بریده‌هایی از کتاب ژاپن چگونه ژاپن شد؟

رهبران ژاپن موفق شدند روشها و ارزشهای نو را در مدت کمی جایگزین بعضی از سنت‌های گذشته کنند؛ اما در دیگر ممالک آسیایی نظیر چین که در آن تنها یک مرجع قدرت بود، مرد قدرتمند و مرد مقدس یک نفر بود و مردم بالاجبار او را نماینده خدا در روی زمین می‌شناختند. در ایران شاهان لقب سایه خدا را داشتند، چنین مرجعی به تنهایی تصمیم می‌گرفت و مردم را به هر طرف که اراده می‌کرد، می‌کشید.

قیمت کتاب در ژاپن بسیار گران بود و قیمت یک جلد کتاب داستان، برابر با هزینه یک ماه غذای مصرفی یک فرد بود. کتاب‌های ارزان‌تر برابر با هزینه دو هفته غذای یک فرد قیمت داشت. با توجه به علاقه مردم به مطالعه کتاب، افراد کم در آمد می‌توانستند کتب مورد علاقه خود را به مدت پنج روز با پرداخت معادل کمتر از ۱۰ درصد قیمت روی جلد کتاب در اختیار داشته باشند

این ملت آگاه با تجدید نظر در رویاهای گذشته خود نه تنها نسبت به دشمن غالب، کینه نشان نداد؛ بلکه همه پیشنهادهای امریکا را پذیرفت و آن را راهگشای خود تلقی نمود. آنان حتی اجازه دادند حقوقدانان امریکایی برای ژاپن قانون اساسی جدید بنویسند؛ در حالیکه می دانیم اکنون در کشورهایی نظیر عراق و افغانستان که همانند ژاپن در نیم قرن پیش به اشغال امریکا در آمده اند برخلاف ژاپن افراد متعصب با ادامه مقاومت و ستیز در مقابل اشغالگران موجب نابودی خود و افراد بی‌گناه دیگر و خرابی و ویرانی شهرها می‌شوند. از طرف دیگر ادامه این جنگ‌ها و مقاومت‌های بی حاصل آنان را از دریافت کمک های مالی بیشتر و بازسازی هر چه سریعتر شهرها و ویرانی ها محروم کرده است و آشوب و خونریزی ها همچنان ادامه دارد؛ در حالی که ژاپن با کمک های مالی و فکری دشمن قبلی خود امریکا موفق شد در مدت کوتاهی ویرانی‌ها و خرابی‌های جنگ را بازسازی کرده، تولید و توسعه سریع خود را آغاز نماید.

در قانون آموزش و پرورش ژاپن آمده است: آموزش کلید موفقیت در زندگی است. هیچکس نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. هر کس موظف است هر چیزی را در درجه دوم اهمیت بعد از آموزش برای فرزندان خود تلقی کند.

در ژاپن برخلاف سایر ممالک آسیایی به جای یک عنصر قدرت دو عنصر وجود داشت. مقدس‌ترین شخص کشور الزاما قدرتمندترین شخص نبود. در نتیجه اداره تمام امور کشور و گرفتن تصمیمات در ید قدرت یک فرمانده مستبد قرار نداشت. بلکه بین امپراتور و شوگون تقسیم شده بود. قدرت نظامی در مقابل قدرت سلطنت قرار داشت. یعنی مفهوم تقدس و قدرت از هم تفکیک شده بودند.

در همان موقع، یعنی مقارن با عهد توکوگاوا، در ایران شاهان سلسله‌های افشاریه و قاجاریه حکومت می کردند، آنها نه تنها در فکر اصلاخات مشابه آنچه در بخش کشاورزی ژاپن انجام می‌گرفت نبودند، بلکه دولت مرکزی و حکام محلی تمام کوشش خود را صرف اخذ مالیاتهای سنگین از کشاورزان فقیر و بی‌پناه می‌کردند، بدون این که متقابلاً اقدامات لازم در جهت افزایش سطح توبیدات کشاورزی و بهبود وضع روستائیان انجام گیرد. درآمدهای مالیاتی در زمان نادرشاه افشار صرف جنگ ها و لشکرکشی‌های بی‌حاصل او شد و در دوره قاجاریه هم صرف ولخرجی های درباریان و عیاشی‌ها و سفرهای خارجی شاهان.

