بریده‌هایی از کتاب زن؛ درک روان‌شناسی زن

به تازگی تفکر غلطی رایج شده است که می‌گوید اگر کم خوب است، زیاد بهتر است. پیروی از این حرف زندگی‌ای می‌سازد که هرگز راضی‌کننده نخواهد بود.

چه مقدار انرژی مردانگی کافی است؟ به نظر من، تا زمانی که زن، هویت مؤنث خود را حفظ کرده و از انرژی مردانگی‌اش به عنوان یک مکمل و ابزارِ آگاهانه استفاده کند، هیچ محدودیتی برای قدرت وجود ندارد. در مورد مرد هم همین‌گونه است: تا زمانی که مرد بماند و از بعد مؤنثش آگاهانه بهره جوید، می‌تواند تا می‌خواهد از انرژی زنانگی‌اش استفاده کند. افراط در هر کدام، مشکلات بزرگی پدید می‌آورد.

ما مردان و زنان امروزی، در حال دست‌اندازی به تعداد فراوانی قوچ هستیم که ممکن است رم کرده و ما را به نابودی بکشانند. اسطوره به ما هشدار می‌دهد که قدرت مورد نیازمان را برداریم، آن‌چه لازم نیست را فدا کرده و قدرت و وابستگی را در تعادل نگه داریم.

از آن‌جایی که قدرت به‌سان شمیشیری دولبه می‌ماند، قانون درست این است که فقط به اندازهٔ نیازمان از آن بهره جوییم – و این کار را هم در نهایت سکوت انجام دهیم. قصور در قدرت به معنای ماندن در چنگال صداهای درونی پدرانه یا مادرانه است. زیاده‌روی در قدرت هم نابه‌جاست و به سرعت منجر به لگام‌گسیختگی می‌شود که چیزی بجز خرابی به بار نمی‌آورد.

وقتی زن بخواهد مقداری از ویژگی مردانگی را برای زندگی درونی‌اش جمع‌آوری کند، گویی می‌خواهد با قوچ‌ها رودررو شود. زنی را بدون ویژگی‌های مردانه‌اش در نظر بگیرید که تازه زندگی‌اش (مشترک) را آغاز کرده و نگاهش به دنیای زندگی مدرن است و می‌داند که باید راهش را از میان آن پیدا کند. وی می‌ترسد که کشته شود، یا دم مرگ برود، یا شخصیتش به دست جامعهٔ مردسالار، رقابت‌طلب و بی‌عاطفهٔ ما خُرد شود. قوچ نماد یک خصوصیت عظیم، غریزی، مردانه و بنیادی است که می‌تواند به ناگاه مانند عقده‌ای متجاوز در شخصیت فرد فوران کند.

با شروع ازدواج، زن و شوهر مانند دو دایرهٔ مجزا هستن که بخشی از آن‌ها روی هم افتاده است. جدایی بین این دو بسیار زیاد است و هر یک وظایف خود را دارد. هر چه این دو پیرتر می‌شوند، کم‌کم از ذکاوت دیگری باخبر می‌گردنند، و بالاخره دو دایره بیشتر و بیشتر با هم مماس می‌شوند.

نادیده گرفتن بعد دیگری از روند مرتب‌سازی هم آسان است – بعد درونی. هرقدر که عناصر ناخودآگاه در طلب نظم فراوان باشد، به همان میزان هم زیاده‌روی‌های دنیای بیرونی به ما هجوم می‌آورد. از ویژگی‌های اصلی زن مرتب‌سازی بعد درونی و محافظت خانواده‌اش از سیلاب‌های درون است، که اگر نه بیشتر، کمتر از افراط‌های دنیای بیرونی‌مان طاقت‌فرسا نیستند. احساسات، ارزش‌ها، زمان‌بندی، محدودیت‌ها – این‌ها همگی زمینه‌های شگفت‌انگیز مرتب‌سازی است که منجر به پرورش ملاک‌های باارزش‌تر می‌شود و این مفاهیم برای زن و زنانگی خاص هستند.

همیشه مسیری را دنبال کنید که رابطه با انیما یا انیموس را حفظ کند، زیرا دقیقاً باید به همین طریق زندگی کنید.

در مفهوم یونانی-الیمپوسی، برای انسانی که تجربه‌ای خداگونه را پشت سر می‌گذارد، پنجره‌ای رو به درک خودآگاهی خداگونه نیز باز می‌شود. وقتی وارد این مسیر شوید، هرگز نخواهید توانست به روش‌های ساده، بیخیال و ناآگاه گذشته روی بیاورید

بهترین راه حل این معضل، کاملاً ثابت ماندن است، که سایک در نهایت قادر به انجامش می‌شود. به محض اینکه از احساساتش نسبت به خودکشی عبور کند، در کمال آرامش یکجا می‌نشیند. اگر عقلتان به جایی نمی‌رسد، اگر کاملاً از گردونه خارج شده‌اید، بهترین راه ثابت ماندن است.

عاشق بودن شما را تکه‌تکه می‌کند؛ اما جنبه‌های سازندهٔ خود را هم دارد. اگر قدرت و شجاعت را ثابت نگه دارید، ممکن است که از درون این جدایی، آگاهی جدیدی نسبت به یگانگی و ارزش خود کسب کنید. این راه سختی‌ست، اما شاید برای برخی سرشت‌ها راه دیگری وجود نداشته باشد.

فهم میزان کنترل زن بر احساسات و دنیای درونش مرد را گیج می‌کند، و این ظرفیت برای اکثر مردان ناشناخته است. زن می‌تواند با خواست خود به مکانی عمیق در وجودش وارد شود، جایی که سلامتی و تعادلش بازیابی می‌شود. اکثر مردان چنین تسلطی بر احساسات و زندگی درونی‌شان ندارند. بسیاری از زنان این تفاوت را در همسرانش می‌بینند و از اینکه آن‌ها دارای همان میزان حساسیت نیستند، ناراحت می‌شوند.

وقتی زنی تحت تأثیر تجربه‌ای کهن‌الگو مانند قرار گیرد، اغلب در مقابلش به زانو درمی‌آید. در همین فروپاشی است که او سریعاً رابطهٔ کهن‌الگویی خود را بازیافته و موجود درونش را دوباره پس می‌گیرد. این، عناصر مفید عمق وجود زن را به تصویر می‌کشد. روش انجام این کار در زنان نسبت به مردان متفاوت است. اگر مرد به جست‌وجوی مأمویت‌های قهرمانانه می‌رود و اژدهایان فراوانی می‌کشد و دوشیزگان زیبا را نجات می‌دهد، زن تنها باید به محلی خلوت و ساکت رفته و همانجا بماند

سایک می‌خواهد به سرعت خودش را در رودخانه غرق کند. هر بار با تعدادی مأموریت سخت روبرو می‌شود، به فکر خودکشی می‌افتد. آیا یان موضوع نشانگر نوعی فداکاری و رها کردن مرحله‌ای از خودآگاهی برای ورود به دیگری نیست؟ تقریباً همیشه در تجربهٔ انسانی، شتاب به سوی خودکشی نشانهٔ مرز مرحلهٔ جدیدِ خودآگاهی است. اگر موجود درست را بکشید – روش قدیمی سازگاری – و خود را زخمی نکنید، دوره‌ای نو و سرشار از انرژی شروع خواهد شد.

وقتی که زنی چراغ خودآگاهی را روشن می‌کند، به طور کاملاً صحیح و جدا از نفس، با انیموس روبرو می‌شود. گاهی هم مانند سایک خسته و کوفته می‌شود. ضمیر خودآگاهش در مقابل انیموسِ خداگونه و قدرتمند، بی‌ارزش و عاجز است. این لحظه، برای زن مأیوس‌کننده و خطرناک است. پس از شوک شدید رویارویی اولیه با انیموس و در هم شکسته شدن به خاطر بی‌کفایتی خودش، او همیشه به همان میزان در خطر گرفتار شدن در شکوه انیموس خواهد بود. اگر او بداند که عنصری خداگونه درونش وجود دارد، نتیجه، خوشحال‌کننده خواهد بود، مانند تجربهٔ فتح قله. حال این خطر تهدیدش می‌کند که «عاشقِ عشق شود». اگر بتوانید از این پیشرفت عبور کرده و تعادل مابین مرد به عنوان مرگ و مرد به عنوان خدا، بهشت و تبعید، شادی و یأس را حفظ کنیم - خواهید توانست مأموریت اصلی انسانی، یعنی توسعهٔ خودآگاهی، را شروع کنید.

دکتر یونگ معتقد است که نقش مؤثر انیما و انیموس برقراری تعادل بین خودآگاهی و ناخودآگاهی شخصیتی است. هنگامی که اِروس به دنیای درونی افرودیت باز گردد، قادر است تا سایک را با افرودیت، زئوس و دیگر خدایانِ دنیای درونی و کهن‌الگو آشتی دهد. همان‌طور که خواهیم دید، او می‌تواند در مواقع ضروری و با استفاده از عناصر طبیعی-زمینی مانند مورچه‌ها، عقاب و نی‌ها به سایک در مسیر تحولش کمک کند. اگر زنی بخواهد تحولی فراتر از بلوغ زنانگی داشته باشد، باید از زیر سلطهٔ ناخودآگاه آن جزء مذکر، تقریباً ناخودآگاه و ثانوی خود بیرون بیاید؛ جزئی که اغلب نوع رابطهٔ او با دنیای بیرون را به وی دیکته می‌کند. برای تحول، انیموس، همان‌گونه که شناخته می‌شود، باید مکانی بین نفس خودآگاه و دنیای درون ناخودآگاه پیدا کند، جایی که بتواند در مقام آشتی‌دهنده یا یاری‌گر او عمل کند. به این ترتیب انیموس می‌تواند پنجره‌ای رو به زندگی معنوی را به روی باز کند. زنی که در تصرف انیموس باشد، یعنی اگر انیموسش بین او و دنیای بیرون تعادل برقرار کند، اصلاً از انیموس درونش آگاهی ندارد. او باور دارد که رفتارش از جانب انیموس ایجاد شده و انتخاب نفسانی خودش است. در حقیقت، در همین لحظه‌هاست که نفس او به تصرف انیموس درمی‌آید.

هر دو از باغ بهشت بیرون رانده شده و با شدت به ظرفیت انسانی نزول پیدا می‌کنند. این لحظه می‌تواند موقعیت خوبی باشد، زیرا افراد در انسان بودن بهتر هستند تا در خدا یا الهه بودن. در هر حال، نتیجهٔ چنین رخدادی، عذاب روحی است.

تحقق چنین مسئله‌ای در دنیای بیرونی، اغلب موارد تبدیل به درامی غمگین در اوایل ازدواج می‌شود. وقتی زن می‌فهمد که همسرش آن پدیدآورندهٔ بهشتی نیست که او انتظار داشته و پرده از راز نامرئی بودنش برمی‌دارد، شوکی سنگین به هر دو وارد خواهد شد. این، ظرفیت شروع افزایش بیش از اندازهٔ خودآگاهی هم هست، اما به جایش دردی فراوان را ایجاد می‌کند.

عاشق شدن و در عین حال تأیید خاص و جدا بودن معشوق نسبت به دیگران، امریست طعنه‌آمیز. زیرا پس از آن به سرعت متوجه فاصله، جدایی و سختی رابطه می‌شویم. وقتی مرد یا زن می‌فهمد که همدمش الهه یا خدایی عظیم است، احساس خواری شدیدی به هر دو دست می‌دهد. پشت سر آن، تنهایی و عزلت سرازیر می‌شود.

عاشق شدن تجربهٔ دیدن خدا یا الههٔ پنهان درون فرد مقابل است. تعجبی ندارد که وقتی عاشق می‌شویم، بینایی خود را نیز از دست می‌دهیم. درست کنار او راه می‌رویم، اما بر چیزی فراتر از هر انسان معمولی تمرکز می‌کنیم. از لحاظ روانشناسی، این مفهوم می‌گوید که حتی قبل از زمان اسطورهٔ ما، اگر کهن‌الگویی را لمس می‌کردی، به سادگی سر به نیست خواهی شده بود. بنابراین اسطوره به ما می‌گوید که تحت شرایطی خاص، اگر یک انسان فانی تجربه‌ای کهن‌الگو مانند را پشت سر بگذارد، شاید زنده بماند، اما به شدت تغییر خواهد کرد. به گمان من، این سنگ محک داستان است.