بریده‌هایی از کتاب ژاپن چگونه ژاپن شد؟

تفکیک قدرت در ژاپن نه تنها سبب شد مردم این کشور کمتر از دیگر ممالک آسیایی در حوزهزیاده‌روی‌ها و خودسری‌های رهبران خود قرار بگیرند؛ بلکه با جدا شدن دین از سیاست، معابد فاقد قدرت و اعتبار سیاسی شد. لذا در ژاپن هیچ وقت روحانیون مستبد و با نفوذ وجود نداشته است. به همین جهت در نیمه دوم قرن نوزدهم زمان گشودن دوازه های ژاپن و اخذ تمدن جدید و افکار نو برخلاف سایرممالک آسیایی تضاد و اختلاف نظر بین روشنفکران و روحانیون بروز نکرد و رهبران ژاپن موفق شدند روشها و ارزشهای نو را در مدت کمی جایگزین بعضی از سنت‌های گذشته کنند؛ اما در دیگر ممالک آسیایی نظیر چین که در آن تنها یک مرجع قدرت بود، مرد قدرتمند و مرد مقدس یک نفر بود و مردم بالاجبار او را نماینده خدا در روی زمین می‌شناختند.

طبعا وقتی ملتی بهفرمانروای خود به صورت موجود مطلق العنان نگاه کند، او قادر خواهد بود به آسانی همه را بردگان فکری خود سازد. در چنین جامعه ای آزادی اندیشه و ابتکارات فردی از بین می‌رود و تمام افراد جامعه خواه ناخواه در یک سمت که خواست حاکم است، حرکت می کنند.

حمله خلبانان ژاپنی به کشتی‌های جنگی امریکا در اقیانوس آرام و غرق کردن تعداد زیادی از آنها گواه بر بی‌تفاوتی آنها نسبت به مرگ و زندگی و علاقه آنان به پیروزی و سربلندی ژاپن است

آنها مایه‌ای از شهامت و بی‌تفاوتی نسبت به مرگ نشان دادند.

در مدارس و سپس در سربازخانه‌ها توجه جوانان را به اهداف کشورگشایی و خط مشی‌های دولت جلب می‌کردند. در سایه این تبلیغات و شست و شوی مغزی، مردم ژاپن خواهان ژاپنی نیرومند و مقاوم در برابر دشمن سلطه‌گر غربی شدند. آنها می‌خواستند کشورشان در دنیا بی‌نظیر باشد. تعلیمات در سربازخانه برای جوانان ژاپن، جای سؤالی برای مرگ در راه امپراتور - که نماینده خدا در روی زمین است- نگذاشت. آنها قطعی بودن پیروزی را به سربازان خود نوید می‌دادند. گفته می‌شد تکیه دشمن بر مادیات است؛ اما ما به عامل ایمان و روح تکیه داریم و مسلط هستیم. چشم جهانیان به ما دوخته شده است. برای افزایش اعتقاد جوانان به جنگ و شهادت، به آنها تلقین شده بود، مرگ همانند پیروزی است.

تفاوت حیرت‌آور ژاپنی‌ها با دیگر ممالک آسیایی را در انعطاف پذیری و نوآوری آنها می‌توان مشاهده کردکه نقش اصلی را در پیشرفت سریع این کشور به عهده داشته است.

علاوه بر طبیعت زیبای ژاپن، امنیت شهرها و تمیزی، باید به موقع‌شناسی، خود انضباطی و صبر و تحمل ژاپنی‌ها در مواجهه با پیش آمدها اشاره کرد.

به باور بعضی از خارجیان مقیم ژاپن هیچ کشوری به اندازه ژاپن دنباله روآمریکا نبوده و از آن کشور تقلید نکرده است.

شایان توجه است که از نظر ژاپنی‌هاکار وظیفه است نه هدف. کار یک عمل مقدس محسوب می‌شود به همین جهت در مقابل خستگی بی‌اعتنا هستند. به طور کلی می توان گفت که موفقیت ژاپن در کار توسعه به جهت استعداد فوق العاده یا زرنگی آنها نیست، بلکه در سایه کار و تلاش بیش از حد، موفق به معجزه اقتصادی خود شده‌اند.

بسیاری از ژاپن شناسان ساعات کار طولانی و دستمزدهای کم را در طول دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی مهمترین عامل توسعه اقتصادی ژاپن می‌دانند.

معمولا ژاپنی‌ها می‌گویند نه دولت و نه مردم ژاپن ثروتمند نیستند، بلکه این شرکت‌های تولیدی هستند که ثروت دارند. شایان توجه است که با وجود این، آنها نارضایی زیادی از شرکت‌ها ندارند یا همانند بعضی از ایرانیان آنها را زالوصفتنمی‌نامند چون پیشرفت و موفقیت کشورشان را مدیون همین شرکت‌ها می‌دانند.

عدالت هم نفوذ کمتری در افکار مردم ژاپن دارد. در صورت ضرورت اصول زیر پا گذاشته می‌شود. گزارش شده است که در صحنه های جنگ زخمی‌های ناقص شده را، عنصر بدون مصرف تلقی کرده، بجای انتقال به پشت جبهه آنها را می‌کشتند.

در حالی که ژاپن در جست و جوی جامعه جدید، بدون ترس از تغییر و تحول درونی خود، به بعضی از ارزشهای غربی روی آورد، افکار لیبرال و سازمان های نوع غربی را به خدمت گرفت. اما در ایران ما همیشه در طول تاریخ نسبت به افکار و ارزشهای بیگانه دید منفی نشان داده‌ایم و تأکید زیادی بر تمدن کهن، فرهنگ غنی و افتخارات تاریخی خود داشته‌ایم. هر آنچه با فرهنگ ما در تضاد باشد مبتذل محسوب شده است. به همین جهت موقع آشنایی با تمدن غرب برخلاف ژاپن علاقه واقعی به شناخت آن و درک ریشه‌های تمدن جدید نشان نداده‌ایم.

در مدارس ژاپن ضمن تأکید بر لزوم هماهنگی با دیگران و فداکاری در راه منافع مشترک، به دانش‌آموزان تلقین می‌شود خوشبختی دیگران مقدم بر رفاه و خوشبختی خود شخض است، یعنی هدف باید در درجه اول بهبود رفاه عموم در جامعه باشد.

بعضی از ژاپن شناسان بر این باورند که ژاپن کم کم فرهنگ غربی را جایگزین فرهنگ سنتی خود کرده است. پس در این صورت برخلاف تصور رایج در ایران نمی توان گفت که ژاپن با حفظ سنت ها به پیشرفت خود ادامه داده است.

آیا داشتن ارتباط قوی با مذهب و الهام از اعتقادات دینی به رشد اقتصادی کمک می‌کند یا اینکه سدی بر سر راه توسعه می‌شود؟ با استناد به تجربه ژاپن و تغییر و تحول بزرگی که در نیمه دوم قرن نوزدهم در این کشور انجام گرفت می‌توان گفت که در ژاپن در آغاز، استفاده از سمبل‌های مذهبی بود که به هم بستگی ملی و بسیج توده‌های مردم در مسیر اهداف تعیین شده در آن کشور کمک کرد. اما باید توجه داشت که فرق است بین سمبلهای مذهبی و تکیه داشتن بر قوانین مذهبی.

تعدد مذهب در ژاپن سبب شد آن ها همیشه و به راحتی و بدون مقاومت، افکار نو و روش‌های برتر ملل دیگر را پذیرا باشند.

هیأت حاکمه در ژاپن در مواقع ضروری از مذهب برای اهداف سیاسی و اقتصادی استفاده می کردند. در اوایل سلطنت میجی همه مردم کشور تشویق به رفتن به معابد شینتو شدند. هدف دولت این بود که از این طرق افکار نو و اهداف دولت را به آنان انتقال دهد. به جای گرایشهای مذهبی به آنان وفاداری به قوم و قبیله و احساس مسئولیت نسبت به مردم و میهن دیکته می‌شد.

گردشهای گروهی به منظور شناخت پدیده‌های جغرافیایی و آشنایی به اهمیت حفظ محیظ زیست هر چند هفته یک بار انجام می گیرد.

کار به خصوص کار جسمانی، خوار شمرده نمی‌شود و پاکیزه نگاه داشتن محیط به آنها یادآوری می‌شود.