بریده‌هایی از کتاب حرفه؛ داستان نویس ۱

دیگری این‌که برتری سؤال‌کننده را نشان دهند و به نویسنده یادآوری کنند که برای گذران زندگی‌اش مجبور است به تخیل متوسل شود

اگر زندگی‌تان را به تقلید از دیگران سپری کنید، چه در زندگی اجتماعی و چه در زندگی هنری، هرگز نمی‌توانید از خودتان توقع داشته باشید که اثر اصیلی تولید کنید.

مشکل این‌جاست: آدم متفاوت باشد و باز هم بتواند مردم را وادار کند که به حرف‌هاش گوش دهند و آن‌ها را باور کنند. چنین کاری نیاز به نبوغ دارد.

نظر من به عنوان یک زن، داستان هر چه عقلانی‌تر و منطقی‌تر باشد، خسته‌کننده‌تر است. داستانی که صرفاً مبتنی بر منطق است، بهتر نیست به صورت یک مقاله نوشته شود؟

از بسیاری نویسنده‌های ایرانی معاصر، چه در محفل‌های رسمی و چه در محفل‌های غیررسمی، شنیده شده که به بکارت اندیشه اهمیت فراوانی می‌دهند و ترجیح می‌دهند پاکی و صافی ذهن‌شان را با عبارت‌ها، واژه‌ها و اصطلاح‌های فنی برهم نزنند و نیرو و انرژی درونی‌شان را خالص‌وخلص نگه دارند برای خلق شاهکارهای ادبی. این‌جا درست همان جایی است که هنرمندی که ابزار کارش ابزاری مدرن است، رو می‌آورد به استدلال‌هایی که با اندیشهٔ مدرن در تضاد و تعارض است. نتیجهٔ چنین شیوهٔ استدلالی همین اوضاع‌واحوال بی‌حساب‌وکتابی می‌شود که سال‌هاست گریبان ادبیات داستانی ما را گرفته؛ اوضاع‌واحوالی که بسیاری ربطش داده‌اند به ممیزی‌ها و دست بردن‌ها و توقیف کردن‌ها

باید تصمیم بگیرید که می‌خواهید روی جنبهٔ کمیک آن تمرکز کنید یا جنبهٔ تراژیکش. فکر نکنید که با فرایند معنوی فقط فکر کردن دربارهٔ موضوع می‌توانید به آن نزدیک شوید. بنویسید! نوشتنْ رازهای هستی را فاش می‌کند: در مشاهده‌هاتان همیشه در جست‌وجوی دلیل‌های بزرگ‌تر باشید. سعی کنید از واقعیت‌های ملموسی که مشاهده می‌کنید، به مفاهیم بزرگ‌تری دست یابید. به یاد داشته باشید که مسائل بزرگ انسانی خودنمایی نمی‌کنند

. اگر فقط به خوب یا بد بودن آن‌ها فکر کنید، در حقیقت به احساس و ادراک ادبی خالص پای‌بند نیستید. وظیفهٔ نویسنده به تصویر کشیدن است نه قضاوت کردن. ادبیات ثبت ضعف‌های انسانی است. شما باید همدردانه به این ضعف‌ها علاقه‌مند باشید و تا زمانی که به عمق آن‌ها دست پیدا نکرده‌اید، نباید کنجکاوی‌تان نسبت به آن‌ها فروکش کند.

اما چه می‌شد اگر عشق‌مان آن‌قدر استوار نبود؟ چه می‌شد اگر آن خیانت کوچک در پارک تنها یکی از خیانت‌های بی‌شمار من بود؟ چه می‌شد اگر آن خیانت آخرین خیانت من بود؟ چه می‌شد اگر؟... چه می‌شد اگر؟... ذهنم به‌سرعت حرکت می‌کرد، احساسم هم همین‌طور؛ مثل هر زمان دیگری که داستانی از راه می‌رسد، مثل انفجار کوچکی در اندیشه و احساس. چه می‌شد اگر؟... چه می‌شد اگر حادثه‌ای مثل آن‌چه در پارک اتفاق افتاد، در رابطهٔ پدر و دختری نقشی حیاتی می‌داشت؟ اصلاً چه چیزی می‌توانست آن نقش حیاتی را ایجاد کند؟ خب، چه می‌شد اگر پدر، مثلاً، از مادر دختر جدا شده بود و این اتفاق در یکی از روزهای ملاقات آن‌ها افتاده بود؟ چه می‌شد اگر؟...

رالف والدو امرسون می‌گوید برای به کار انداختن تخیل و در اختیار گرفتن مسیر آن فهرست‌های ساده‌ای از کلمه‌ها کافی است. می‌توانید با تهیهٔ فهرستی از آدم‌هایی که شما را ترسانده‌اند یا حس‌های زمان خواب‌آلودگی یا کلمات مرتبط با جنگ، درستی این گزاره را به‌سادگی به خودتان اثبات کنید.

زندگی یک نویسنده آموزش بلندمدت مشاهده است. مواد و مصالح مشاهده‌شده و ثبت‌شده در دفترچهٔ یادداشت مراحل گذار و تبدیل به ساختار دستوری جمله، پاراگراف و واحدهای بزرگ‌تر را در ترکیب‌بندی نهایی تجربه می‌کنند. کاملاً بدیهی است که در بعضی مراحل این تغییر و تطور، مواد و مصالح باید به شکل فهرست دربیایند. فهرست‌ها در حقیقت شیوه‌ای برای نظام‌مند کردن دستوری و دسته‌بندی موضوع‌ها براساس دغدغه‌های نویسنده هستند

همهٔ ما زیر پوسته‌های پیش‌داوری، ارزش‌های نادرست، بیهودگی و عقاید خودبینانه پنهان شده‌ایم. وقتی بتوانید جای ناراحت شدن فکر کنید، عناصر حیاتی را برای تبدیل شدن به نویسنده‌ای خوب در اختیار خود قرار خواهید داد.

مکسول ژیسمار می‌گوید «سؤال راستین رمان‌نویس این زمانه این است که چه‌طور باید از مرهم میانه‌روی و زهر قاعده‌مندی فرار کند.»

مهم‌ترین نکته‌ای که دربارهٔ اصالت باید به یاد داشته باشیم این است که با فشار و تحمیل به وجود نمی‌آید. اگر بخواهید برای رسیدن به آن تلاش کنید، به چیزی جز ناهنجاری و غرابت نخواهید رسید. کاری که شما به صورت فعال می‌توانید انجام دهید این است که گریز از مرکز را در خودتان تقویت کنید. اجازه ندهید یگانگی ذاتی و طبیعی‌تان به خاطر بی‌توجهی از بین برود. اگر زندگی‌تان را به تقلید از دیگران سپری کنید، چه در زندگی اجتماعی و چه در زندگی هنری، هرگز نمی‌توانید از خودتان توقع داشته باشید که اثر اصیلی تولید کنید.

علت مردود شدن بعضی داستان‌ها در آزمون پیچیدگی این است که طبیعت انسان را انکار می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند به ما بگویند تمام زندگی یک کاسهٔ پرِ گیلاس بدون هسته است. داستان خوب کاسه و گیلاس و هسته را تاب نمی‌آورد.

وقتی می‌خواستم خواندن ارباب حلقه‌ها را شروع کنم، از کسانی که آن را خوانده بودند و خوش‌شان آمده بود، دلیلش را می‌پرسیدم. هواداری بعدِ هوادار دیگر بدون تأمل و تردید به من می‌گفت: «من از گالوم خوشم اومده.» وقتی ارباب حلقه‌ها را خواندم، دلیل این موضوع را فهمیدم: گالوم در داستان جی. آر. آر. تالکین کمی به شخصیت‌های فیودور داستایفسکی نزدیک می‌شود؛ البته نه به شخصیتی مثل راسکولنیکف. اما به‌هرحال روح او در عذاب است و ما را وادار می‌کند به مسئلهٔ همیشگی فاکنر ــ کشمکش قلبی انسان با خودش ــ فکر کنیم.

بنابراین اگر وسوسه می‌شوید که فقط‌وفقط برای زنده کردن داستان از خشونت یا چیزهایی از این دست استفاده کنید، از خودتان بپرسید اصلاً چرا داستان‌تان این‌قدر کند و خسته‌کننده است. تردید نکنید که اگر داستان‌تان به‌هیچ‌وجه هیچ مقصدی نداشته باشد، هیچ داروی انرژی‌زایی نمی‌تواند به آن کمک کند.

نویسنده مثل مقامی روحانی یا جادوگر یا حتا دانشمندی است که مجذوب معناهایی می‌شود که در ورای ظواهر نهفته است. کشف این معناها کار بسیار باشکوهی است.

هنر رویایی است که آگاهانه ساخته شده، در روشنایی به وجود آمده، گه‌گاه در جلدی سخت منتشر می‌شود و بی‌گمان بی‌قیمت است.

اگر فردیت انسان مهم نیست، پس چه چیزی مهم است؟ و کجا بهتر از دروغ زیبای داستان می‌توان با فردیت انسان روبه‌رو شد، آن را محک زد و از آن لذت برد؟

رابرت گورام دیویس در کتاب ده استاد مدرن مطرح می‌کند، دارند. او می‌گوید که هر داستان باید این سؤال را مطرح کند که «چه‌طور چنین آدمی می‌تواند درگیر چنین تجربه‌ای شود؟» و بعد به آن جواب بدهد.