است؟ و آیا بهتر نیست به جای راهنمایی مخاطبان با رویکردی هنجاری، اشتیاقی برای خواندنِ مطابق با نگرش هر فرد در خوانندگان ایجاد کنیم؟

برخی از آثار او عبارت‌اند از: