بریده‌هایی از کتاب خاطرات خانه مردگان

زندان و اعمال شاقه مجرم را هشیار نمی‌کند؛ خیلی ساده تنبیهش می‌کند تا جامعه خیالش آسوده شود که دوباره مرتکب جرم یا جنایت نخواهد شد. زندان و کارهای دشوار فقط نفرت، عطش لذت‌بردن از انجام کارهای ممنوع و بی‌خیالی وحشتناکی را در او گسترش می‌دهد.

به‌طور مثال هرگز نمی‌توانستم درک کنم تحمل رنج وحشتناک، هیچ‌وقت تنها نماندن، حتی برای ده دقیقه طی ده سالی که دوران محکومیتم طول می‌کشید یعنی چی. هنگام بیگاری، زیر نظر نگهبان‌ها بودم و در زندان میان دویست نفر دیگر و یک بارــ بله، حتی یک بارــ تنها نماندم! با این همه باید با این رنج ناگفتنی عادت می‌کردم!

«اگر همه با هم اعتراض کنیم چرا که نه؟ اما این‌جا همه برای حرف زدن و عر و تیز کردن خوبند، موقعش که می‌شود، هیچ‌کس صدایش درنمی‌آید.»

برای تحمل همهٔ دشواری‌های این زندگی لعنتی، نیروی جسمانی به همان اندازهٔ نیروی روحی ضرورت دارد.

مادرش فریاد می‌زد: «می‌کشمش!» پدرش هم می‌گفت: «اگر در زمان گذشته بود، دوران اجداد شرافتمندمان، گردنش را با تبر می‌زدم، اما حالا دیگر دنیا غرق در فساد و هرزگی است.»

ترس از مجازات در ذهنی ضعیف و متزلزل چه پندارهای موهومی را می‌تواند بیافریند.

به دشواری می‌توان مجسم کرد که یک انسان تا چه اندازه می‌تواند ددمنش و بی‌رحم شود...

نسل‌ها نمی‌توانند به سرعت عیب و نقص‌های موروثی‌شان را ریشه‌کن کنند، فرد هم نمی‌تواند از آن‌چه در خونش جاریست، یا از آن‌چه که همراه با شیر مادرش مکیده است چشم بپوشد. هیچ انقلابی با شتاب صورت نمی‌گیرد. کافی نیست شخص به خطایش، به گناه ازلی‌اش اعتراف کند، بلکه باید آن را به طور کامل از وجودش بزداید. این کار هم جز در زمانی طولانی میسر نیست.

قدرت و خون‌ریزی، شخص را سرمست می‌کند، خشونت و فساد را برمی‌انگیزد، به طرزی که روح به غیرطبیعی‌ترین لذت‌ها گرایش پیدا می‌کند. شهروند عادی برای همیشه در قالب آدمی ظالم و سنگدل فرو می‌رود و برگشت به وجدان بشری، به پشیمانی و به روز رستاخیز فکرکردن برایش کم و بیش ناممکن می‌شود. امروز که قدرت بی‌حد و حساب، لذت و فریبندگی زیان‌آوری در پی دارد، به شکل همه‌جاگیر در جامعه اثر می‌گذارد. جامعه‌ای که چنین اعمال قدرتی را با بی‌تفاوتی می‌نگرد، پیشاپیش تا مغز استخوانش گندیده است. به طور خلاصه حق تنبیه فردی توسط فرد دیگر، یکی از زخم‌های جامعه است، وسیله‌ایست مطمئن برای خفه کردن نطفهٔ مدنیت و کمک به نابود ساختن آن.

ظلم و بیداد عادتی است که دامنه‌اش بی‌انتهاست، می‌تواند گسترش یابد و سرانجام به یک بیماری تبدیل شود. من عقیده دارم که بهترین فرد به کمک عادت می‌تواند به حیوانی وحشی تبدیل شود.

فرد هرقدر هم فاسد و حقیر باشد، به‌طور غریزی طالب آن است که برایش شخصیت قائل شوند. او قبول دارد که زندانی است، از اجتماع رانده شده، می‌پذیرد که فاصله‌هایی میان او و مافوق‌هایش وجود دارد، اما نه زنجیرها و نه داغ ننگی که به پیشانی‌اش زده‌اند باعث نمی‌شود فراموش کند یک انسان است و چون یک انسان است، پس باید مثل یک انسان هم با او رفتار شود.

رنج‌های روحی و اخلاقی خیلی طاقت‌فرساتر از رنج‌های جسمانی هستند.

ملال‌هایی وجود دارند که همه چیز در برابرشان رنگ می‌بازند

در برابر بی‌مهری سرنوشت سکوت اختیار کرده بود

تیره‌روزها فاقد شهامت هستند

گاهی انسان را وامی‌دارد زخمی دردناک را بفشارد و عمق آن را بکاود تا درد جانکاهش را مزه‌مزه کند و از شدتش لذت ببرد.

«ما آدم‌های فلک‌زده‌ای هستیم، درون‌مان به کلی درهم شکسته است، به همین دلیل هم در خواب فریاد می‌کشیم و از این حرف‌ها می‌زنیم.

مردم عامی به جای مراجعه به دکتر و بیمارستان، حتی اگر به بیماری وخیمی دچار شده باشند، ترجیح می‌دهند طی سال‌های طولانی به دارو و درمان‌های جادوگر محلی متوسل شدند،

برگزاری آیین‌های مذهبی او را در حالتی خلسه‌وار فرو می‌برد که در آن نه چیزی را می‌دید، نه صدایی را می‌شنید و نه متوجه می‌شد دور و برش چه می‌گذرد.

ما زنده‌ایم بی‌اون که زندگی کنیم و مرده بی‌اون که دفن‌مون کرده باشن، درست نیست؟