در ژاپن هیچ وقت سرمایه‌دار، موجودی زالو صفت و خون آشام معرفی نشده است. بر عکس صاحبان سرمایه یک سامورایی اقتصادی محسوب می‌شوند؛ چون او هم همانند یک سامورایی در راه کشورش، فداکاری می کند؛ منتهی نه با فداکردن جان خود بلکه با پذیرش ریسک و با به خطر انداختن دارایی‌های خود.

به طور کلی فوکوزاوا مخالف اعمال نفوذ غربی‌ها در امور ژاپن است و خواهان برابری ژاپنی‌ها با اروپاییان می‌باشد. اما در شرایطی که ژاپن هنوز ضعیف است و آسیب‌پذیر و به علوم و فناوری جدید دسترسی و تسلط پیدا نکرده‌است، دشمنی با قدرتمندان را به صلاح کشور خود نمی‌بیند و از افراط در آن گریزان است.

یعنی مفهوم تقدس و قدرت از هم تفکیک شده بودند. چون هیچکدام از این دو مرجع قدرت بر دیگری تفوق نداشت، نوعی تعادل قدرت در ژاپن برقرار شد.

یکی از اساسی‌ترین اقدامات دولت توکوگاوا اصلاح سازمان‌های اداری کشور بود. با اینکه نظام با اقتدار و استبدادی محسوب می‌شد؛ اما چون اعتقاد بر این بود که توانایی حکومت و کارایی مدیریت بستگی به توانایی افرادی که در رأس امور قرار گرفته‌اند دارد، سعی حکومت بر این بود که افراد لایق و با استعداد مشاغل مهم مدیریت را عهده‌دار بشوند. به این جهت اداره امور کشور زیر نظر مدیران با هوش و دارای تجربه قرار داشت. افراد برای مشاغل کلیدی برپایه شایستگی انتخاب می‌شدند و ارتقاء به مقام بالاتر در سایه کار و کوشش و موفقیت حاصل می‌شد. قانونی که در سال ۱۷۸۷ میلادی به تصویب رسید تأکید بر انتخاب شایسته‌ترین افراد برای مشاغل اداری داشت که خود بیانگر سخت‌گیری دولت در انتساب افراد برای اداره امور کشور بود؛ هر چند وقت یک بار تصمیمات تازه ای جهت افزایش کارایی اداری و بهبود سیستم گرفته می‌شد و به مراکز دولتی ابلاغ می‌گردید. از جمله می توان به قانون سال ۱۷۹۴ اشاره کرد که جایگزینی مقامات دولتی به جای پدرانشان را بدون گذراندن امتحانات و کسب مهارت و کارایی لازم منع می‌کند.

اگر می‌خواهید فقر را پشتسر بگذارید و زندگی بهتری داشته باشید، باید سحرخیز باشید و استراحت روزانه خود را کاهش دهید، به طوری که بتوانید در روز دو ساعت بیشتر از گذشته کار کنید، در این صورت در طول سال ۷۲۰ ساعت کار بیشتر انجام داده اید که برابر با دو ماه کار معمولی است

وحشی‌های پرپشم، دماغ سرخ با چشمان گرد شبیه ماهی

. طبعا وقتی ملتی بهفرمانروای خود به صورت موجود مطلق العنان نگاه کند، او قادر خواهد بود به آسانی همه را بردگان فکری خود سازد. در چنین جامعه ای آزادی اندیشه و ابتکارات فردی از بین می‌رود و تمام افراد جامعه خواه ناخواه در یک سمت که خواست حاکم است، حرکت می کنند.

هدف سرمایه‌داران ژاپن همانند همتایان انگلیسی و امریکایی خود تنها افزایش ثروت از طریق رونق تجارت نیست؛ بلکه آنان در درجه اول خواهان برتری بازرگانی کشورشان در بازارهای بین‌المللی هستند. آنها همیشه بر این اعتقاد بوده‌اند که هدف در درجه اول باید خدمت به کشورشان باشد؛ بنابراین انگیزه اصلی آنها فداکاری در راه ژاپن است. همانطور که سربازان ژاپنی در جنگ برای سربلندی کشورشان فعالیت می‌کنند. چون مردم ژاپن از کودکی یاد گرفته‌اند نفع شخصی باید تابع فعالیت‌های گروهی و نفع کل جامعه باشد.

عقل به جای احساسات حاکم بر این ملت است.

در ژاپن هیچ وقت روحانیون مستبد و با نفوذ وجود نداشته است. به همین جهت در نیمه دوم قرن نوزدهم زمان گشودن دوازه های ژاپن و اخذ تمدن جدید و افکار نو برخلاف سایرممالک آسیایی تضاد و اختلاف نظر بین روشنفکران و روحانیون بروز نکرد و رهبران ژاپن موفق شدند روشها و ارزشهای نو را در مدت کمی جایگزین بعضی از سنت‌های گذشته کنند

با استفاده از نخ‌های مرغوب وارداتی موفق شدند پارچه های مشابه خارجی را با کیفیت بهتر در داخل کشور تولید و آن را جانشین پارچه های وارداتی کنند. به این ترتیب به زودی موفق شدند به استثنای چند مورد خاص واردات پارچه از خارج را به واردات نخ تبدیل کنند. به طوری که در سال ۱۸۶۲ مقدار واردات نخ ژاپن از خارج بیشتر از پارچه بود؛ اما دیگر ممالک آسیایی نظیر هند و ایران که آینده نگری و دور اندیشی ژاپنی‌ها را نداشتند و دولت‌های ضعیف و ناکارآمد این کشورها به جای برنامه ریزی و تلاش برای تولید بیشتر، با ادامه واردات پارچه از خارج صنایع بومی خود را به نابودی کشاندند.

برنامه‌های آموزشی ژاپن همیشه در درجه اول بر مبنای هماهنگی با نیازهای جدید تولید بوده است. یعنی تربیت افراد متخصص برای بخش‌های صنعت، کشاورزی و تجارت، انتقال ارزش‌ها در درجه دوم اهمیت قرار داشت. در حالی که در ایران هنوز هم هدف از آموزش آماده ساختن جوانان برای گذراندن امتحانات رسمی دولتی و آزمون‌های سراسری است. آموزشهای عملی و تخصصی کمتر مورد توجه قرار می گیرد.

از ویژگی‌های جالب نظام اداری ژاپن در دوره توکوگاوا این بود که برخلاف سایر ممالک آسیایی، در انتصاب افراد برای سطوح بالا، بر انتخاب افراد از طبقات پایین تأکید می‌شد. چون تصور بر این بود که توانایی و کارایی انسان در شرایط دشوار زندگی کسب می‌شود. به طوری که مطالعات نشان می‌دهد مردان توانای تاریخ بیشتر از طبقات پایین جامعه بوده‌اند.

این کشور به کمک دشمن قبلی خود به تدریج به یک غول تمدن صنعتی تبدیل شد. تا چهار دهه پیش تولیدات صنعتی ژاپن به دلیل نامرغوب بودن به دشواری در بازارهای امریکا به فروش می‌رفت. آمریکاییها می‌گفتند تولیدات ژاپن در امریکا خواهان ندارد؛ اما اکنون در سایه تداوم تولید و کسب تجربه، بسیاری از کالاهای ساخت ژاپن به ویژه وسایل الکترونیکی که از نظر زیبایی و مرغوبیت در دنیا کم نظیر است، خواهان بسیار پیدا کرده است. بیش از ۸۰ درصدخانواده‌های امریکایی در منازل شان از تولیدات ساخت ژاپن استفاده می‌کنند. حال این ژاپنی‌ها هستند که با رقابت، بازارهای امریکا را تسخیر کرده، می‌گویند بعضی از کالاهای امریکایی به دلیل نامرغوب بودن در بازارهای ژاپن خریدار ندارد.