بریده‌هایی از کتاب سیصد و شصت و پنج روز در صحبت حافظ

رندی دیدم نشسته بر خنگِ زمین ‫ نه کفر و نه اسلام و نه دنیا و نه دین ‫نه حق نه حقیقت نه شریعت نه یقین ‫ اندر دو جهان که را بود زهره این ‫مقصود این است که رند بر سمندِ رهوارِ زمین سوار است و هیچ تعلّقی به سرزمینی و کشوری و مرز و بومی ندارد و شعار و دثار او جهان‌میهنی است. او دانسته است که نزاع کفر و دین نزاع اهل دنیاست

آستین بر روی و نقشی در میان افکنده‌ای خویشتن پنهان و شوری در جهان افکنده‌ای همچنان در "غنچه"ای وآشوبِ استیلای عشق در نهاد بلبل فریادخوان افکنده‌ای هر یکی نادیده از رویت نشانی می‌دهد پرده بردار، ای که خلقی در گمان افکنده‌ای هیچ نقاشت نمی‌بیند که نقشی برکشد وآن که دید از حیرتش کلک از بنان افکنده‌ای این دریغم می‌کشد کافکندای اوصاف خویش در زبان عام و خاصان را زبان افکنده‌ای سعدی

و حافظ نیز مکرّر اشاره کرده است که در باطن کلام او سرّ نهانی هست که ظاهربینان را به آن راه نیست: من این حروف نوشتم چنان که غیر ندانست تو هم ز روی کرامت چنان بخوان که تو دانی مدعی گو لغز و نکته به حافظ مفروش کلک ما نیز زبانی و بیانی دارد

راه تو به هر روش که پویند خوش است وصلِ تو به هر جهت که جویند خوش است روی تو به هر دیده که بینند نکوست نام تو به هر زبان که گویند خوش است

فدای پیرهن چاک ماهرویان باد هزار جامه تقوی و خرقه پرهیز

نمازِ مستْ شریعت روا نمی‌دارد نمازِ من که پذیرد که روز و شب مستم

‫عشقِ تو سرنوشتِ من، خاک درت بهشتِ من ‫مهر رُخَت سرشتِ من، راحتِ من رضای تو

بحث رمضان و عید برای حافظ و دیگر دریادلانِ رندِ سرافراز فرصت مناسبی بوده که روی در زاهدان ریایی کنند و بار ملامت بر دوش ایشان نهند و گویند شُکر که رمضان پایان یافت و بهانه و سخت‌گیری و دین‌فروشی‌های شما از دست رفت. شما که خوردن خون خلق و مال یتیم و صغیر را روا می‌دارید، بهتر است باده‌خواران را از ملامت معاف دارید که ما به تعبیر خیام "خون رزان" می‌خوریم. ما می‌دانیم که آن ملامت‌ها و سختگیری‌ها بر خون رزان برای آن است که در حجاب آن، گناه خود را که خوردن خون کسان است پنهان دارید.

بحث رمضان و عید برای حافظ و دیگر دریادلانِ رندِ سرافراز فرصت مناسبی بوده که روی در زاهدان ریایی کنند و بار ملامت بر دوش ایشان نهند و گویند شُکر که رمضان پایان یافت و بهانه و سخت‌گیری و دین‌فروشی‌های شما از دست رفت. شما که خوردن خون خلق و مال یتیم و صغیر را روا می‌دارید، بهتر است باده‌خواران را از ملامت معاف دارید که ما به تعبیر خیام "خون رزان" می‌خوریم. ما می‌دانیم که آن ملامت‌ها و سختگیری‌ها بر خون رزان برای آن است که در حجاب آن، گناه خود را که خوردن خون کسان است پنهان دارید.

مقصود این است که رند بر سمندِ رهوارِ زمین سوار است و هیچ تعلّقی به سرزمینی و کشوری و مرز و بومی ندارد و شعار و دثار او جهان‌میهنی است. او دانسته است که نزاع کفر و دین نزاع اهل دنیاست که هر یک به دنبال هواهای نفسانی خویشند و خواب مصالح خویش می‌بینند و جنگ‌های مذهبی بدین معنی که پیروان یک دیانت بر اقوام دیگر که به آن دیانت نیستند بتازند و ایشان را به زورِ شمشیربه دین خود آورند، مورد تأیید هیچ پیامبر الهی نبوده است و در قرآن مکرر تصریح شده است که اکراه و اجبار در دین راه ندارد، و با ماهیت دین در تضاد است، زیرا وقتی اکراه آمد دیانت می‌رود.